Dydaktyka - to nauka i sztuka, teoria nauczania i uczenia się, podejmująca problemy związane z kształceniem się ludzi

Dydaktyka ogólna - proces kształcenia na znacznym poziomie uogólnienia, zajmujący się wszystkimi sferami kształcenia

Dydaktyka szczegółowa - proces związany z określonym zakresem kształcenia, np. języków obcych

Dydaktyka przedmiotowa - dotyczy konkretnego przedmiotu

Metodyka - dotyczy doboru metod i doboru treści nauczania, organizacji zajęć, kształcenia nauczycieli

Kształcenie - to całokształt takich poczynań, czynności, działań, procesów i metod oddziaływania na jednostki i grupy, by efektem było wykształcenie ogólne tych jednostek i grup, czyli zdobycie kwalifikacji i kompetencji ogólnych

Wykształcenie - opanowanie podstawowych wiadomości, umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwój zdolności i uzdolnień ogólnych, dorobienie się własnych poglądów i przekonań, rozwoju wielostronnych zainteresowań, zamiłowań i upodobań, pasji i techniki całożyciowego samokształcenia, samowykonywania i samorealizacji w ramach edukacji permanentnej, czyli kształcenia ustawicznego

Sfery kształcenia - psychomotoryczna (ruchowa), poznawcza (umysłowa), emocjonalna (uczuciowa)

Motoryczność - całokształt przejawów, możliwości i potrzeb ruchowych człowieka

Zdolności motoryczne - charakteryzują złożony system uwarunkowań, tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków pomiędzy nimi, wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących o efektywności motorycznej - energetyczne (kondycyjne - wytrzymałość, siła, szybkość lokomocyjna), informacyjne (koordynacyjne - równowaga, rytmizacja, orientacja w przestrzeni, szybkość reakcji, różnicowanie napięć mm), hybrydowe (kompleksowe zwinność, gibkość)

Poziomy koordynacji:

1. zdolność do sterowania prostych czynności bez ograniczeń czasowych i bez zmieniających się warunków

2. zdolność do sterowania prostych czynności przy ograniczeniach czasowych, bez zmieniających się warunków

3. zdolność do sterowania złożonych czynności przy ograniczeniach czasowych i przy zmieniających się warunkach

Inteligencja ruchowa - duży zasób umiejętności ruchowych i zdolności wykorzystania go dla rozwiązywania zadań ruchowych (=koordynacja)

Uczenie się (koneksjonistyczne - behawioralne) - na podstawie związków między akcją (bodźcem) a reakcją i ich zapamiętywanie (powtarzanie wielokrotnie schematów); Indukcyjne - podanie rozwiązania i pokazanie zastosowań w praktyce

Nauczanie (koneksjonistyczne - behawioralne) - dobranie komend dla wytworzenia u ucznia odpowiedniej reakcji

Uczenie się (poznawcze) dostosowanie komendy do osoby z którą mówię - jakość komunikatu; Dedukcyjne - z fragmentów złożyć całość

Nauczanie - to zarówno czynność podejmowana przez nauczyciela, ale i proces, którego celem jest zmiana zachowania się ucznia w rezultacie współdziałania nauczyciela (to organizowanie procesu uczenia się innych ludzi)

Nauczanie bezpośrednie - to pomaganie uczniowi w uczeniu się instrumentalnym; nauczyciel prezentuje cel nauczania (motywacja) i organizuje miejsce ćwiczeń (rozpoznawanie bodźca i reakcji) oraz właściwy system wzmocnień

Zasady stosowania wzmocnień wg Galloway'a - kiedy, jak znaczna, jak często, w jakich warunkach

Systematyka ruchów wg Czabańskiego:

1. ruchy elementarne - w jednym stawie

2. akty ruchowe - zbiór połączonych ruchów elementarnych (np. przysiad)

3. czynności ruchowe - zbiór aktów ruchowych, ukierunkowanych na wcześniej ustalony cel

Uczenie się motoryczne wg Pölmann'a:

1. planowanie i programowanie

2. skuteczność uczenia się zależy od wyobrażenia motorycznego i antycypacji umysłowej praktycznego działa

3. jest etapowe od „przyswojenia” do „zróżnicowanego zastosowania”

Nauczanie - działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich uzdolnień. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia.

Uczenie się - jedno z podstawowych pojęć psychologii oznaczające proces zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków (sprawności), prowadzący do stałych zmian w zachowaniu uczącego się - ucznia

Okresy motorycznego dojrzewania:

Noworodek 0-3 - faza premotoryczna

Niemowlę 3-1 - faza protomotoryczna

Wiek małego dziecka 1-3 - początek okresu motorycznego właściwego

Wiek przedszkolny 3-7 - pierwsze apogeum motoryczności (złoty okres)

Wczesny wiek szkolny 7-10 - dojrzałość motoryczna - faza sprawnego uczenia się czynności ruchowych

Późny wiek szkolny - faza pubertlana 10-15 - przestrajanie sprawności fizycznej i ruchowej

Faza adolescencji 15-19 - stabilizacja i indywidualizacja motoryczności

Wiek człowieka dorosłego 20-60/70 - stopniowe zmniejszanie się motoryczności sprawności

Okres starzenia się - okres motorycznej inwolucji

Formy przebiegu komunikacji dydaktycznej:

Jednokierunkowa (monodyrekcyjna) - wykład

Dwukierunkowa (bidyrekcyjna) - stała zamiana ról nauczyciel-uczeń

Wielokierunkowa - dotyczy komunikacji z wieloma uczniami i pomiędzy nimi

Style komunikowania:

Instrumentalny - komunikaty są skoncentrowane na przedmiocie z obustronną wymianą argumentów (zadaniowy, problemowy)

Egocentryczny - koncentracja wokół nadawcy - narzucanie poglądów bez słuchania

Allocentryczny - nadawca łatwo poddaje się sugestiom odbiorcy, chętniej słucha niż mówi

Sytuacja trudna - taka w której osiągnięcie wyniku jest możliwe przy zmianie normalnej struktury czynności: przeciążenie, zagrożenie, deprywacja, utrudnienie, sytuacja konfliktowa

CZABAŃSKI:

Uwagi i wnioski praktyczne:

I. Współczesne poglądy na dydaktykę wf

• domeną dydaktyki wf jest intencjonalne, świadome doskonalenie sfery psychomotorycznej ludzi

• doskonaleniu psychomotorycznemu towarzyszy doskonalenie poznawcze i emocyjne, bowiem kształcenie zawsze obejmuje całego człowieka

• podstawę dociekań nad zmianami psychomotorycznego zachowania ludzi stanowią osiągnięcia zarówno nauk biologicznych, jak i humanistycznych

• sekwencja sensomotoryczna to najprostszy ruch ograniczony dwiema decyzjami (zginam do zakończę zginanie)

• w każdej złożonej czynności ruchowej można wyodrębnić pewne fragmenty bez których wykonanie zadania nie jest możliwe; od opanowania tych elementów czynności należy rozpoczynać ruch - zgodnie z teorią kinezjologii pedagogicznej - nauczanie czynności ruchowych

• postępy uczenia się nowej czynności ruchowej zależą w znacznej mierze od otrzymywania przez ucznia informacji zwrotnej o jego bieżących osiągnięciach

• Techniczne Urządzenie Trenujące - zapewniające stałą bieżącą kontrolę wykonania czynności ruchowej

• Pölmann podzielił proces uczenia się na: przyjmowanie informacji i jej integrację z info zawartą w pamięci, ocenę i wartość info, planowanie i programowanie czynności, etap wykonania czynności w praktyce aż do jego kontroli

• W teorii schematów Schmidta warto zwrócić uwagę na dwa schematy: uczenia się czynności bardzo szybkich i czynności na tyle powolnych, że można ich przebieg świadomie kontrolować

• Akomodacja - wg Piageta to asymilacja nowej informacji powodująca zmiany jakościowe struktury poznawczej

II. Możliwości doskonalenia motoryki człowieka

• Ruchliwość jest cechą, która najogólniej charakteryzuje motorykę człowieka; oceniana w skali 1-5

• Potencjał siły jest niezbędny do przemieszczania się człowieka i pokonywania wszelkich oporów;

• Zdolność wyzwalania siły w dłuższym czasie to wytrzymałość

• Koordynacja ruchów to przyporządkowanie ruchów określonemu celowi; poprawna koordynacja to uporządkowanie ruchów, które umożliwi wykonanie motorycznego zadania

• Podstawowe zdolności koordynacyjne - zdolność sterowania ruchami zgodnie z zamierzeniem, zdolność regulacji ruchów stosownie do zmieniającej się sytuacji, zdolność do uczenia się nowych - dotąd nieznanych czynności ruchowych

• Dojrzewanie motoryczne i motoryczne uczenie się mają istotny wpływ na doskonalenie motoryki człowieka

• Powtarzanie bez powtórek to metoda aktywnego utrwalania nauczanych czynności ruchowych

III. Zmiany psychomotorycznego zachowania w ontogenezie

• Uczenie się towarzyszy całemu życiu człowieka

• Proces motorycznego uczenia się ma charter fazowy z okresami większej bądź mniejszej aktywności

• Okres niemowlęcy - znaczny wpływ na aktywność ruchową dziecka ma aktywność ruchowa rodziców

• Wczesne dzieciństwo - ćwiczenia ruchowe - stymulujące rozwój psychiczny i motoryczny - stanowią istotny czynnik harmonijnego rozwoju dziecka

• Przedszkolny - powinien łączyć się z próbami nauczania czynności ruchowych; 5 rok życia to złoty wiek motoryczności

• Wczesny szkolny - doskonalenie motoryczności na obowiązkowych lekcjach, które ograniczają naturalną ruchliwość dziecka

• Późny szkolny - najlepszy okres psychomotorycznego kształcenia

• Faza pubertalna - przestrajanie sprawności ruchowej i fizycznej oraz istotne zmiany w proporcjach budowy ciała

• 12-14 - istotne zróżnicowanie płciowe (psychiczne, fizyczne, społeczne)

• Faza adolescencji - stabilizacja zdolności motorycznych i większa gotowość do podejmowania działań sportowych

• Wczesny okres dorosły - istotnie różnicują się możliwości motoryczne kobiet i mężczyzn (60-70%)

• Średni okres - stopniowe zmniejszanie możliwości motorycznych, a szczególnie uczenia się nowych czynności sportowych

• Późny wiek - należy pamiętać: że nie dlatego kończymy ze sportem bo się starzejemy, a starzejmy się bo kończymy z ćwiczeniami sportowymi

• Starzenie się - wyraźna inwolucja motoryczna, którą przez właściwie dobrane ćwiczenia można przesunąć w czasie

IV. Komunikacja dydaktyczna w procesie wychowania fizycznego

• W komunikacji istotna jest intencja nadawcy i jej interpretacja przez odbiorcę; zgodność interpretacji przez ucznia intencji wypowiedzi nauczyciela wskazuje na skuteczną komunikację dydaktyczną

• Systemy komunikacji obejmują werbalny, wizualny, dotykowy

• Asymetria komunikacji działa na niekorzyść ucznia

V. Nauczanie bezpośrednie

• Najprostszą formą uczenia się jest łączenie bodźca z reakcją - zachowania ruchowe

• Uczenie instrumentalne - to uczenie się przez łączenie bodźca z reakcją - uczenie się reakcji na bodziec

• Reakcje wzmacniane zostają wyuczone, reakcje nie wzmacniane ulegają wygaszeniu

• Karą może być brak nagrody

• Wzmocnienia są skuteczne, jeśli występują bezpośrednio po wykonaniu zadania i w sam raz

VI. Nauczanie czynności standardowych

• Czynności standardowe to gotowe odpowiedzi na sportowe zadania - jak pływać szybko - pływać kraulem

• Sportowe czynności standardowe to czynności przemyślane, opracowane - aktualnie uznane, optymalne rozwiązania zadań sportowych

• Nauczanie czynności standardowych rozpoczyna się od tworzenia wyobrażenia nauczanej czynności

• Pojęciem sytuacja określa się stale zmieniające się otoczenie

• Sytuacja zadaniowa - określone zadanie, najczęściej dotąd nieznanej czynności ruchowej

• Uczeń podejmuje zadanie kiedy ma motywację i aspiracje

• Etapy nauczania standardów - antycypacji celu, wstępnej orientacji, umysłowego programowania, konkretnej praktycznej realizacji czynności, kontroli wyników

• Nauczyciel powinien nie tylko rozpoznać sytuację ucznia z chwilą uczenia się, ale i odpowiednio dostosować własne postępowanie pedagogiczne

• Za pomocą słowa nauczyciel przekazuje info o tym, CO, JAK, DLACZEGO zrobić

• Nauczając nowych czynności powinno się nawiązywać do treści uczniowi już znanych; ułatwianie przyswajania- transfer pozytywny, utrudnianie przyswajania - transfer negatywny

• Metoda nauczania całości daje więcej szans zrozumienia całości zadania - szybsze osiągnięcie celu

• Metoda części pozwala poznać dokładniej elementy nauczanej czynności, lecz stwarza niebezpieczeństwo zagubienia ostatecznego celu - szybsza eliminacja błędów

• Błąd czynności to różnica między wyobrażoną czynnością a jej realizacją

• Błąd to ta sekwencja ruchów występująca w praktycznym działaniu, której w wyobrażeniu nie było

• Niedostatek to sekwencja ruchów, która nie pojawiła się w praktycznym działaniu, mimo że występowała w wyobrażeniu czynności

• Odchylenie to wykonanie czynności zgodnie z ich wzorcem, lecz z uwzględnieniem indywidualnych możliwości ucznia

• Metoda kontrastów pozwala uczniowi na wybór optymalnych zachowań, niezbędnych do sprawnej realizacji zadania

• Metoda ograniczeń to eliminowanie niektórych zmysłów, aby wyraźniej, przez inne zmysły uzupełnić wrażenia kinestetyczne

• Błąd wyniku to różnica między zamierzonym , wyobrażonym, ideowym celem a realnym praktyczny wynikiem uczenia się

VII. Uczenie się i nauczanie problemowe

• W problemowym nauczaniu czynności ruchowych zaangażowanie umysłu ucznia jest bardzo znaczne i przypomina zachowanie człowieka w innych sytuacjach problemowych

• W czasie nauczania problemowego uczeń powinien w miarę samodzielnie poszukiwać optymalnego rozwiązania stojącego przed nim zadania

• Rozwiązywanie zadań, stawianie sobie zadań, formułowanie problemu

• Nauczanie problemowe - to wspieranie poznawczego uczenia się, w czasie którego występuje wgląd w sytuację problemową i nauczanie prowadzące do rozwoju jednostki, czyli kształcenie

• W czasie nauczania problemowego uczniowie na przykładzie jednej czynności uczą się zasad i metod, które mogą wykorzystać ucząc się kolejnych czynności - transfer niespecyficzny

• Transfer - ułatwianie (pozytywny) lub utrudnianie (negatywny) czynności uczenia się przez uczenie się uprzednie

• Transfer specyficzny - przenoszenie się wprawy w przypadku zaistnienia wspólnych elementów w czynności nauczanej uprzednio i aktualnie

• Transfer niespecyficzny - dotyczy przenoszenia się wprawy dotyczącej ogólnych zasad postępowania czy też metod uczenia się

VIII. Kształcenie psychomotoryczne a sytuacje trudne

• Proces uczenia się stawia człowieka w sytuacji trudnej

• Przeciążenie - uczucie niemożności, nadmiaru; Zagrożenie - przeczucie utraty czegoś bardzo ważnego; Deprywacja - uczucie osamotnienia, niedostatku; Utrudnienie - dostrzeganie zmian w dotychczasowej sytuacji normalnej

• Zasada stopniowania trudności odnosi się do stopniowania trudności przedmiotu i emocji podmiotu uczącego się

• Lęk sytuacyjny ucznia - uczucie zagrożenia, które można zredukować przez celowe działania dydaktyczne, jak zabawa, motywowanie, określenie możliwości realizacji

• Nauczanie to także uświadamianie uczniowi jego potencjalnych sił i możliwości samodzielnego, skutecznego działania

IX. Funkcja dydaktyczna nauczyciela wf

• Ogólne cele edukacyjne dotyczą określonych uniwersalnych wartości, takich jak godność ludzka i człowieczeństwo rozumiane jako zbiór określonych postaw i przekonań

• Proces wychowania fizycznego to droga przemian od prymitywnego, biologicznego dojrzewania motorycznej natury człowieka do stawania się człowiekiem fizycznej, cielesnej, ruchowej kultury

• Celowe postępowanie nauczyciela powinno stanowić logiczną całość, tak aby każdy dzień szkolnego wychowania fizycznego przybliżał uczniów ku ideałom człowieczeństwa i godności ludzkiej

• Człowiek wykształcony to ten kto wiele wie i głęboko przeżywa, ale również aktualizuje wszystkie swoje możliwości somatyczne

• Cele operacyjne to bardzo szczegółowo formułowane zachowania, których oczekujemy w wyniku współpracy nauczyciela z uczniami w czasie jednostki lekcyjnej

• Być nauczycielem to znacznie więcej niż wykonywać zawód nauczycielski; nauczyciel to człowiek który pragnie pomagać innym ludziom; nie mogą oni mu być obojętni

• Nie można skutecznie przekonać uczniów do sięgania po określone cele, jeśli samemu nie jest się dla nich przykładem

• Szkolne wychowywanie jest nierozłączne z nauczaniem, jest wychowaniem przez nauczanie, a także wychowywaniem do uczenia się

• Sposób w jaki naucza się przedmiotu może być ważniejszy niż to czego się naucza

---