12., LEKTURY, ZAGADNIENIA 20 - lecie międzywojenne


Zagadnienie 12

Poezja Skamandrytów (Iwaszkiewicz, Lechoń, Słonimski, Tuwim, Wierzyński)

Skamander był najbardziej wpływową grupą poetycką powstałą w Polsce niepodległej. Żadna inna grupa poetycka nie miała takiego wpływu na dzieje poezji polskiej. Jest to wynikiem tego, że wiele nazwisk łączonych ze Skamandrem, tworzyło po wielu latach nadal, np. Czesław Miłosz. Nigdy tez w dziejach nie pojawiło się w tym samym czasie tak wielu wybitnych poetów.

Grupa ta uformowała się w latach 1916-1919 wokół, powstałego w marcu 1916r., pisma studentów Uniwersytetu Warszawskiego „Pro arte et studio”. W tym piśmie swoje pierwsze teksty drukowali Tuwim i Lechoń, a później także Jarosław Iwaszkiewicz. Od marca 1918, kiedy opublikowano w nim Wiosnę Tuwima, co wywołało skandal, w redakcji nastąpił rozłam i miesięcznik stał się pismem skamandrytów. Drugą trybuną dla ich wystąpień stała się kawiarnia „Pod Picadorem”, w której poza poetami występowali również malarze i aktorzy. Recytowano tam utwory Tuwima, Lechonia, Iwaszkiewicza, Słonimskiego oraz Wierzyńskiego („wielka piątka”). Za datę ostatecznego uformowania się grupy można uznać przełom 1919 i 1920 roku. W grudniu 1919 pikadorczycy wystąpili bowiem po raz pierwszy pod nazwą grupy Skamandra, a na początku 1920 ukazał się pierwszy zeszyt czasopisma poetyckiego „Skamander”. Nazwa została zaczerpnięta z Akropolis St. Wyspiańskiego. Byłą to nazwa programowa, mająca wskazywać na przywiązanie do tradycji oraz chęć przemienienia jej w coś nowego i związanego z rzeczywistością rodzącej się nowej Polski.

Skamandryci nie stworzyli i nie chcieli stworzyć programu poetyckiego. Byli „programowo bezprogramowi”. Program zastępowała im świadomość tworzenia nowej poezji. Obok wiary w dzień dzisiejszy, wspólna była wszystkim skamandrytom wiara w talent. Na tym niemalże wyczerpują się programowe założenia Skamandrytów. U pięciu twórców da się jednak znaleźć pewne wspólne elementy.

Po pierwsze, wszystkich ukształtowała sytuacja kulturowa, w której debiutowali. Opozycja wobec „ja” romantycznego i „ja” modernistycznego uwarunkowała inny, określony model „ja” poetyckiego. Czytelnicy czekali bowiem nie na literaturę służącą społeczeństwu i pokrzepiającą serca, lecz wyrażającą optymistyczne marzenie o życiu, przeżywanym dla siebie samego, a nie dla celów żądających poświęcenia życia. Ich „ja” nie było wyjątkowe, rozmawiające z Absolutem, lecz takie, które dopiero się staje, podobnie jak „ja” człowieka z ulicy, w procesie codziennego życia. Skamandryci zwracali się do prostego człowieka, więc wprowadzali do poezji język potoczny, język ludzi z ulicy.

Na skamandryckim stosunku do czytelnika zaważył też wzorzec poetycki Walta Whitmana, który rozmawiał z amerykańskimi czytelnikami jak równy z równym. Podobnie jak Rimbaud i Verhaeren, „wielka piątka” nobilitowała tematykę życia codziennego.

Kolejną wspólną cechą było antymodernistyczne nastawienie oraz ich konserwatywny, niechętny stosunek do przemian forsowanych przez awangardzistów. Wspólny wszystkim Skamandrytom był tez witalizm i witalistyczny optymizm oraz święty chaos. Tak naprawdę jednak za jedyną wspólną cechę „wielkiej piatki” można uznać próby ustanowienia nowego „ja” poetyckiego w opozycji do „ja” romantycznego i modernistycznego.

  1. Jan Lechoń

  1. Kazimierz Wierzyński

  1. Julian Tuwim

  1. Antoni Słonimski

  1. Jarosław Iwaszkiewicz

Literatura:

  1. Literatura polska 1918-1975, tom I 1918-1932, W-wa 1975.

  2. Literatura polska w okresie miedzywojennym, tom II, red. J. Kądziela, J. Kwiatkowski, I. Wyczańska, Kraków 1979.



Wyszukiwarka