Zaburzenia związane z substancjami psychoaktywnymi i inne wywołane przez uzależnienia - Psychologia zaburzeń vol.1 str.550-616

Zachowania i czynności psychoaktywne wynikają z patologicznej potrzeby przyjmowania określonych substancji (np. nikotyna, alkohol, kokaina) i prowadzą do ich nadużywania.

Nadużywanie substancji psychoaktywnych - środków zmieniających psychiczne funkcjonowanie

1. alkoholu

2. nikotyny

3. barbituranów

4. leków uspokajających

5. amfetaminy

6. heroiny

7. marihuany

zaburzenia związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych

-nadużywanie substancji psychoaktywnych - patologiczne przyjmowanie substancji powodujące ryzykowne zachowania oraz stałe ich przyjmowanie mimo występujących problemów psychicznych, zdrowotnych, zawodowych i społecznych.

- prowadzi do klinicznie znaczących uszkodzeń lub cierpienia

- jednostka nie wykazuje objawów spełniających kryteria uzależnienia dla danej klasy substancji

- w okresie 12 miesięcy występuje przynajmniej jeden z problemów:

1. niepowodzenia w pełnieniu niektórych ról i obowiązków w pracy i w domu,

2. nawracające używanie substancji w sytuacjach gdy stwarza to fizyczne zagrożenie,

3. powtarzające się konflikty z prawem,

4. stałe używanie substancji pomimo problemów społecznych lub interpersonalnych.

zaburzenie związane z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych

-uzależnienie od substancji psychoaktywnych - związane z fizjologiczną potrzebą zwiększanie ilości przyjmowanych substancji by osiągnąć pożądany efekt ich działania. Jednostka wykazuje objawy tolerancji oraz objawy odstawienie .

- jednostka przyjmuje substancję większych dawkach, częściej niż zamierzała

- chce przestać, ale jej wysiłki są nieskuteczne

-poświęca większość czasu na zdobycie substancji, przyjmowanie jej i uwalnianie się od skutków jej działania
- porzuca normalną aktywność zwodową, społeczną .

- tolerancja - potrzeba zwiększania ilości substancji aby odczuć pożądane skutki jej działania, wynika ze zmian biochemicznych w organizmie.
-objawy odstawienie (abstynencyjne) to dolegliwości fizyczne, takie jak pocenie się, drżenie i napięcie, towarzyszące odstawieniu substancji.

Nadużywanie alkoholu i uzależnienie

-Alkoholizm - zespół uzależnienia od alkoholu - stan psychiczny i fizyczny spowodowany piciem alkoholu, charakteryzujący się określonymi zachowaniami bądź innymi reakcjami, w których zawsze okresowo lub stale pojawia się przymus picica alkoholu po to, by doświadczyć jego działania na psychikę, a niekiedy również żeby uniknąć dyskomfortu związanego z odstawieniem alkoholu; tolerancja alkoholu nie jest konieczną cechą uzależnienia.

-Wpływ alkoholu na mózg:

- w niewielkich dawkach :

• stymuluje komórki i uaktywnia „strefy przyjemności” w mózgu, które uwalniają opoidy magazynowane w organizmie

- w wysokich dawkach :

• osłabia pracę mózgu - hamując działanie kwasu glutaminowego (co prowadzi do upośledzenia zdolności uczenia się, wyciągania wniosków, obniżenia samokontroli) obniżając aktywność neuroprzekaźników pobudzających.

• Osłabia koordynację ruchów, percepcję bólu, zimna.

-Alkohol osłabia hamulce seksualne, zmniejsza wydolność seksualną

- powoduje palimpsest - ostra amnezja następnego dnia po spożyciu = przerwa w życiorysie

- powoduje kaca - bóle głowy, nudności i zmęczenie

-Rozwój uzależnienia:

- 3 fazy uzależnienia wczesne, środkowe i późne

- wczesne sygnały świadczące o istnieniu problemu alkoholowego:

• Częste pragnienie alkoholu

• Zwiększone jego spożycie

• Ekscesy w zachowaniu (zachowania, których następnego dnia się wstydzimy i mamy poczucie winy)

• Palimpsesty

• Picie w godzinach rannych.

Następstwa przewlekłego picia:

1. Fizyczne

- wątroba przyswaja alkohol, duże jego ilości powodują nieodwracalne uszkodzenia - marskość wątroby.

- alkohol jest wysokokaloryczny- 0,5l whisky = 1200kcal, przyjęcie takiej ilości powoduje zmniejszenie apetytu na pokarmy, ponieważ alkohol nie ma wartości odżywczych osoby go nadużywające są niedożywione, mają ponadto objawy żołądkowo- jelitowe

2.Psychospołeczne

-przewlekłe zmęczenie, przewrażliwienie, depresja

-obniżone poczucie przystosowania, własnej wartości

- upośledza zdolność myślenia i wnioskowania

- prowadzi do rozpadu osobowości

3.Psychozy związane z alkoholizmem

-majaczenie po odstawieniu alkoholu delirium tremens

• związane z niskim poziomem tiaminy u alkoholików

• występuje u osób pijących dużo i przez długi czas

• Rozwinięte objawy:

1. dezorientacja w miejscu i czasie

2. omamy, w szczególności małe i szybko poruszające się zwierzęta np. karaluchy

3. napady ostrego strachu

4. podatność na sugestie

5. drżenie języka, rąk, warg

6. inne objawy np pocenie się, podwyższoną ciepłotę, szybki i słabszy puls, obłożony język i cuchnący oddech

trwa zwykle od 3 do 6 dni i na ogół następuje po nim głęboki sen

po ustąpieniu objawów alkoholik tak się boi ,że zazwyczaj nie pije przez kilka tygodni

umieralność z powodu drgawek, zaburzeń pracy serca sięga 10% przypadków, diazepam znacznie obniżył ten wskaźnik

- alkoholowy zespół amnestyczny -zespół Korsakowa

• podstawowy objaw to defekt pamięci (zwłaszcza niedawnych wydarzeń), któremu czasem towarzyszy zmyślanie - konfabulacja

• osoby nie rozpoznają obrazów, twarzy, pomieszczeń, przedmiotów, które przed chwila widziały, choć mają wrażenie że te rzeczy są im znane.

• U osób chorych stwierdzono ubytki w korze mózgowej

• Przyczyny objawów to brak witaminy B (tiaminy) i inne niedobory

• Dłuższa abstynencja przywraca w pewnym stopniu pamięć, ale pozostaje osłabienie funkcji poznawczych i obniżenie standardów moralnych

Czynniki biologiczne w nadużywaniu i uzależnieniu od alkoholu i innych substancji

- pobudzając szlak dopaminowy alkohol wywołuje przyjemność

szlak dopaminowy mezokortykalnolimbiczny - składa się z aksonów i komórek nerwowych śródmózgowia w jego części zwanej nakrywką , gdzie łączy się z jądrem półleżącym, kora czołową

- oddziaływanie substancji chemicznych na mózg prowadzi do zmian w jego strukturze neurochemicznej, co powoduje zmiany zachowania,

- systematyczne używanie substancji prowadzi do neuroadaptacji lub tolerancji i w końcu do rozwoju uzależnienia

- podatność genetyczna - osoba narażona na znaczne ryzyko alkoholizmu to :

• Na ogół dziecko alkoholika z dziedziczną predyspozycją do nadużywania alkoholu

• Osoba impulsywna, lubiąca ryzyko

• Niestabilna emocjonalnie

• Mająca problemy z planowaniem, organizowaniem, przewidywaniem konsekwencji swoich działań

• Z innymi problemami psychicznymi.

Wyniki badań wskazują, że alkoholizm może być uwarunkowany genetycznie, zwraca się także uwagę, że duży wpływ odgrywają czynniki związane z uczeniem się.

Czynniki psychologiczne w nadużywaniu i uzależnieniu od alkoholu

- niewłaściwa opieka rodzicielska

- podatność psychiczna

-stres, zmniejszanie napięcia i wzmocnienie

- oczekiwanie sukcesu społecznego

- małżeństwo i inne związki intymne

Czynniki społeczno - kulturowe

- kultura europejska, amerykańska uzależnione są od alkoholu jako środka zmniejszającego napięcie i ułatwiającego kontakty społeczne

Leczenie:

- najskuteczniejsze w leczeniu jest podejście multidyscyplinarne

- leczenie przyjmuje różne cele w zależności od etapu : odtrucie, rehabilitację fizyczną , odzyskanie kontroli nad zachowaniami związanymi z piciem, wytworzenie przekonania, że pacjent sobie poradzi

-nawroty choroby są bardzo powszechne

- leki stosowane w terapii:

1. leki blokujące pragnienie picia
   - disulfiram (antabus) środek powodujący gwałtowne wymioty w połączeniu z alkoholem, wysokie koszty
   - naltrekson środek blokujący receptory opoidowe, który redukując uczucie przyjemności towarzyszącej piciu zmniejsza głod alkoholu.

2. leki osłabiające efekty uboczne ostrego zespołu odstawiennego
   - valium (relanium) - pomaga opanować pobudzenie ruchowe, nudności i wymioty, zapobiegają delirium i napadom drgawkowym

3. leki stosowane w leczeniu objawów współwystępujących np. dezypramina stosowana do leczenia współwystępującej z alkoholizmem depresji

- kolejnym krokiem po odtruciu organizmu jest psychoterapia - obejmuje poradnictwo rodzinne, pomoc w znalezieniu pracy i ułatwienie ponownego przystosowania społecznego:

1. terapia grupowa

• wymaga otwartej wymiany poglądów

• alkoholik musi stanąć twarzą w twarz ze swoim problemem i skłonnościami do zaprzeczania w towarzystwie osób, które przeżywają to samo

• czasem prowadzi się terapię rodziny, zapraszając małżonków, dzieci

2. interwencja środowiskowa

• domy tymczasowego pobytu, w którym osoba przygotowuje się do powrotu do domu i społeczności

• utrzymanie abstynencji jest na ogół niemożliwe jeśli nie ulegną zmianie czynniki psychospołeczne z okresu choroby
  

3. terapia behawioralna

• warunkowanie awersyjne - podawanie nieprzyjemnych bodźców (elektrowstrząsy czy lek wywołujący mdłości; także domięśniowy zastrzyk z emetyny - środek wywołujący wymioty) łącznie z alkoholem

• terapia małżonków

• terapia poznawczo behawioralna
  - nazywana procesem ćwiczenia umiejętności
  - oparta na przekazywaniu konkretnej wiedzy o alkoholu, rozwijania zdolności radzenia sobie w sytuacjach mogących prowadzić do picia, zmiana percepcji i oczekiwań oraz nabywanie umiejętności kontrolowania stresu.

• Techniki ćwiczenia samokontroli - zmniejszenie ilości przyjmowanego alkoholu, nie zaś całkowita abstynencja

4. Anonimowi Alkoholicy

• Doradczy program samopomocy, z naciskiem na więzi grupowe i kontakt dwóch osób

• Grupy stowarzyszone - AL-Anon i AL-Ateen - grupy samopomocy dla rodzin

-Wyniki leczenia są lepsze, gdy chory uzmysławia sobie, ze potrzebuje pomocy, gdy ma dobrą więź z terapeutą

Niektórzy przyjmują, że leczenie jest skuteczniejsze, gdy pacjenci nie mają zaburzeń osobowości lub zaburzeń afektywnych, także terapia uwzględniająca ważne cechy charakterologiczne pacjenta jest skuteczniejsza.

-Zapobieganie nawrotom

Alkoholicy będący abstynentami mają poczucie sukcesu, własnej skuteczności i pewności siebie i im dłużej utrzymują kontrolę nad sobą tym większe mają szanse zachować abstynencję. Przez „zachowania pobłażające sobie” np. kupienie wódki na wszelki wypadek przez alkoholika zbliżają się do nawrotu. „Efekt pogwałcenia abstynencji” to inny typ zachowania prowadzącego do nawrotu, polega na tym, że osoba nawet najmniejsze wykroczenie traktuje bardzo surowo, więc skoro alkoholik skusił się na jeden kieliszek to czemu nie wypić całej butelki?

---