Finanse - ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka. Finanse można określić jako ogół zjawisk i stosunków finansowych powstających w związku z tworzeniem, transferem, gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych. Klasyfikacja zjawisk finansowych kryterium przedmiotowe - wyodrębnienie rodzajów zjawisk pieniężnych (strumienie pieniężnych) niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich udział dokonując wydadków bądź uzyskując przychody pieniężne (wpływ) Rodzaje strumieni pieniężnych 1.Przychody i wydatki ekwiwalentne (rynkowe) 2.Przychody i wydatki redystrybucyjne (transfery) 3.Przychody i wydatki kredytowe Kryterium podmiotowe - uwzględnia rodzajowe zróżnicowanie jednostek gospodarujących które uzyskują przychody realizują wydatki i gromadzą zasoby pieniężne. Grupy zjawisk finansowych 1.Finanse przedsiębiorstw 2.Finanse ludności 3.Finanse państwa i samorządów terytorialnych (publiczne) 4.Finanse banków i innych instytucji kredytowych 5.Finanse ubezpieczeń Fundusz to podstawowa forma organizacyjna funkcjonowania finansów. Umożliwia on gromadzenie i rozdysponowanie środków pieniężnych przez określony podmiot. Funkcje finansów Funkcja rozdzielcza - przesuwanie wartości materialnych (produktów i usług) przy pomocy pieniądza poprzez tworzenie funduszy nabywczych podmiotów. Funkcja kontrolna - polega na odczytywaniu z przebiegu zjawisk finansowych sygnałów o przebiegu zjawisk rzeczowych, w tzw. realnej sferze gospodarowania. -wynika z funkcji rozdzielczej finansów; informacje mają ogólny charakter i dają sygnał do bardziej szczegółowych badań; wieloznaczność sygnałów; szybkość sygnałów (dostarcza ich każda transakcja pieniężna); bezpośredniość sygnałów; szybkość sygnałów (dostarcza ich każda transakcja pieniężna); bezpośredniość sygnałów (wykonywanie funkcji kontrolnej finansów nie wymaga żadnych dodatkowych urządzeń poza tymi, które służą gromadzeniu i podziałowi zasobów pieniężnych; funkcja ta nazywana jest również sygnalizacja albo informacyjna Funkcja bodźcowa - polega na wykorzystaniu instrumentów finansowych w kształtowaniu zjawisk finansowych -instrumenty finansowe kształtują fundusze nabywcze; instrumenty finansowe wpływają na decyzje podmiotów, do których są skierowane; możliwości realizacji funkcji bodźcowej zależą od stopnia odczuwalności instrumentów Fundusz nabywczy - część ogółu zasobów pieniężnych danego podmiotu, która dotyczy nabycia dóbr i usług na rynku Potencjalny fundusz nabywczy danego okresu = suma wszystkich przychodów tego okresu pomniejszona o wydatki redystrybucyjne i kredytowe Fundusz nabywczy zrealizowany w danym okresie = potencjalny fundusz nabywczy skorygowany o zmianę stanu rezerw pieniężnych i oszczędności Metody tworzenia funduszy Metoda bezzwrotna - prowadzi do ostatecznego ukształtowania funduszy nabywczych. Przepływ dokonywane są przez wynagrodzone za pomocą emerytury, zasiłki, podatki, dotacje budżetowe. Metoda zwrotna - dotyczy przekazywania pieniądza w formie pożyczek i kredytów bankowych. Powoduje czasowe zwiększenie funduszu nabywczego i wiąże się z bankami. Tę metodę realizacji funkcji rozdzielczej finansów określa się także jako metodę kredytową. System finansowy - to zespół logicznie powiązanych ze sobą formy organizowanych aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających podmiotom dokonywanie operacji finansowych. Dobra publiczne - dobra które ze względu na cechy fizyczne mogą służyć społeczeństwu lub zbiorowości lokalnej (woda, powietrze, drogi, bezpieczeństwo zewnętrzne itp.) Są to tzw. „czyste dobra publiczne” Dobra społeczne - dobra mogące być ze względu na cechy fizyczne dobrami prywatnymi, ale ze względu na przyjętą przez władze publiczne politykę społeczną są dostępne dla każdego obywatela (np. edukacja, ochrona zdrowia) Dobra prywatne - dobra, z których korzysta jedna osoba lub określona grupa osób Podatek - Świadczenie pieniężne uiszczane, jednostronnie określone, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne o charakterze ogólnym, pobierane od osób fizycznych i prawnych przez państwo na podstawie obowiązujących aktów normatywnych. Elementy techniczne konstrukcji podatku : -Podmiot *czynny *bierny : podatek -płatnik -Przedmiot *rzeczy lub zdarzenia -Podstawa *wartość , ilość (jednostki naturalne) -Stawki *stałe *zmienne -Skala *proporcjonalne *regresywne *degresywne *progresywne : ciągła , skokowa. -Zwolnienia , ulgi , zwyżki -warunki płatności Progresja skokowa ( przechodzenie z przedziału do przedziału): ostry wzrost przy przechodzeniu z przedziału Progresja ciągła : łagodny wzrost przy przechodzeniu z przedziału do przedziału Funkcje podatków : -Kontrolna -Stymulacyjna (poprzez podatek pracodawca ma możliwość oddziaływania na decyzje podatników poprzez stawki , skalę , zwolnienia ) -Fiskalna (podstawowa ! ) Rodzaje : -przychodowe ( dochód w fazie tworzenia ) -dochodowe -majątkowe ( wiążą się z tym ,że wcześniej wydatkowano dochód ) -od wydatków ( wiążą się z tym ,że wcześniej wydatkowano dochód ) Zasady podatkowe : -Zasada równości - proporcjonalne rozłożenie ciężaru podatku w stosunku do zdolności płatniczej podmiotów. -Zasada pewności - stabilizacja ciężaru opodatkowania -Zasada dogodności - pobieranie podatków w miejscu i czasie najdogodniejszym dla podmiotów obciążonym podatkiem -Zasada taniości - minimalizacja kosztów związanych z wymiarem i poborem podatku
|
Deficyt budżetowy - dochody budżetowe ze źródeł zwyczajnych i (podatki, opłaty, cła) niewystarczającą na pokrycie zaplanowanych wydatków. Kredyty mogą tylko zaciągać banki komercyjne Brak płynności finansowej - krótkotrwałe niedobory środków pieniężnych w stosunku do zapadających zobowiązań Nadwyżka i deficyt budżetowy państwa - Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżka budżetu państwa Dług publiczny - suma zobowiązań władze publicznych z tyt. zaciągniętych pożyczek i innych działań powołujących zobowiązania. Rodzaje długu publicznego: -krótkookresowy (płynny): związany z przejściowymi trudnościami płatniczymi władzy publicznej -długoterminowy: dotyczy pokrycia deficytu budżetowego -globalny -wewnętrzny (krajowy) -zewnętrzny (zagraniczny) Przyczyny powstawnia długu publicznego:
Źródła zasilania budżetów gmin
Uchwała budżetowa - akt prawny dotyczący budżetu państwa Krzywa Laffera - koncepcja teoretyczna, która za pomocą krzywej ilustruje zależność między stawką opodatkowania a dochodami budżetowymi państwa z tytułu podatków; opracowana w latach 70. XX w przez amerykańskiego ekonomistę Arthura Laffera; bywa używana, jako argument za zmniejszeniem podatków. Redyskonto jest to przyjęcie przez bank centralny wierzytelności takich jak weksle od banków. Banki komercyjne zastawiając papiery wartościowe mogą zaciągać kredyty redyskontowe. Bank centralny odlicza odsetki od wartości minimalnej zdyskontowanych papierów wartościowych przez stopę ustaloną właśnie przez ten bank. Dyskonto weksla - zakup przez dyskontera weksla przed terminem jego płatności po cenie pomniejszonej o ustaloną kwotę(potocznie określanych mianem dyskonta). Jedną z metod ustalania owej kwoty jest dyskonto handlowe.
Rodzaje operacji bankowych:
Kredyt bankowy oznacza emisję nowego pieniądza, jest podstawowym źródłem pieniądza. Pożyczka - zmiana właściciela środków pieniężnych wcześniej wyemitowanych. Złota reguła bankowa: Bank może wykorzystać pozyskane pieniądze na okresy nie dłuższe niż te, na jakie je pozyskuje. Reguła osądu we wkładach: Bank ma w sposób ciągły do swojej dyspozycji znaczną część lokat bieżących, które może wykorzystać na dłuższe okresy
|