Behawioralno-poznawcza terapia rodzin

• człowiek jako istota reagująca na bodźce o charakterze społecznym, ale także będąca źródłem bodźców dla drugiego człowieka

• w jaki sposób jednostka zinterpretuje napływające bodźce zależne jest od utrwalonego systemu przekonań

• przedmiotem zainteresowania jest wymiana bodźców i reakcji w diadzie oraz systemy przekonań osób pozostających w związku

• techniki pracy z parą małżeńską oraz parą rodzic - dziecko

• analizie i modyfikacji podlega wymiana nagród i kar udzielanych w parze

Założenia teoretyczne

• człowiek uczy się prostych reakcji i złożonych zachowań na drodze warunkowania klasycznego, instrumentalnego i modelowania

• patologia - brak w repertuarze zachowań przystosowawczych ich wygaśnięcie lub występowanie zachowań awersyjnych wobec otoczenia społecznego

• stosują oni wzmocnienia pierwotne (jedzenie, seks) i wtórne (krytyczne uwagi)

• zachowania człowieka są uwarunkowane zewnętrznie (nieobecność lub obecność stymulacji nagradzającej i karzącej

• ludzie dokonują atrybucji i formułują sądy o sobie, innych i świecie

• podstawą zachowania stwarzającego problemy w diadzie jest nie tylko specyfika stymulacji naradzającej i karzącej, ale też fałszywe przekonania wynikające z błędów poznawczych

Tezy wyjaśniające zaburzenia

• w początkowych fazach trwania związku zachowania małżonków mają największą wartość wzmacniającą - myślą, że ten stan będzie trwał niezależnie od upływu czasu,

• na początku znajomości często występuje idealizacja partnera,

• mają oczekiwania wobec związku, które nigdy nie zostały wypowiedziane,

• zakłada się, że druga osoba powinna znać je „czytać w myślach”,

• niezgodność między oczekiwaniami a realnością są pierwszym powodem baku satysfakcji w związku

• Jacobson i Margonin - mechanizmy doprowadzające do zaburzeń relacji małżeńskiej

• wraz z upływem czasu zachowania, które były wzmacniające pozytywnie, utraciły swoją siłę - erozja wzmocnień

• deficyty w zmianach zachowania - partnerzy często nie chcą uznać, że powinni zmienić niektóre własne zachowania tylko, dlatego, że są one awersyjne dla partnera

• deficyt kontroli bodźców - małżonkowie nie kontrolują niektórych względnie typowych sytuacji ze wspólnego życia

• bark umiejętności - szczególna rola umiejętności rozwiązywania problemów i adekwatnego porozumiewania się (małżonkowie natykają na nowe problemy, błędami tego etapu określenia problemu są: niespecyficzne, nadmiernie generalne stawianie go, przypisywanie wyłącznie parterowi odpowiedzialności za zaistnienie problemu, zbędna koncentracja na przyczynach, rozwiązywanie kilku problemów jednocześnie, skłonność do zbędnej interpretacji; komunikacji można się nauczyć; podstawowe błędy to: przerywanie partnerowi, nieumiejętność uważnego słuchania i potwierdzania komunikatu, nieadekwatne wyrażanie pozytywnych emocji i negatywnych)

• podejście poznawcze: fałszywe sądy o partnerze i stanie małżeńskim stają się postawą negatywnych emocji i trudności komunikacji, typowe zniekształcenia zachodzące w umysłach małżonków wg Aarona Becka:

• widzenie tunelowe - postrzeganie tylko tego, co zgadza się z aktualnym stanem umysłu; interpretacja wydarzenia bazuje na pojedynczych, często nieistotnych szczegółach, pomijane, zapomniane, cenzurowane, minimalizowane są szczegóły istotne

• postrzeganie selektywne - rozpatrywanie pojedynczych wypowiedzi partnera lub wydarzeń w oderwaniu od całego kontekstu

• arbitralne wnioskowanie - formułowane sądy, nie mają prawie żadnych podstaw ku temu

• nadmierne uogólnienia - kategoryczne stwierdzenia zbudowane na postawie pojedynczych wydarzeń

• myślenie spolaryzowane - zastosowanie biegunowych kategorii typu „wszystko albo nic”;

• wyolbrzymianie - przesadne ocenianie negatywnych cech partnera, często połączonych z katastroficznym przewidywaniem najczarniejszych scenariuszy wydarzeń

• negatywne atrybucje - przypisywanie małżonkowi niekorzystnych cech osobowości i motywów postępowania; w konsekwencji przyklejenie niekorzystnych trwałych etykietek partnerowi

• czytanie w cudzych myślach - człowiek jest głęboko przekonany, że potrafi odgadywać myśli współmałżonka i nie podejmuje próby bezpośredniego pytania o nie

• rozumienie emocjonalne - przekonanie, że skoro przeżywamy silne uczucia, to muszą być one uzasadnione i ktoś inny jest za nie odpowiedzialny (

• zawiedzione i niewypowiedziane oczekiwanie, nieobiektywne obserwacje, nieuzasadnione wnioski stają się podstawą negatywnego systemu uprzedzeń, który przez każdego z partnerów traktowany jest jak rzeczywistość - dalsze zachowania partnera interpretowane są w świetle już utrwalonego negatywnego obrazu

• małżonkowie zaczynają dostrzegać coraz mniej wzmocnień pozytywnych, związek zaczynam wydawać się im mniej atrakcyjny

• formy kontroli awersyjnej: kłótnie, płacz, groźby, odrzucenie

Cele terapii

• modyfikowanie zachowań obojga partnerów - nauczenie zachowań alternatywnych popartych zmianami błędnych przekonań

• zwiększenie wzajemnych wzmocnień pozytywnych

• nie kładzie się nacisku na eliminację zachowań niepożądanych

• uczenie konkretnych umiejętności związanych z porozumiewaniem się, rozwiązywaniem problemów; cele treningu komunikacyjnego

• poszerzenie umiejętności słuchania i wczuwania się w partnera

• potwierdzanie

• mówienie o uczuciach

• bezpośrednie wyrażanie złości w konstruktywnej formie

• pozytywna ekspersja

• poznawcza restrukturyzacja - zmiana sposobu postrzegania i zmodyfikowanie nierealistycznego oczekiwania partnerów

• precyzyjne formułowanie celów

• po etapie diagnozy cele określane są często w kategoriach zmiany obserwowalnych zachowań czy nabycia konkretnych umiejętności - UMOWA

Strategie i techniki terapeutyczne

• wstępny wywiad terapeutycznych - pierwsza sesja terapeutyczna; terapeuta zmierza do wytworzenia

• pozytywnych oczekiwań wobec terapii,

• czyni zabiegi w celu zwiększenia wzajemnego zaufania między partnerami,

• stara się, aby z pierwszego spotkania wynieśli oni, choć minimalne zyski

- techniki przekonanie i wypływanie

• diagnozowanie dysfunkcjonalności relacji - techniki oddziaływania i planowanie sposobów sprawdzenia efektywności interwencji;

• ujmowana w kategoriach obserwacji zachowań obojga partnerów takich które podtrzymują trudną sytuację

• przedmiotem są:

• konkretne umiejętności

• wspólne podejmowanie aktywności

• oceny i przeświadczenia małżonków

• obszary pożądanej zmiany

• źródłem info są:

• psychoterapia

• wyszkolony obserwator

• partner związku samoobserwujący się

• wywiad

• dziennik małżeński

• kierunek działań - zwiększenie pozytywnej wymiany w parze; trening komunikacji, trening rozwiązywania problemów

• wzmacnianie i unika się zabiegów mających na celu eliminowanie zachowań niepożądanych (zamiast „ nie bądź taki ponury” to „ uśmiechnij się do mnie”)

Techniki mające na celu zwiększenie pozytywnej wymiany miedzy małżonkami:

1. „Dzień miłości” dla partnera:

2. Pozytywne zachowanie na prośbę partnera:

3. Wspólne określenie przyjemnej wymiany:

4. Umowa o wzajemnej wymianie pożądanych zachowań

5. zmiana fałszywych przekonań przez identyfikowanie myśli automatycznych

6. ćwiczenia umiejętności komunikacyjnych

7. trening rozwiązywania problemów

---