PROGRAM STYMULACJI

ROZWOJU DZIECKA

W OKRESIE NIEMOWLĘCYM

ROZWÓJ FIZYCZNY
ZADANIA ROZWOJOWE	STYMULOWANIE ROZWOJU
Stadium noworodka (pierwszy miesiąc życia)
Noworodek donoszony - dziecko urodzone po upływie 270 dni od chwili zapłodnienia. Przeciętna waga waha się od 2800 do 3500 g. Przeciętna długość ciała wynosi ok. 50-52 cm. Proporcje ciała noworodka: głowa i mózg są stosunkowo duże, twarz stosunkowo mała, tułów długi, a kończyny krótkie. Noworodek śpi około 4/5 doby - zdrowy powinien budzić się tylko na jedzenie i wtedy, gdy ma mokro. Jego sen jest lekki, łatwo go zbudzić, równie łatwo zasypia. Układ kostny Jest w zasadniczych zarysach ukształtowany, lecz nie osiągnął jeszcze swej ostatecznej postaci. Tkanka kostna przypomina raczej chrząstkę niż kość. Kości czaszki, twardsze od innych, są ze sobą połączone włóknisto-chrząstkowymi spojeniami. Na sklepieniu czaszki, w miejscu zetknięcia kości ciemieniowych i czołowych, znajduje się ciemiączko duże, tj. przestrzeń wypełniona miękką tkanką włóknistą. Przestrzeń pomiędzy kośćmi ciemieniowymi a kością potyliczną, wypełnioną podobną tkanką włóknistą, nazywamy ciemiączkiem małym. Układ mięśniowy Nie jest jeszcze całkowicie rozwinięty ani pod względem budowy anatomicznej, ani sposobu funkcjonowania. Włókna mięśniowe są cienkie, a siła ich skurczu niewielka. Dwie cechy podstawowe charakteryzują postawę leżącego noworodka: pierwsza z nich jest asymetria, drugą zaś tendencja do przewagi zginaczy. Układ nerwowy Nie jest w pełni dojrzały. Ciężar mózgu jest duży w stosunku do ciężaru ciała (wynosi ok. 380g.) Układ krążenia, skład krwi noworodka, jego przewód pokarmowy, układ moczowy, gruczoły wydzielania wewnętrznego Ulegają w ciągu pierwszych miesięcy życia licznym przekształceniom, dokonującym się pod wpływem nowego środowiska. Okres noworodka kończy się z chwilą, kiedy organizm jego przystosowuje się do zmienionych warunków pobierania pokarmu, oddychania, wydalania, utrzymywania stałej temperatury ciała itp. Najlepszym pokarmem dla noworodka jest mleko matki. Jeśli kobieta nie może karmić dziecka piersią, po konsultacji z lekarzem możesz podawać mleko modyfikowane przygotowane specjalnie z myślą o niemowlętach, już od 1. miesiąca życia.	- wczesny dotyk (głaskanie, masaż) wzmacnia system immunologiczny niemowlęcia, zwiększa przyrost wagi oraz stałą wrażliwość podwzgórza, co powoduje obniżenie poziomu stresu i uspokojenie dziecka
2 - 12 miesiąc
Przyrost wzrostu niemowlęcia wynosi średnio 10 cm w I kwartale, do 4 cm w IV kwartale życia. Dziecko roczne ma przeciętnie wzrost 76 cm - co oznacza, że rosło ponad 2 cm na miesiąc. W siódmym miesiącu życia dziecko podwaja swoją wagę urodzeniową. Kończąc pierwszy rok życia dziecko waży ok. 11 kg - co oznacza, że potroiło wagę urodzeniową. Nóżki dziecka stają się coraz silniejsze. Umie już je wyprostować, próbuje się nimi odpychać. Rośnie siła ramion. Już w pierwszym roku życia wyrastają dziecku pierwsze zęby. Są nimi siekacze mleczne, które pojawiają się na ogół w stałej kolejności. Najpierw, bo około 6 miesiąca życia, wyrzynają się dwa dolne siekacze wewnętrzne, następnie, około 8 miesiąca, wyrastają dziecku siekacze wewnętrzne górne, później zaś dopiero siekacze zewnętrzne górne i dolne. Pod koniec pierwszego roku życia uzębienie prawidłowo rozwijającego się dziecka składa się więc z 8 siekaczy, które umożliwiają wprawdzie dziecku odgryzanie kęsów pożywienia, nie pozwalają jednak na jego przeżucie. Karmienie Karmienie piersią w pełni zaspokaja potrzeby żywieniowe niemowlęcia nawet do 6. miesiąca życia. Jeśli dziecko jest karmione piersią, wzbogacanie jego diety rozpoczyna się od 6. miesiąca życia - natomiast jeśli mlekiem modyfikowanym, to już od 4. miesiąca. Niezależnie od tego decyzja o rozszerzeniu diety powinna być skonsultowana z pediatrą.	- aktywność fizyczna stymuluje wzrastanie ciała, rozwój mięśni i funkcji zaopatrzenia tlenowego, zapewnia harmonię rozwoju - gdy dziecko ma 2 miesiące, można a nawet należy zawiesić nad łóżeczkiem np. kolorowe grzechotki - oczywiście w zasięgu wzroku i ręki dziecka; podchodząc do dziecka, można pokazywać mu trzymaną w ręce zabawkę i mówić do niego - odpowiednia dieta - pierwsze pokarmy wprowadzane do diety to płyny i pokarmy półpłynne - noszenie w chuście wspomaga rozwój układu nerwowego niemowlęcia, ponieważ aktywnie uczestniczy ono w codziennych czynnościach mamy czy taty

ROZWÓJ RUCHOWY
ZADANIA ROZWOJOWE	STYMULOWANIE ROZWOJU
Stadium noworodka (pierwszy miesiąc życia)
Rozwój ruchowy polega na wzrastających wraz z wiekiem umiejętnościach dziecka do przyjmowania i zmiany postaw ciała. od dojrzewania struktur układu nerwowego i mięśniowego. Najpierw pojawiają się odruchy, a dopiero później czynności dowolne. Pionizacja ciała W 1. miesiącu życia dziecko lekko unosi główkę do góry. Rozwój manipulacji Odruch chwytny (bezwarunkowy u noworodka) - gdy dotkniemy wnętrza dłoni noworodka, zaciśnie ją w piąstkę.
2 - 12 miesiąc
Pionizacja ciała W kolejnych miesiącach życia dziecko: - w 2 utrzymuje głowę przy podciąganiu do pozycji siedzącej, w pozycji na brzuszku unosi głowę na dłużej - w 3 pewnie unosi głowę w pozycji na brzuszku, potrafi w tej pozycji oprzeć się na przedramionach, w pozycjach siedzącej i pionowej pewnie utrzymuje głowę, próbuje obrotów na boki - w 4 w pozycji na brzuszku, podpierając się na ramionach, pewnie podnosi klatkę piersiową, nóżki w tej pozycji są wyprostowane lub w pół wyprostowane - w 5 w pozycji na brzuszku opiera się na dłoniach, w każdej pozycji bardzo sztywno trzyma głowę, nadal próbuje obrotów na boki - w 6 potrafi obracać się wokół osi ciała, zaczyna odwracać się z pleców na brzuszek i na odwrót, trzymane pionowo częściowo utrzymuje ciężar ciała, posadzone i podparte siedzi - w 7 siedzi przez chwilę bez podtrzymywania, pewnie odwraca się z pleców na brzuszek i odwrotnie, pełza do tyłu i okrężnie - w 8 bez podparcia siedzi pewnie, udaje się mu siadać samodzielnie, pełza także do przodu, próbuje raczkować - w 9 sprawnie raczkuje, postawione przy szczebelkach łóżeczka (czy poręczy) stoi, utrzymywane pod pachami wykonuje ruchy chodzenia - w 10 próbuje wstawać samodzielnie, chodzi bokiem trzymając się poręczy (mebli) - w 11 sprawnie utrzymuje pozycje stojącą trzymając się poręczy, zaczyna chodzić trzymane za dwie ręce - w 12 sprawnie chodzi trzymane za dwie ręce, próbuje chodzić trzymane za jedną rękę - na przełomie 12 i 13 miesiąca dziecko stawia samodzielnie pierwsze kroki. Rozwój manipulacji - 2-4 miesiąc Okres neutralny w chwytaniu; odruch chwytny już zaniknął, a chwytanie polegające na ruchach dowolnych związanych z działalnością kory mózgowej jeszcze się nie rozwinęło - fazy chwytu dowolnego (od 4 do 12 miesiąca życia) - 4-5 miesiąc Chwyt prosty - całą dłonią od góry; ruch wahadłowy (uruchomiony staw barkowy); kieruje obie ręce w stronę przedmiotu, nie trafia do celu, gdy ktoś mu coś poda, nie utrzymuje w dłoniach na dłużej - 5-6 miesiąc Chwyt małpi (dłoniowy) - 4 palce bez kciuka; ruch łokciowy (uruchomiony staw łokciowy); sięganie ku przedmiotom jedną ręką, dziecko nie może utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie - 6-8 miesiąc Chwyt nożycowy (4 palce i kciuk w jednej płaszczyźnie); ruch łukowaty; dziecko trzyma po jednym przedmiocie w każdej ręce, przekłada je - 8-9 miesiąc Chwyt pęsetkowy (kciuk i palec wskazujący przeciwstawnie, opuszkami); dziecko wyciąga ręce bezpośrednio ku przedmiotowi, (uruchomiony staw nadgarstka), dziecko chwyta jednocześnie kilka przedmiotów, angażuje obie ręce.	- dbanie o zapewnienie dziecku pomocnego oparcia - zachęcanie dziecka do raczkowania - zapewnienie mu odpowiedniej przestrzeni do stania oraz chodzenia - wieszanie nad łóżeczkiem dziecka karuzeli, stawianie stojaków z wiszącymi zabawkami - noszenie dziecka w chuście

ROZWÓJ POZNAWCZY
ZADANIA ROZWOJOWE	STYMULOWANIE ROZWOJU
Stadium noworodka (pierwszy miesiąc życia)
Już od pierwszych dni dziecko reaguje na bodźce pochodzące ze świata. Reakcje, występujące jako zespół odruchów, należą do dwóch grup: pierwszą stanowią odruchy występujące u noworodków i ludzi dorosłych, druga grupa obejmuje odruchy typowe tylko dla noworodków lub/i niemowląt. Mowa - okres melodii (1 rok życia) - krzyk i płacz - w ten sposób noworodek informuje otoczenie o swoich potrzebach; tzw. stadium krzyku i życiowych odgłosów ZMYSŁY Wzrok - noworodek otwiera oczy w ciemności i zamyka je przy ostrym świetle - noworodki odróżniają kolor czerwony od zielonego. Słuch Rozwija się jeszcze w życiu płodowym. Wkrótce po przyjściu na świat noworodek z wielką przyjemnością będzie reagować na dźwięk bicia serca matki, przypominający mu życie płodowe - natomiast na nagły hałas zareaguje kręceniem się i płaczem. Dotyk - małe dziecko reaguje na dotyk - gdy jest zbyt mocny, natomiast nie reaguje na dotyk piórkiem Węch i smak Pierwsze sygnały wyczuwania niezwykłych zapachów można zauważyć już u miesięcznego lub dwumiesięcznego dziecka - zacznie wtedy marszczyć nosek lub odwróci główkę od silnej, nieprzyjemnej woni.	- należy rozmawiać z noworodkiem, śpiewać mu, czytać proste rymowanki - pokój powinien być urządzony w wyrazistych barwach
2 - 12 miesiąc
Mowa - głużenie - pojawia się zwykle między pierwszym a trzecim miesiącem życia dziecka; są to różnego rodzaju dźwięki, a zwłaszcza gardłowe, tylnojęzykowe, takie jak agu, g, k, gli, kli, tli, ebw, bwe, a także wibrujący dźwięk przypominający r.; głużenie ma charakter przypadkowy, a dziecko nie czyni żadnych specjalnych prób, aby głużyć; nie ma ono funkcji komunikacyjnej - gruchanie - pojawia się, kiedy dziecko skończy dwa miesiące; są to łagodne lub złowieszcze sapania, mlaski i piski, świadczące o dobrym lub złym samopoczuciu malucha - gaworzenie - pojawia się około 6. miesiąca życia; polega na łączeniu samogłosek, które dziecko wymawiało do tej pory, ze spółgłoskami (ga-ga, ma-ma-ma, ugh-ugh itp.); pojawiają się w ten sposób pierwsze dowolnie wymawiane sylaby - około 10. miesiąca życia pojawia się tzw. Echolalia - dziecko powtarza własne i zasłyszane słowa, które doskonali metodą prób i błędów; zwiększa się repertuar spółgłosek. ZMYSŁY Dziecko stosuje wiele różnych schematów czynnościowych do jednego przedmiotu, przejawia tendencję do modyfikowania czynności w celu wykrycia różnych właściwości przedmiotu. Dziecko poznaje obiekt polisensorycznie (tzn. wszystkimi zmysłami). Pod koniec 1. roku życia jego działania stają się specyficzne. Wzrok - do około 3. miesiąca życia dziecko może widzieć jedynie obiekty znajdujące się w odległości ok. 21 cm - przedmioty widziane przez dziecko są nieco rozmyte; w wieku 12. miesięcy ostrość wzroku dziecka dorównuje ostrości wzroku dorosłego - w wieku 3. miesięcy niemowlęta rozróżniają 4 podstawowe barwy ,przy czym preferują żółtą i czerwoną - między 3. a 5. Miesiącem pojawia się widzenie stereoskopowo-binokularne, umożliwiające widzenie głębi - niemowlę zatrzymuje wzrok najpierw na brzegach twarzy, następnie przenosi wzrok na oczy i nos Słuch 6-tygodniowe dziecko regularnie się uśmiecha, najczęściej na dźwięk łagodnych głosów.	- należy zapewnić dziecku prawidłowe warunków anatomiczno - fizjologicznych - należy pobudzać je i zachęcać do wymawiania prostych słów i zwrotów - należy prawidłowo wymawiać wyrazy, nie stosować zdrobnień ani spieszczeń - poruszanie zabawką przed oczami dziecka; ruchy należy wykonywać powoli, przesuwając zabawkę do tyłu i do przodu w polu widzenia dziecka

Bibliografia:

A. Birch, T. Malin „Psychologia rozwojowa w zarysie. Od niemowlęctwa do dorosłości”

J. Strelau „Psychologia. Podstawy psychologii. Tom I”

J. Trempała, B. Harwas -Napierała „Psychologia rozwoju człowieka. Tom II”

M. Żebrowska „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży”

P. Zimbardo „Psychologia i życie”

10

---