Współczesne teorie temperamentu
Strelau, J. (1998). Psychologia temperamentu, Warszawa: PWN; Rozdz. 3, str. 115-162
Typy podejść współczesnych teori temperamentu:
*Meyer: opisowe, genetyczno-behawioralne, psychofizjologiczne i rozwojowe
Rozwojowe dzieli się na podkategorie: stylistyczną, behawioralno-genetyczną, konstytucjonalną i emocjonalną
*Golsmith i Campos: styllistyczne, kryterialne, psychobiologiczne i neonatalne
*Endler: powyższe + emocjonalne
*Strelau i Plomin: kliniczne, wczesnodziecięce i osobowościowe
Strelau:3 kryteria klasyfikacji współczesnych badań nad temperamentem :
-koncentracja na populacji dziecięcej vs na populacji osób dorosłych
-teorie wyjaśniające vs opisowe
-podejścia stosowane vs teoretyczne
*Większość koncepcji i teorii temp. ma charakter eklektyczny, łączy bowiem kilka różnych podejść równoczesnie.
*4 kryteria klasyfikacyjne: teorie zorientowane na dziecko (rozwojowe)vs na dorosłego (nierozw.)
opisowe vs wyjasniające (biologiczne: nawiązujące do genetyki zachowania lub do koncepcji aktywacyjnych)
jenodywmiarowe vs wielowymiarowe
zorientowane wyłącznie na emocje vs na całkoształt zachowania
3.1. Teoria temperamentu zorientowane na dziecko
3.1.1.Behawioralno-genetyczna teoria temperamtneu Bussa i Plomina
-t.wyjasniająca (odwołuje się do genetyki zachowania), wielowymiarowa i obejmuje całokształt zachowania
Tło teoretyczne
-wpływ (1) twierdzenia Diamonda, że 4 podst.temperamenty (lękliwy, agresywny, towarzyski i impulsywny)występują zarówno u człowieka jak i u wyższych ssaków oraz (2) definicji temp.Allporta uwzgldniająca tak aspekt emocjonalny jak i konstytucjonalny temp.
3 podstawowe temperamenty
-temperamenty to obecne od wczesnego dzieciństwa(pierwsze 2 lata życia), odziedziczone cechy osobowości (!!) podst.kryterium; dziedziczność
-każdy z temperamentów chsrakteryzuje się pewną ciągłością więc cechy z wczesnego dzieciństwa tworza fundament, na którym później rozwija się osobowość
-cechy temperamentalne obejmują szeroki zakres zachowań i sytuacji
-temperament pełni fukncję regulacyjną - ułatwia przystosowanie w bardzo różnych dziedzinach zycia
-3 podst,temp.:emocjonalność, aktywność i towarzyskość
-2 znaczenia słowa „temperament”: 1)termin zbiorczy obejmujący 3 cechy składowe; 2)cecha temperamentalna
-Emocjonalność- skłonność do łatwego reagowania silnym pobudzeniem; przejawem tej skłonności jest emocja pierwotna - niezadowolenie;
-niezadowolenie istnieje od1-go dnia życia; 2-3m-ce-strach; 6m-c:złość
-przejaw strachu - próba ucieczki; przejaw złosci: atak i narzekanie
-3składniki smocji : eksprecja, uczucia i aktywacja
-tylko aktywacja nadaje się do pomiaru genetycznie uwarunkowanych różnic
-jeydnymi emocjami, w których poziom aktywacji przekracza poziom typowy dla stanów pozaemocjonalnych sa niezadowolenie, strach i złość
-autorzy nie uwzględniają emocji pozytywnych, ponieważ typowy dla emocji + poziom aktywacji jest niższy od tego, który towarzyszy emocjom -. Emocje te nie spełniają też definicyjnych kryteriów temp.; jednym z czynników różnicujących poziom emocjonalności jest płeć (chłopcy- więcej złości, dziewczynki - strachu)- powód: geny i socjalizacja
-Aktywność =ruch; suma wydatkowanej energii; może się przejawiac w każdym zachowaniu;
* 2 składniki warunkujące różnice ind: wigor i tempo (korelują ze soba +)
*wigor i tempo widać najlepiej w tym jak osoba reaguje
*każdy rodzaj aktywności ma właściwy dobie poziom wigoru i własne tempo, natomiast aktywność jest bardziej zgeneralizowana - jest cechą stylistyczną
-Towarzyskość - ma aspekt kierunkowy, jest nim dążenie do kontaktu z ludźmi; tendecja do przedkładania kontaktu z ludźmi nad samotność; źródłem tej tendencji są pozytywne wzmocnienia płynące z interakcji społecznych (wymiar brak-nadmiar, np. obenosci innych, czy ich zainteresowania)
-im bardziej ktoś jest towarzyski tym silniej reaguje na pozytywne wzmocnienia społ. i tym dotkliwiej odczuwa ich niedobór
-każda syt.społ. ma potencjalną wartość nagradzającą
-pierwsza wersja teorii Bussa i Plomina uwzględniała jeszcze impulsywność jako czwarty wymiar, jednak nie było wystarczających powodów na to, że jest on dziedziczny, oraz nie wszystkie jego aspekty ujawniają się we wczesnym dzieciństwie
Biologiczne mechanizmy temperamentów EAS
-niskie współczynniki intrakorelacji dla bliźniąt DZ to efekt kontrastu efekt kontrastu- otoczenie ma tendencję do postrzegania i traktowania bliźniąt DZ jako różnych
-3 poziomy aktywacji: behawioralny, autonomiczny i mózgowy
-najbardziej rzucający się w oczy aspekt aktywacji behawioralnej to aktywność
-różnice ind. w aktywacji autonomicznej widoczne są przede wszystkim w sferze emocji
-wysoka emocjonalność wiąże się z dominacją części współczulnej autonomicznego ukł.nerw.
-w emocjonalności elementem dziedzicznym jest łatwość, z jakś pojawia się aktywacja fizjologiczna, bez względu na to, o jakś emocję chodzi- niezadowolenie, strach czy złość
-fizologiczny korelat towarzyskości - altywacja struktur mózgowych
Pomiar EAS
-do pomiau służą: wskaźniki mechanicze, rejestracja ruchu w otwartym polu, wskaźniki obserwcyjne, samoopoisy
-inwetarz EASI-III TS oraz EAS TS
Uwagi końcowe
-temperament - rola regulacyjna
-z teorii wynikają przewidywania dotyczące dopasowania lub jego braku miedzy dzieckiem a otoczeniem społecznym a zwłaszcza rodzicami
-interakcja temperament-środowisko: istotne zmiany w środowisku wywierają raczej jedynie temperamenty skrajne; przy umiarkowanym natężeniu cech temp.kierunek ten jest odwrotny to środowisko wpływa na temperament, a nie temperament na środowisko
3.1.2. Rozwojowy model temperamentu: Rothbart i Derryberry
-teoria rozwojowa - zorientowana na dziecko
-teoria konstytucjonalno-psychobilogiczna - wyjasniająca
-teoria wielowymiarowa i całościowa - obejmuje całokształt zachowania dziecka
-uwzględnia w sposób dynamiczny interakcję zachowania i czynników biologicznych, by na tej podstawie uwypuklić zachodzący w trakcie rozwoju zmiany temperamentu
Tło teoretyczne
-wpływ teorii, w których do wyjasnienia biologicznych mechanizmów temperamentu używa się takich konstruktów, jak pobudzenie-hamowanie, aktywacja, optymalny poziom aktywacji i aktywowalność
-model mocno osadzony teoretycznie i empirycznie w psychologii rozwojowej
-szczególnie ważne: doniesienia nt.różnic indywidualnych u noworodków i niemowląt i najwcześniejszych różnic indywidualnych
Temperament - konstytucjonalnie uwarunkowane różnice Ind. w reaktywności i samoregulacji
-konstytucjonalność - względnie trwałe wyposażenie biologiczne jednostki, podlegające wpływowi czynników dziedzicznych, dojrzewania i doświadczenia
- reaktywność - pobudliwość fizjologiczna i behawioralna
- rodzaje : somatyczna, autonomiczna, neurohormonalna i poznawcza
- wskaźniki: różne parametry rekacji: próg wrażliwości, czas latencji, siła, amplituda i czas powrotu do stanu wyjściowego
- tendencja do reagowania ujmowana z pkt widzenia siły i szybkości(aktywowalność), ale też poces (stan),będący funkcją siły bodźca,jego znaczenia(wartości),wewn.stanu org.i nowości
- samoregulacja - procesy modyfikujące (podwyższające lub obniżające) reaktywność (uwaga, dążenie, unikanie, atak, powstrzymywanie się od reakcji, samouspokajanie)
-reaktywność i samoregulacja - interakcja: w miarę rozwoju S wywiera coraz większy wpływ na R. Im dziecko starsze, tym bardziej S podlega świadomej kontroli. Wysiłek (wola) to zdolność do powstrzymania się od reakcji
-Stymulacja niewielka/umiarkowana reaktywność dodatnia (pozytywne reakcje)
-|| - o dużej sile reaktywność ujemna ( negatywne reakcje)
bodźce o tej samej sile różni ludzie reagują w różny sposób (zależy od ich progów pobudzenia)
-różnice ind. wpływają na łatwość z jaką uruchamiane są procesy samoregulacyjne
-Cechy temp. ujawniają się w sferze uwagi, emocji i motoryki.
*noworodek w sferze akt.emocjonalnej przejawia jedynie negatywny biegun emocjonalności
*później- zachowania regulowane przez biegun pozytywny (tabela 3.3, str. 129)
-rozwój kontroli- jakościowe zmiany w mechanizmach kontroli zach.:od sterowania uwagą innych, po kontrolę werbalną
Biologiczne mechanizmy temperamentu (str.130-ryc.3.2)
-dojrzewanie ukł.nerw. zmiany rozwojowe w cechach temperamentalnych
- małe dziecko- wyznacznik temp. to zmiany pobudzenia podkorowego pochodzące z projekcji pnia mózgu; 3projekcje o szczególnym znaczeniu: noradrenalina, dopamina, serotonina
-dojrzewanie przodomózgowia wzrost procesów samoregulacyjnych
-bliźnięta MZ są do siebie bardziej podobne niż DZ pod względem aktywności, strachu i niezadowolenia w odp. na ograniczenia
Pomiar temperamentu u niemowląt
-od 3-12 m-cy: Kwestionariusz Zach.Niemowlęcych (IBQ, wypełniany przez opiekunów)
-współczynniki stałości cech temp.u dzieci (9-12mcy) są dość wysokie
-Kwestionarusz Zach.Dziecięcych (CBQ-w trakcie opracowywania, dokładniejszy)- 3-8lat; 3 czynniki:
surgencja, negatywny afekt i wytężona kontrola (duża stałość międzykulturowa)
Uwagi końcowe
-nowość : kwestia rozwoju hamulcowych mechanizmów kontroli zachowania
-różnice ind. w zawahaniu się pojawiają się ok.12 m-ca (reakcja silniejsza u chłopców)
-u podst.zaawansowanej kontroli behawioralnej leży zdolność do samokontroli hamowania (pojawia się od 2rż), z wiekiem samokontrola staje się coraz bardziej dowolna, angażuje proc.uwai i nie zawsze towarzyszą jej emocje negatywne (samokontr.~ pawłowowskie pojęcie hamowania wewn.(warunkow.))
-teoria jest zbyt ogólna i nie pozwala odróżnić cech temperamentalnych od innych zachowań
3.1.3. Emocjonalna teoria temperamentu Goldmitha i Camposa
-teoria opisowa, wielowymiarowa i skoncentrowana na emocjach
-biologiczne aspekty temp. nie są włączone do teorii
-zakres pojęcia temperamentu ogranicza się do samych emocji
Tło teoretyczne
-wpływ poglądów Hipokratesa-Galena oraz Allporta(że temp. wiąże się z różnicami ind. w funkcjonowaniu emocjonalnym)
-wpływ badań ekspresji emocjonalnej, różnych metod pomiaru zachowań niewerbalnych, badań Tomkinsa poświęconych + i - emocjom i ewolucyjne podejście do emocji Plutchika
Temperament - przejaw różnic indywidualnych w emocjonalności
-temp.- różnice ind. w emocjach pierwotnych:obrzydzeniu, niezadowoleniu, strachu, złości, smutku, przyjemności, radości, zaskoczeniu i zaciekawieniu (E.pierwotne- wymiary treściowe temperamentu)
-składniki struktuwalne temp: wymiary emocji, sposoby ekspresji tych wymiarów i parametry reakcji behawiioralnych
-emocjonalność- nie ma statusu pojedynczego wymiaru E: różnice ind. w zakresie wszystkich emocji podstawowych, pozytywnych i negatywnych; temp. definiowany TYLKO przez zachowanie (bez biologicznych podstaw)
-autorzy chcą ograniczyć swą teorię jedynie do niemowląt, bo regulują one swoje relacje z otoczeniem głównie za pomocą emocji
-do wyjaśnienia temp.ujmowanego emocjonalnie należy stosować teorię systemową
Pomiar temperamentu małego dziecka
-każda metoda pomiaru powinna być osadzona w teorii
-wskaźnikiem temp. nie może być żaden pojedynczy akt zachowania ani odp. na pojedyncze pytanie w kwestionariuszu
-zawsze przy pomiarze temp.należy uwzględnić kontekst sytuacyjny
-w badaniach rozw.temp.należy diagnozować wyłącznie w wąskich przedziałach wieku
-temp.dziecka nie można diagnozować wyłącznie na podst.ocen rodziców,bo mogą być zniekształc.
-diagnozę temp.dziecka należy oprzeć na wielu różnych metodach
-Kwestionariusz Oceny Zach.Dzieci Żłobkowych(16-36m-cy), kontynuacja IBQ; w gr.dzieci 18miesięcznych najsilniej korelują ze sobą skala Aktywności i skala Skłonności do złości
-LAB-TAB-2 równoległe baterie tesów laboratoryjnych do diagnozy temp.u dzieci 6-miesięcznych i 2-letnich rejestracja na video zachowań dziecka w szeregu wystandaryzowanych sytuacji
Uwagi końcowe
-autorzy uważają,że kryterium odziedziczalności nie pozwala odróżnić temp.od innych składn.osobow.
-spośród wszystkich wymiarów temp.diagnozowanych na podst.kwesionariusza IBQ najwyższy współcz.odziedziczalności ma niezadowolenie z ograniczeń
-ścisły związek między cechami temperamentu a przywiązaniem
3.1.4. Kagana teoria temperamtnu zahamowanego i niezahamowanego
-teoria przyczynowa, jednowymiarowa (typologiczna), raczej emocjonalna, silnie skoncentrowana na okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym
Tło teoretyczne
-wpływ: (1) twierdzenie, że jedyna cecha ind.nie podlegająca żadnym zmianom rozwojowym to nieśmiałość-lękliwość versus śmiałość-towarzyskość, (2)różnice między temp.dzieci chińskich i rasy białej (chińskie spokojniejsze i bardziej lękliwe) oraz (3) 3 nurty badań:
*biologiczna teoria ekstrawersji-introwersji Junga
*wyniki badań Thomasa i Chess o różnicach ind, od najwcześniejszych lat
*badania na zwierzętach
Dwie podstawowe kategorie temperamentu
-temp-uwarunkowane dziedzicznie profile(kategorie, jakości, typy)zachowania i funkcjonowania bilogicznego, obecne od najwcześniejszego dzieciństwa, współwyznaczające, wraz z doświadczeniami wczesnodziecięcymi, fenotyp jednostki.
-Kagan swą teorię poświęca jednemu tylko kontinuum: Temp. zahamowany-niezahamowany (kategorie odnoszą się do pierwszych reakcji dziecka na zdarzenia nieznane)
-T.Zahamowany- dziecko w nowej sytuacji milknie i jest wystraszone (10%rasy białej)
-T.niezahamowany - dz.w nowej sytuacji jest spontaniczne i śmiałe (25% -||-)
-podobieństwo do zwierząt:tendencja do zbliżania się/unikania nowości lub wymiaru E-I u dorosłych
Biologiczne podstawy temperamentu zahamowanego i niezahamowanego
-podłoże fizjologiczne: próg rekatywności układu limbicznego (gł.ciała migd.i podwzgórza) oraz układów pokrewnych (osi przysadka - nadnercze, układu siatkowatego, ukł.współczulnego); dzieci zahamowane - niższy próg rekatywności
-wskaźniki pomiarów: ukł.współczulny: częstość i zmienność skurczów serca, przyspieszenie akcji serca, rozszerzanie źrenic i poziom noradrenaliny w moczu w reakcji na stres psychiczny;
oś podwzgórze-nadnercze: próbki śliny
ukł,limbiczny: napięcie mieśni szkieletowych krtani i strun głosowych w zaburzeniach głosu i zmienia w podstawowej częstotliwości wypowiedzi słownych
-wskaźnik fizjologiczny - fizjologiczny marker temperamentu zahamowanego, r=0,70-r=0,64)
Procedury diagnostyczne stosowane w laboratorium Kagana
-matoda badawcza : obserwacja w wystandaryzowanych sytuacjach(najbardziej miarodajne:rozłąka z matką, kontakt z nieznanym, itd.)
-wskaźniki behawioralne i fizjologiczne + uzupełnienie wywiadem
Uwagi końcowe
-związek między temperamentem (zahamowany) a objawami alergii u krewnych 1-go i 2-go stopnia
-podział na dzieci zahamowanne i nie ~podział Pawłowa na silny i słaby typ ukł.nerwowego (zahamowane słaby)
- zahamowany=reagujący lękiem a nie „odraczający reakcję”
3.2. Teorie temperamentu zorientowane na człowieka dorosłego
-Petrie- tłumienie-wznacnianie stymulacji nie tyle wymiar temp, co jego fizjologiczny korelat
-Cloninger- 3 odrębne wymiary:poszukiwanie nowości, unikanie krzywdy i zalezność od nagród
-Tellegen: emocjonalność pozytywna, e.negatywna i powściągliwość
-Larsen i Diener- siła afektu- typowa dla jednostki siła reakcji na bodźce wywołujące + i - afekt
-Eliasz- transakcyjny model temp. rola środowiska społ. w zachwaniu jednostki i wzajemne oddziaływanie środowiska i temp.
3.2.1. Przyjemność - aktywowalność - dominacja: Model temp. Mehrabiana
-teoria opisowa, wielowymiarowa i skoncentrowana na emocjach
Tło teoretyczne
-wpływ koncepcji deyferencjału semantycznego Osgooda (stąd 3 wymiary w teori Mehrabiana: ocena, aktywność i siła/potencja)
Emocje jako podstawa 3 wymiarów temperamentu
-różnorodne formy ekspresji motorycznej i ruchy, za pomocą których jednostka wchodzi w interakcje, można interpretować z puntu widzeia ich sp-ecyficznych znaczeń komunitywnych, u źródeł których tkwią emocje: emocje-pełnią rolę zm.pośredniczących między zm.sytuacyjnymi i osobowościowymi a specyficzymi zmiennymi behawioralnymi
-3 niezależne, podstawowe wymiary stanów emocjonalnych: przyjemności-przykrości, aktywacji-braku aktywacji i dominacji-uległości-- > Model Emocji PAD każdy stan emocjonalny można opisać za pomocą tych 3 wymiarów
-Temperament - charakterystyczny dola jednostki stan emocji(przejściowy), cechę emocji (stała)
-3 podstawowe, dwubiegunowe zmienne temperamentalne:
*cecha przyjemność-przykrości:
-charakterytyczny stan odczuwania;
-wskaźniki behawioralne: uśmiech i smiech (ogólniej:przewaga +/- ekspresji emocj)
-1kraniec:smutek i poczucie nieszczęscia; 2: ekstaza o poczucie szczęścia
*cecha tłumienia bodźców-aktywowalności:
-filtrowanie - proces nieintencjonalny, automatyczny
-aktywowalność - wymiar różnic ind, do którego należą takie charakterystyki jak: początkowa amplituda rekacji orientacyjnej. liczba prób potrzebnych do osiągnięcia habituacji reakcji skórno-galwanicznej, słabośc ukł.nerw..
-aktywowalność a filtrowanie zalezność odwrotnie proporcjonalna (większa aktywacja - mniejsze filtrowanie= większe pobudzenie i wolniejsze jego ustępowanie)
*cecha dominacji-uległości:
-przejaw behawioralny : odprężona postawa
-warunek odczuwania dominacji: poczucie nieskrępowania, swobody działania
-1biegun:poczucie braku kontroli lub wpływu na otoczenie, 2:poczucie wpływu i kontroli nad sytuacją
-cechy temp-bardzo stałe, a zmianę zachowania można osiągnąć zmieniając środowisko
-8 typów osobowości: wylewny vs znudzony; odprężony vs lękliwy, wrogi vs potulny, lekceważący vs zależny
Metody pomiaru temperamentu
-SDMESCTE
-skale PAD mierzą akutecznie wszystkie 3 emocjonalne wymiary temp.
-do pomiaru filtrowania stymulacji - aktywowalności lepiej nadaje się skala TAS
Temperament a zachowanie i środowisko
-2 czynniki związane ze sposobem odżywiania się- otyłość, niekontrolowane ataki obżarstwa i predyspozycja do anoreksji korealowały istosnie z aktywowalnością; w sposób najbardziej widoczny predyspozycja do otyłości korelowała równocześnie z aktywowalnością i uległością
-zależność między sposobem odżywiania się a emocjami jest silniejsza dla emocji ujmowanych jako stan aniżeli jako cechy
-hipoteza Mehrabiana o związku między przyjemnością a poziomem aktywacji: sytuacje o dużej wartości informacyjnej wzmagają tendencję do dążenia bądź unikania w zalezności od tego, czy sytuacja jest odbierana jako przyjemna, czy jako przykra ( w syt.przyjemnych wzrost aktywności wyzwala reakcję dążenia, a w przykrych unikania)
w syt. o dużej wart.inf.osoby tłumiące stymulację reagują niższym poziomem aktywacji
osoby nie tłumiące stymulacji mają większą tendencję do poszukiwania przyjaznych środowisk
Uwagi końcowe
-Mehrabian zakładał, że różnice ind. w temp.uwarunkowane są głównie genetycznie
-aktywowalność za Grayem: względnie stały poziom aktywacji, pod względem którego jednostki róznią się między sobą; wg Mahr.:przejściowy stan aktywacji
-przyczyna różnic ind: poziom aktywacji w automatycznym sposobie przetwarzania inf-stałej tendencji do filtrowania nieistotnych bodźców
3.2.2. Neuropsychologiczny model temperamentu Graya\
-neurofizjologiczna teoria temperamentu/osobowości
-teoria zorientowana na człowieka dorosłego, przyczynowa, wielowymiarowa i emocjonalna
2 podstawowe wymiary temperamentu : Lęk i Impulsywność
-podawanie barbituranów oraz alkoholu, podobnie jak uszkodzenie płatów czołowych mózgu, prowadzi do nasilenia zachowań ekstrawertywnych
-wnioski Graya: introwertycy sa bardziej wrażliwi niż ekstrawertycy na kary i brak nagród, ekstrawetycy są natomiast bardziej wrazliwi niż introwertycy na nagrody i brak kar.
: wymiar neurotyczności da się opisać w kategoriach ogólnej wrażliwości na wzmocnienia - tak nagrody jak i kary; w porównaniu z osobami zrównoważonymi emocjonalnie, neurotycy przejawiają większą wrażliwość na nagrody i kary
-ekstrawersja i neurotyczność to cechy wtórne, będące wynikiem kombinacji 2 podst.cech temp.: lęki i impulsywności. Są to 2 niezależne cechy zlokalizowane o 45o w stosunku do neurotyczności i ekstrawersji
-2 założenia: (1)temp. stanowi odzwierciedlenie różnic ind. w predyspozycjach do określonych rodzajów emocji
(2)emocje to stany OUN,wywołane przez zdarz.mające własności wzmacniające
-warunek powstawania lęku : wrażliwość na sygnał kary, brak nagrody lub nowość; im większa wrażliwość, tym wyższy lęk
-war.powst.róznic ind. w impulsywności:wrażliwość na sygnały nagrody i brak kary; większa wrażliwość - większa impulsywność
-ekstrawersja to kombinacja niskiego poziomu lęku i wysokiego poziomu impulsywności (duża wrażliwość na sygnały nagród a mała na kary)
-neurotyczność - wypadkowa wysokiego poziomu lęku i wysokiego poz.impulsywności (większa wrażliwość na kary)
-trzecia podstawowa cecha temp:obronność (przejawy: obronna agresja i ucieczka)
Różnice ind w reaktywności BIS,BAS,F/Fls jako biologiczne podstawy temperamentu
-emocje - stany OUN
-mózg: 3 odrębne obszary sterujące zachowaniem emocjonalnym:
-Behawioralny układ hamujący (BIS) - warunkuje wrażliwość na sygnały kary, braku nagrody lub nowości i reakcje na te bodźce(uznawane za przejaw lęku)
-podst. struktura: układ przegrody hipokampa (hipokamp, okolice przegrody i pierścień Papeza); aktywności BIS towarzyszy subiektywny stan zwany lękiem
-rekatywność decyduje o różnicach ind.w poziomie lęku-cechy
-BIS jest ukł.działającym zespołowo
-Behawioralny układ aktywacyjny (BAS) - mózg: zwoje podstawy mózgu, wychodzące ze śródmózgowia, wzajemnie ze sobą współdziałające włókna dopaminergiczne wstępujące, jądra wzgórza, okolice kory nowej2 układy ruchowe:ogoniasty i accumbens( jądro półleżące w prążkowiu)
-ukł.ruchowy ogoniasty koduje związki miedzy bodźcami napływającymi a reakcjami, tworząc ukierunkowany na cel program reakcji motorycznych
-ukł.ruchowy accumbens- włączanie kolejnych kroków programu motorycznego
-programe motorycznym steruje projekcja impulsów nerw. z jądra migdałowatego do półleżacego
-BAS i BIS ściśle ze soba współpracują ukł.przegrody hipokampa kontroluje, czy uzyskany wynik danej reakcji motorycznej odpowiada wynikowi oczekiwanemu
-uwolnienie dopaminy wywołuje reakcję dążenia przypominającą r. na wzmocnienie dodatnie (BAS)
-Układ walki/ucieczki (F/FLS) - odpowiedzialny za reakcje na bezwarunkowe bodźce awersyjne; 3 podst.struktury nerwowe: jądro migadłowate, podwzgórze przyśrodkowe i istota szara
Uwagi końcowe
-trudno jest zastosowac teorię Graya do populacji ludzkiej
-Eyesenck: w wypadku prezentacji apetytywnych bodźców bezwarunkowych, warunkowanie powinno przebiegać łątwiej u introwertyków, natomiast wg Graya U ekstrawertyków, bo to oni są bardziej wrażliwi na nagrody
-Gray stosuje strategię :dół-góra między wymiarami temp.a konkretnymi układami neurologicznymi i neuroprzekaźnikowymi panuje izomorfizm