PSYCHOPEDAGOGICZNE ASPEKTY PRACY
Z OSOBAMI Z DYSFUNKCJAMI NARZĄDU RUCHU
POJĘCIE NARZĄDU RUCHU:
kręgosłup
kończyny górne, dolne
odcinek kory mózgowej
system połączeń nerwowo-kostno-mięśniowo-stawowych
KRYTERIA TYPOLOGII:
etap cyklu życia
- wrodzone
- nabyte
przyczyna
- wada wrodzona
- choroba ogólnoustrojowa
- choroba narządu ruchu
- uraz
lokalizacja
- mózgopochodne (np. MPD, prażeni, niedowłady po wylewach)
- pochodzenia rdzeniowego (wynik rozszczepu kręgosłupa, choroby Heinego-Medina, urazy kr. i rdzenia)
- pochodzenia kostno-stawowego (zwichnięcie stawu biodrowego, schorzenia reumatyczne)
stopień
- częściowe
- całkowite
NAJCZĘSTSZE WADY I SCHORZENIA WRODZONE:
deformacje - stopa końsko-szpotawa, dysplazja stawu biodrowego, kręcz szyi (mięśnie z jednej strony szyi krótsze)
amputacje kończyn - amelia (brak kości długiej), fakomelia (całkowity brak kości długich), syrenomelia (zrośnięcie dolnej partii ciała)
skoliozy idiomatyczne - nieprawidłowości w budowie kręgów lub całego kręgosłupa
przepuklina oponowo-rdzeniowa, rdzeniowa
wrodzona łamliwość kości
rozszczep kręgosłupa
MÓZGOWE PORAŻENIE DZIECIĘCE (MPD)
DEFINICJA
- stan zejściowy po uszkodzeniu OUN w okresie rozwoju i dojrzewania
PRZYCZYNY:
-czynniki działające w okresie życia płodowego, wcześniactwo
CZĘSTOTLIWOŚĆ:
- od 0,6 do 6 na 1000 urodzeń
DYSFUNKCJE WSPÓŁWYSTĘPUJĄCE:
padaczka - 30%
zaburzenia wzroku - 50-70%
zaburzenia słuchu
zaburzenia mowy - 50-70%
upośledzenie umysłowe - 30%
POSTACIE:
* pastyczna (najczęstsza)
DYPLEGIA cerebralis
obustronne porażenie mózgowe (zespół Little'a )
niedowład spastyczny kończyn dolnych (sztywność) głównie mięśni przywodzących uda, stopy końsko-szpotawe, chód utrudniony- na palcach
w spoczynku skrzyżowanie kończyn, lekki niedowład rak, konusy, opóźnienie rozwoju ruchowego (późno wykrywane - ok. 6-8 mc.ż.), rzadko padaczka
* połowiczny niedowład
HEMIPLEGIA cerebralis
zmniejszenie długości i objętości porażonych kończyn
upośledzenie ruchów ręki
ruchy atetotyczne (współruchy niekontrolowane)
rozwój umysłowy opóźniony, niesforność, nadpobudliwość, trudność w czytaniu i pisaniu, jąkanie
50% padaczka
* atetotyczna i choreotetotyczna
współruchy pląsawice
opóźnienie chodzenia - 5 r.ż.
mniej niż połowa jest upośledzonych umysłowo
rzadko padaczka
* inne postacie
postać z obniżeniem siły mięśni
postać móżdżkowa - niesforność, zaburzenia koordynacji, drżenie (tremor), oczopląs, ograniczenie zdolności wykonywania ruchów naprzemiennych
SKOLIOZY
skoliozy funkcjonalne
- boczne wygięcia kręgosłupa, zazwyczaj jednołukowe (10-20º)
skoliozy strukturalne
- utrwalone zmiany w budowie kręgów i całego kręgosłupa (80-90º)
skoliozy kostnopochodne, nerwopochodne, mięśniopochodne
- idiomatyczne, tryb życia, krzywica
WADY POSTAWY
przyczyny
-wadliwy sposób trzymania się w płaszczyźnie pionowej
typy
- plecy okrągłe, kołyskowe, wklęsło-wypukłe, płaskie
AMPUTACJE
wrodzone
pourazowe
pochorobowe
- u dzieci rzadkie bóle fantomowi, jak najwcześniej proteza (nawet na stole operacyjnym)
SCHORZENIA REUMATYCZNE (DOKOŃCZYĆ!!!)
choroby wieloukładowe tkanki łącznej
- stawy, mięśnie, mózg, narządy wewnętrzne, kręgosłup
specyfika
- postępujące, wieloukładowe, choć zazwyczaj zlokalizowane w narządach ruchu
ból
ograniczenie funkcjonalne
CHOROBY REUMATYCZNE
ostre reumatyczne zapalenie stawów (najczęstsza postać)
- 85% chorych powyżej 6 r.ż., gorączka, bóle stawów, brzucha, obrzęki
reumatyczne zapalenie serca
pląsawica
- zaatakowany mózg - tylko u dzieci, drażliwość, ruchy mimowolne, zaburzona koordynacja, obniżenie napięcia i siły mięśni, zmiany w narządach wewnętrznych, zaburzenia wzrostu
ZABURZENIA POCHODZENIA MÓZGOWEGO
MPD
stany zapalne - stwardnienie rozsiane
urazy
nowotwory
ZABURZENIA RDZENIOWE
schorzenie neuronu obwodowego
- zapalenie wielonerwowe, przepukliny rdzeniowe, choroba Heinego-Medina
schorzenia pierwotnie mięśniowe
- dystrofie - postępujący zanik mięśni - pierwsze lata życia - utrudnione chodzenie i wstawanie, najpierw atakuje mięśnie tułowia, potem miednica, łopatki, obręcz barkowa, rzekome przerosty mięśni
- częściej u chłopców - trwa 5- 15 lat i dłużej
SKUTKI URAZÓW
urazy podłużne (jednostronne - HEMIPLEGIE)
urazy poprzeczne
-PARAPLEGIA - poniżej odcinka lędźwiowego
- TETRAPLEGIA - powyżej lędźwi, do szyi
- QUADYPLEGIA - porażenie 4-kończynowe
UWARUNKOWANIA REAKCJI JEDNOSTKI
- widoczność, ból, stopień niepełnosprawności, ograniczenia, rokowania, cechy indywidualne, cechy sytuacji życiowej, postawy otoczenia
OGRANICZENIA - TYPY
fizyczne
psychiczne
DNR- REAKCJE
- faza ostra - rozpacz, dezorganizacja zachowania oraz zaburzenia emocjonalne prowadzące do agresji mechanizmów regresji bądź do lękowego zahamowania aktywności mechanizmów depresji
- aktywizacja mechanizmów obronnych mających na celu obniżenie napięcia i ułatwienie przystosowania się do nowej sytuacji
ZJAWISKA
koncentracja na roli pacjenta, chorego - radzenie sobie, szukanie pomocy u specjalistów i niespecjalistów
koncentracja na chorobie - życie nią
CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE SYTUACJĘ CHOREGO
eksteroreceptywne ( zewnętrzne)
-ustosunkowania bliskich i obcych, poziom zamożności społ., dostępność do opieki, rehabilitacji i ich jakość, ogólne ideologie i systemy wartości, kanony piękna
interoreceptywne (wewnętrzne)
- cechy choroby lub dysfunkcji, sposoby myślenia - lęk przyszłości, stres przewlekły
PODSTAWOWE ZADANIA REHABILITACJI KOMPLEKSOWEJ
normalizacja wyglądu i sposobu poruszania się
niezależność funkcjonalna
dostęp do pomocy technicznych (technologie rehabilitacyjne, adaptacyjne, asystujące, komunikacyjne)
PSYCHOTERAPIA
diagnoza pozytywna i negatywna
-psychologiczna
- socjalna
psychoterapia elementarna
budzenie poczucia sensu życia, okazywanie zrozumienia
eliminacja stereotypów i schematów
wskazania właściwej grupy odniesienia
kształtowanie
SKUTKI USZKODZEŃ
SFERA RUCHOWA:
- funkcjonowanie w świecie zewnętrznym niedostosowanym do możliwości os. npspr. - nie może ona adekwatnie i sprawnie reagować na bodźce
- zależność od drugiej osoby w zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych lub w sytuacjach przewyższających możliwości os. npspr.
-niepełnosprawność powoduje wzrost wymaganego wysiłku fizycznego - dana czynność musi być podzielona na części składowe (np. zgięcie kolana, postawienie na stopniu, wyprost), co powoduje również większy wysiłek psychiczny
SFERA POZNAWCZA:
SFERA EMOCJONALNA:
- większy wysiłek fizyczny wiąże się z większym wysiłkiem psychicznym
- zależność od drugiej osoby może powodować obniżenie własnej samooceny
- trudności konieczność zaspokajaniu potrzeb takich jak bezpieczeństwo, szacunek, miłość, uznanie, sens życia, twórczość, kontakt
- konieczność przeorganizowania swoich dążeń i oczekiwań
SFERA SPOŁECZNA:
-stygmatyzacja
-zamknięcie się w