pracował: Krystian Bigos

Folia nr. 1

Folia nr. 2

Folia nr. 3

Folia nr. 4

Jednostka.

Przykład Jan Kowalski, kryterialna cechą wyróżniającą jest obraz twarzy, a dalej - całej postaci. Dlatego właśnie fotografia jest najważniejszym elementem dowolnego dowodu tożsamości każdego człowieka. Uzupełniającymi cechami kryterialnymi są także fakty biograficzne np: miejsce i data urodzenia, które pozwalają na trafne rozpoznanie jednostki.

Cechami korelatywnymi jednostki mogą być cechy składające się na jego profil osobowości powstały z przeprowadzenia badań psychometrycznych.Diagnoza taka dla wielu celów jest bardziej przydatna niż fotografia twarzy jednak na jej podstawie ani sama osoba i jej dobrzy znajomi nie będą mogli przeprowadzić trafnej identyfikacji. Podobny profil psychologiczny może odnosić się do wielu osób..

Naturalne kategorie społeczne.

Coraz częstsza współcześnie ingerencja w naturalne procesy biologiczne organizmu zmniejszają pulę atrybutów kryterialnych i ogranicza ich bezwarunkowe konsekwencje jak choćby automatyzm identyfikacyjny. W pewnych okresach kalendarzowych czy też specyficznych dniach jak np: karnawał - dopuszczalny jest błąd w percepcji katygorialnej w zakresie kategorii naturalnych. Jednak coraz częściej mamy do czynienia z niezamorzonymi czy też częściej intencjonalnymi oddziaływaniami natury hormonalnej, które mogą zmazywać wyrazistość różnic kryterialnych między kobietą a mężczyzną, starymi a młodymi osobami. Innym typem błędu kryterialnego są ideologie czy też teorie rasistowskie za pomocą, których dochodzi do błędnej kategoryzacji ras wyższych i niższych.

Atrybuty korelatywne w naturalnych kategoriach społecznych cieszą się także powodzeniem.(są to taki cechy jak osobowościowe czy zdolności). Początkowo literatura na ten temat akcentowała różnice między płcami np: chłopcy bardziej zorientowani na osiągnięcia, eksploracyjni, niezależni i agresywni dzięwczęta opiekuńcze i odpowiedzialne itc. Wraz z rewolucją feministyczną takie poglądy i wyniki badań są coraz bardziej podważane - ideologicznie i merytoryczni. Można mówić, iż między opisem naukowym a stereotypem w dziedzinie badań nad różnicami płciowymi granica staje się coraz bardziej płynna. Psychologia jest niezwykle ostrożna przy formułowaniu twierdzeń, które mógłby być interpretowane w kat. rasistowskich. (przykład:; w Piagetowskich stadiach rozwoju intelektualnego. które wyjaśniane są środowiskowymi czynnikami postulowanymi w ramach modelu ekokulturowego). Łatwiej o stereotypy w kategoriach naturalnych w zakresie atrybutów korelatywnych. Niepewny status wiedzy o różnicach płciowych każe traktowac stereotypy wbudowane w tradycję językową takie jak (przykład: babskie gadanie, załatwić po męsku czy starość nie radość jak anachronizmy.

Grupy społeczno-zawodowe i polityczne.

Przykładem kryterialnego wyznacznika grupy np: profesorów/naukowców jest wysoki poziom wiedzy, wykształcenie i praca charakteryzująca się przewagą czynności intelektualnych. Jeżeli chodzi o atrybuty kryterialne język potoczny obfituje w etykiety-przezwiska, które koncentrują się na wybranej cesze i są na ogół wyrazem negatywnych uprzedzeń np: naukowcy - jajogłowi, nauczyciel - belfer, robotnik - robol etc. Podobnie jest w sferze polityki - zwalczające się ugrupowania mają także swoje pole do popisu w etykietowaniu przeciwnika (przykład: SLD = KOMUCHY, KGB.)

Atrybuty korelatywne rozszerzają charakterystyki związane z pracą zawodową poszczególnych grup na luźniej związany z nią styl życia np: grupa naukowców charakteryzuje się uczestnictwem w wyższej kulturze, hipotetycznymi konstrukcjami myślowymi czy też niskim praktycyzmem w życiu codziennym. Większość sądów stereotypowych opera się o nadgeneralizację atrybutów korelatywnych mamy ich sporo w codziennym języku, które traktowane są jak anachronizmy np: aptekarska dokładność, szewska pasja, artystyczny nieład itd

Grupy etniczne i narodowe.

O ile na temat własnej grupy w kwestii grup etnicznych tudzież narodowych wiemy sporo(sama edukacja szkolna dostarcza wiedzy obejmującej dziesięcioletni program nauki szkolnej, obowiązkowa matura z języka polskiego itd) tak nasza wiedza na temat grupy opcej jest znikoma - często potoczna i nacechowana etnocentryzmem. Z kryterialnym błędem poznawczym mamy do czynienia gdy: nietrafnie rozpoznamy bądź nie posiadamy wiedzy odnoszącej się do atrybutów kryterialnych a także skryptów behawioralnych charakterystycznych dla danej kultury. (np: blisko zerowy poziom identyfikacji polskich skryptów dotyczacych zachowań w rolach płciowych przez Finów, Holendrów czy Amerykanów gdzie u Polaków poziom ten wynosi 100%) Z innym błędem rozpoznania możemy się spotkać gdy wspóczesnośc dostarcza przeciwstawnych doświadczeń, w których błąd rozpoznania związany jest z trudnością rozszerzenia tradycyjnego schematu kultury na nowe elementy (przykład: zjawisko Nowych Eurupejczyków w kulturze polskiej do niedawna mieliśmy do czynienia z cechami takimi jak: Słowianin, język i kultura macierzysta - polskie, rasa biała itd. teraz przy takich cecha widok czarnoskórego Polaka może wprowadzić w omawiany błąd kryterialny.

Folia nr. 5

Przy okazji omawiania błędów korelatywnych grup etnicznych i narodowych należy wspomnieć o skryptach kulturowych - tj o wartościach oraz normatywnych zasadach zachowań społecznych. Nie są one przedmiotem formalnej edukacji, lecz mniej refleksyjnej socjalizacji codziennej. Związany jest z tym termin ślepota społeczna, wg. którego zwracamy uwagę tylko na to co jest ewidentnym odstępstwem od schematu - to co jest dla nas oczywiste nie skupia naszej uwagi. Skoro my tak rzadko zwracamy uwagę na cechy nam oczywiste - dlaczego nam obcy nie mają mieć prawa do błędnego poznania? Stereotyp staje się tutaj rzeczą oczywistą. Najbardziej charakterystyczną formą stereotypów etnicznych są źle dobrane atrybuty korelatywne często silnie zagnieżdżone w naszym języku codziennym tj. angielska flegma, Francja elegancja, udawać Greka itd.

Geneza stereotypów:

W psychologii poznania społecznego, genezy stereotypów poszukuje się we właściwościach jednostkowych procesów przetwarzania informacji społecznych. Badacze tej orientacji postulują cztery etapy w genezie stereotypów.

Folia nr. 6.

Krok pierwszy to kategoryzacja społeczna: konsekwencją kategoryzacji w etapie drugim jest skonność do percepcyjnego pomniejszania róznic wewnątrzgrupowych, a zwłaszcza zjawisko homogenizacji grup obcych, Etap trzeci to powstawanie w umyśle jednostki korelacji iluzorycznych między przynależnością do grup mniejszościowych a częstością cech i zachowań emitowanych przez członków tych grup. Zjawisko iluzorycznej korelacji tłumaczy się mechanizmem przykuwania uwagi przez fakty rzadko występujące w doświadczeniu obserwatora, a przez to percepcyjnie dla niego wyraziste. Jeśli jakaś grupa ma status mniejsości w populacji, to również zachowania(cechy) pojawiające się rzadko - choć o losowym rozkładzie w populacji są przypisywane tej grupie mniejszościowej częściej niż to ma miejsce w rzeczywistości ( i tak przykładem może być mniejszość Polaków w Hiszpanii,których reprezentanci hipotetycznie zostali złapani na kradzieży samochodów i okrzyknięci jako gang złodziei -szybko Polacy zostaną okrzyknięci złodziejami samochodów. Ważnym zjawiskiem jest zapamiętywanie i wyłapywanie informacji potwierdzających nasze hipotezy - przy jednoczesnym pozostawianiu na uboczu informacji zaprzeczających.(bez tego zjawiska nie byłoby zjawiska iluzorycznej korelacji). Występowanie stereotypów i ich utrzymywanie w czasie jest pewnym potwierdzeniem metafory “wyssane z mlekiem matki”. Za przykład może służyć stereotyp Żyda na Opolszczyźnie gdzie szansa kontaktu jakiegokolwiek z Żydem i kulturą żydowska jest bliska zeru. Dzieci te miały różne wyobrazenia na temat Żydów, którzy mordowali polskie dzieci, potrzebna była im krew niemowląt itd. Wobec tych dzieci żadne z procesów o jakich traktuje jednostkowo-poznawcze podejście do stereotypów nie znajduje zastosowania. Informacje na temat Żydów czerpali od starszych pokoleń - zakładać można że nie różniły się te opowieści od bajek, baśni itd.

Gdy jednak mówimy o braku konfliktów czy nawet kontaktów między-grupowych np: Polacy i Indianie Amerykańscy - wówczas występowanie stereotypu należy wiązać z przekazem literackim czy filmowym.

Ważny wpływ na powstawanie stereotypów ma etnocentryzm tj. faworyzowanie grupy własnej oraz negatywny stosunek do obcych.(etnocentryzm to inaczej odpowiednik grupowy jednostkowego egocentryzmu)

Modyfikacja stereotypów

Mówiąc o modyfikacji stereotypów mamy na myśli nic innego jak pomaganie ludziom w wyzbywaniu się tych błędnych obrazów z ich umysłów.

Folia nr. 7

Poznanie społeczne. Indywidualizm i operacje na procesach kategoryzacji.

Zarówno przedmiot jak i podmiot zainteresowań psychologów społecznych jest jednostkowy a zjawiska grupowe istnieją jedynie w umysłach ludzi jako twory intrapsychiczne, będące skutkami dokonanych procesów kategoryzacji. Podstawowymi sposobami uwalniania się od zniekształceń stereotypowego oglądu ludzi są pozytywne bezpośrednie interakcje z osobami należacymi do innych grup oraz pośrednie oddziaływania informacyjne naruszające strukturę stereotypu. Klasykiem psychologii społecznej w zakresie bezpośredniego i poza laboratyjnego doświadczenia niwelującego stereotypy jest tzw. HIPOTEZA KONTAKTU, która zakłada, iż samo fizyczne obcowanie i dwu grup, zwłaszcza bez rywalizacji i przy równym statusie, doprowadzi do lepszego wzajemnego poznania i redukcji antagonizmów. Kontakt taki może być: a) personalizujący, który prowadzi do wyłączenia wyjątkowej osoby poza obręb kategorii lub do subkategoryzacji (przykład z Ahmedem, którego nie sposób uznać za Araba - wyłączenie, i Yusuf i Ahmed to do prawdy przyzwoici Arabowie) b)międzygrupowy kontakt, akcentujący przynależność grupową osób wchodzących w pozytywną interakcje. Możemy mówić także o pośrednich metodach niwelowania stereotypów, które mają na celu uzyskanie efektu rozbicia stereotypów przez podawanie informacji niezgodnych z jej sztywną strukturą lub wskazanie na możliwości innych, alternatywnych sposobów kategoryzacji. (przykład: w opolskiej szkole prowadzono program modyfikowania stereotypów u dzieci poprzez podawanie informacji: 1) Ludzie są zasadniczo podobni mimo ich takiej lub innej etnicznej, religijnej lub seksualnej orientacji, 2) Istnieje istotne zróżnicowanie wewnątrz każdej kategorii społecznej) W ostatnich latach można zanotować obfity zbiór różnorodnych manipulacji kategoriami społecznymi. Są to m.in. dekategoryzacja, rekategoryzacja, i skrzyżowanie kategoryzacyjne. Dekategoryzacja: jest najczęściej używanym pojęciem na określenie nieadekwatności prostej struktury stereotypu: obejmuje ona zarówno personalizację, jak i hierarchiczną subptypizację jednorodnej struktury pojęciowej. (np; Murzyni -> Nigeryjczycy (i inne grupy narodowe) -> Hausa, Ibo (i inne grupy etniczne) itd. Rekategoryzacja: oznacza nowe wytyczenie granic grupowych, w szczególności tak, iż dotychczasowi Inni(Obcy) oraz My znajdujemy się w obszarze wspólnej kategorii. Mieszczą się tutaj zabiegi językowe poprawności politycznej, wprowadzające nowe nazewnictwo oraz nową siatkę pojęciową w miejsce kategorii obciążonych stereitypizacją (np: Nowy Europejczyk w miejsce imigrant - dale to wspólne elementy dla Euroamerykanów i Starych Eurpejczyków).Skrzyżowane kategoryzacje: Wielorakie przynależności grupowe utrudniają jakąkolwiek pojedynczą identyfikację i zwiększają prawdopodobieństwo tożsamości wspólnych dlatego nie trudno o stereotypy(błędy poznawcze). Dużo czasu psychologowie w tym temacie poświęcali laboratoryjnym manipulacjom grupowym. (przykład: 27 Światowy Kongres Psychologii w Sztokholmie - nie został osiagniety cel, ponieważ koncepcje teoretyczne nie penetrują wystarczająco głęboko poruszanej tematyki np: hipoteza kontaktu zatrzymuje sie w pół kroku na poziomie ponawianej ekspozycji zaś podejście poznawcze ogranicza sie do manipulacji kategoriami(etykietami). Ważne jest aby odpowiedzieć na pytanie dlaczego ludzie pomijają indywidualność, zaś ujmują innych w ramach kategorii? - P. Boski odpowiadź udziela inna niż “adaptacyjność ze względu na nadmiar informacji” - ludzie spostrzegają innych w kategoriach grupowych oraz odczytują pozajednostkowe znaczenia kulturowe ich zachowań, ponieważ rzeczywistość, w której wszyscy żyjemy, jest z istoty swej społeczno kulturowa a nie jest przestrzenią wypełnioną izolowanymi indywiduami.

Trening Kulturowy

Wyrósł z prostego przekonania, że warunkiem koniecznym do komunikowania się i rozumienia ludzi z różnych części świata jest aktywne i zaplanowane przyswojenie sobie kultury aktualnych lub potencjalnych partnerów(przykład: analogia do nauki języka obcego). Należy tutaj łączyć dwa poziomy 1)przebywanie z innymi 2)nabywanie wiedzy czysto podręcznikowej. (4 stadia kompetencji kulturowej: laika, nowicjusza, eksperta, zaawansowanego eksperta)

Folia nr. 9

Trzonem treningu kulturowego najcześciej jest ASYMILATOR KULTUROWY, przez który rozumiemy strategię treningu międzykulturowego, który posługuje się metodą krytycznego epizodu w celu wyeliminowania nieporozumień zachodzących między jednostkami o różnym pochodzeniu kulturowym.(podaje się kilka epizodów spięcia interpersonalnego - przy czym należy podać uzasadnienie przyczyny zajścia) (przykład: urodziny) Innym wartym polecenia podejściem uczenia się odmienności kulturwej jest np: Program edukacji wielokulturowej realizowany w szkołach opolskich w postaci bogatej informacyjnej i atrakcyjnie przekazywanej wiedzy o kulturach mniejszości etnicznych narodów sąsiadujących z Polską.

Bezpośrednie metody badania stereotypów:klasyka i nowe podejścia

Metody opisowo-reaktywne pomiaru stereotypów. zadanie polega na przygotowaniu narzędzia pomiarowego złożonego z listy cech przymiotnikowych, które badani przypisują różnym grupom etnicznym. Treść stereotypu danej grupy określa się następnie na podstawie pewnych kryteriów psychometrycznych, takich jak procentowy (np:50%) konsens badanych co do atrybucji każdej z cech. Badaczy tego nurtu interesuje ponadto zagadnienie historycznej i międzygrupowej stałości ub zmienniości stereotypów, a także społeczne i ekonomiczne korelatywy tej ostatniej. Mówiąc zaś o badaniach nad trafnością stereotypów, należy wspomnieć o nowszych badaniach, które sprowadzają się do modelu pełnego schematu badań nad trafnością stereotypów. W modelu tym badani stanowią reprezentatywne próbki osób z dwóch (lub więcej) grup dokonując indywidualnego samoopisu w zakresie interesujących cech a następnie oszacowują poziomy tendencji centralnej oraz zmienności wewnątrzkategorialnej tych cech, w grupie swojej i obcej. Wskaźnikami trafności są różnice i korelacje między wielkościami pochodzącymi z samoopisów (kryteria trafności oraz z oszacowań poziomów grupowych.(przykład: inżynierowie proszeni o samoopis i oszacowanie grupowe na podstawie ośmiu cech takich jak: ekstrawertywny, analityczny -gr. własna w tendencji centralnej i rozproszonej uzyskała trafność stereotypu wyższą)

Poznanie społeczne: eksperymentalne badania nad procesami stereotypizacji.

Folia nr. 10

W nurcie poznania społęcznego stereotypy rzadko są badane wprost. Stosowana tu strategia skupia się raczej na procesie stereotypizowania a więc traktowania danej osoby bodźcowej jako przedstawiciela określonej kategorii społecznej. Procesy takie jak automatyczne, a więc bezrefleksyjne uruchamianie stereotypów i warunki, które temu sprzyjają, to jeden z głównych tematów badawczych. Przykładem automatycznego procesu stereotypizacji jest często cytowany eksperyment Gilberta i Hixona (przykład: zadanie uczestników polegało na uzupełnianiu brakujących liter, tak by tworzyły słowo np: S_Y (sly, sky, snort) stereotypowe przymiotniki powinny być częstszymi wyborami odpowiedniej osoby z odpowiedniej grupy etnicznej np: azjatycki shy(nieśmiały short(niski)). Należy w tutaj także powiedzieć o świadomym powstrzymaniu się od wyrażania negatywnych myśli i odczuć. Aktywizacja steretypów ma szereg konsekwencji behawioralnych, podtrzymujących owe stereotypy na zasadzie samospełniającego się proroctwa(u osoby, na którą rzutowany jest stereotyp jak i u samego nosiciela)(przykład: zaimplantowanie człowiekowi słów związanych z nieuprzejmością powoduje, że zachowuje się nieuprzejmie w interakcji, lub torowanie stereotyp osoby starszej powodowało zmiany behawioralne u studentów tzn. wolniej wychodzili po eksperymencie, a także aktywizacja stereotypu piłkarza powodowała gorsze wyniki intelektualne a niżeli po aktywizacji stereotypu profesora ) W celu zbadania problematyki nieuświadomionej i nieintencjonalnej regulacji zachowań interpersonalnych przeprowadzono eksperyment przez Greenwalda, Mahzarin'a gdzie autorzy wzięli na warsztat przekonanie społeczne: Mężczyźni są bardziej sławni niż kobiety. Po przeprowadzeniu badania na podstawie ekspozycji nazwisk męskich i żeńskich okazało się, że nazwiska męskie wykazywały tendencje do stawania się sławnymi

Wartości i ich wymiary: Polska a Europa.

Folia nr. 11

Badania wartości i ich podstawowych wymiarów stanowią jedną z głównych dziedzin badawczych psychologii międzykulturowej: dotyczy to zwłaszcza poziomu analizy kultury, a nie jednostek. Za pomocą narzędzia pomiarowego o nazwie Emiczny Kwestonariusz Wartości i Skryptów Kulturowych (EKWiSK) pomiar wartości w badaniach odbywa się na poziomie kulturowym, a nie jednostkowym, co oznacza, że obiektem charakteryzowanym ze względu na wartości jest kraj a nie Ja badanego.(w badaniu przeprowadzonych przez Pawła Boskiego). Badaniom autora towarzyszyło założenie, że wartości kulturowe mogą być określone a) dekryptywnie - co jest realnie obecne i cenione w życiu społecznym oraz b) ewaluatywnie - do czego należy przykładać dużą wagę, a co zasługuje na odrzucenie? Podział ten umożliwia odróżnienie stanów pożądanych i realizowanych w życiu społecznym od takich, które mają wyłącznie status pożądany(wolność w kraju wolnym, jest czymś innym niż w warunkach poważnie ją ograniczających) (przykład: eksperyment frekfencji wartości: pol-utrzymać, pol-odrzucić, euro-przyswoić)

http://gibos.zagrosze.net...gia_p_boski.rar

---