Odm.botaniczna- jest jedn.systemat. w obrębie gatunku,charakteryz się określonymi cechami morfolog. Cechy te ukształt się w war natural i są dzidziczne. Różnice morfolog między odm sa b.wyrazne.Łatwo krzyżują się między soba ,daja płodne potomstwo i trudno je odróznic na podst morfologii nasion.
Odm.uprawna(użytkowa)-to zbiorowość roś w obrębie jednostki system o okresl cechach biolog, uzytk i morfolog. Powstały na skutek działal człowieka. Różnice morfolog sa znacznie mniejsze niż między odm botanicznymi i ulegają duzej zmienności pod wpływem war środow
Odm.oryginalna-odm wytworzona i hodowana w kraju lub za granica, odznaczająca się wyrównaniem,odrębnoscią i trwałoscią.
Odm.selekcjonowana- odm nie różniąca się istotnie od odm macierzystej,wyrożniająca się wyrównaniem,trwałoscia,hodowana przez innego hodowcę niż odm macierzysta
ZMIANOWANIE- nastepstwo ros po sobie w ciagu kilku lat na tym samym polu.
PŁODOZMIAN- zmianowanie dla wszystkich lub kilku pól w gosp.
Stanowisko zachwaszczone-warzywa upraw w malym zageszcz, z siewu wprost do gr,słabo zakrywające pow pola,gdzie nie stosuje się herbicydów
Stanow.niezachwaszcz-uprawa w dużym zagęszcz,szybko rosnące upraw z rozsady,dobrze zakryw pow pola,gdzie prow się chem zwalczanie chw
W.CEBULOWE
CEBULA
Budowa- łodyga(piętka) z dołu wyr korz z góry li.Liscie:pochwy li (łuski)i blaszki(szczypior).Liście(rurkowate) wydobywaja się przez specjalny oteór na granicy tych elem i tworzy się łodyga rzekoma(szyjka).Wierzchołek wzr otoczony jest łuskami mięsistymi(zamkniętymi).W katach li sa paki śpiące tworz wierzcholki wzr,mogą się tworzyc c.podwójne i rozszczepione
Cechy odm
-kształt cebuli : kulisty, kulistospłaszczony, płaski, kulistowydłużony. Zależy od war uprawy:
zbyt głębokie sadzenie- kuliste robią się wydłużone, zbyt płytkie- robią się spłaszczone, zbyt wcześnie zakończona wegetacja- kształt butelkowaty, zbyt gęsty siew- boczne spłaszczenie.
-przyleganie łusek suchych - długie przechowywanie to grube łuski ściśle przylegające
-ścisłość- zależy od terminu zbioru- dobre przyleganie po zbiorze w momencie 50-60% złamanego szczypioru
-zabarwienie łusek okrywających- białe, żółte, brązowe, czerwone, fioletowe. Odm o żółtych i brązowych są zwykle upr na przechowywanie. Białe są podatne na grzyba, barwne są odporne.
-barwa łusek mięsistych- biała, biała z odcieniem zieleni i żółci, czerwona, fioletowa
-liczba wierzchołków wzrostu
-skłonność do rozszczepiania
-smak- łagodny lub ostry
-twardość- związana ze ścisłością przylegania łusek
-równomierne załamywanie się szczypioru
-odporność na uszkodzenia mechaniczne
-długość okr wegetacji ok. 5 miesięcy
-skłonność do tworzenia cebul bączastych. Średnio wczesne -mała skłonność, późne-duża
CZOSNEK
Budowa:Łodyga wlaśc(pietka)zdrewniała,z góry wyr li z dołu korz.Liście:ochronne(łuski),asymilujące(blaszki li i pochwy),spichrzowe(miesiste pochwy li-80%masy całego ząbka)Liściepłaskie,rownowąskie,ich pochwy li zachodząc na siebie tworza łodygę rzekoma(głąbik).W kątach li na pietce tworzą się stożki wzr,rozrast się w oddzielne cebulki-zabki.
Cechy odm
-2 TYPY: wytwarz i nie wytwpędów kwiatost-cechy ustalone
(wytwarzające): cebule regularne, zaokrągl, elipt, 1 okółek ząbków dużych(malo ich jest). Słabo okryte łuskami suchymi. Źle się przechowują. Są bardzo plenne. Uprawa z sadzenia jesiennego.
(nie wytwarzające): kształt nieregul, dużo małych ząbków ułoż spiral w 2-3 okół. Dobrze się przechow. Sadzenie wiosenne
inne:pokrój, wielkość, plenność, kształt, termin dojrzew, barwa zabkow,z awrt suchej m, smak
POR(30x15)
Li:plaskie,wydłuz,w dolnej cz mięsiste pochwy,tworz ł. rzekomą,białe.Łuski sa bloniaste i nie zasych.Cebula zawsze jest pojedyncza.Korz-65% do 20cm,25% 20-30cm,10% ponad50cm
Cechy odm:
-długość cebuli: krótka (8-15cm), długa (do30cm). Odm letnie dłuższe cebule niż zimowych
-2 GRUPY: letnie i zimowe
-odm letnie mają krótszy okr wegetacji, wrażliwe na niskie temperatury, liście jasno zielone, delikatne w smaku, soczyste i o miękkiej blasze liściowej
-odm zimowe- odporne na mróz, ostry smak, liście ciemnozielone, ma skłonność do wytwarzania cebulek przybyszowych
SZCZYPIOREK
-wymaga się: dużej plenności, delikatności smaku, soczystości.
W.DYNIOWATE:
OGÓREK
-wielkość ow: korniszo 3-7cm( 1-2,5ś) konserw 6-10cm(2,5-4,5ś) sałatkowe 12-20cm
-kształt: jajowaty, jajowaty wydłużony, maczugowaty, wężowaty
-nasada: bez szyjki lu z zaznaczona szyjka
-zakończenie kielich: spiczaste, wydłużone, zaokrąglone, okrągłe, tępe
-włoski na zawiązkach: proste, złożone, mieszane/ białe , czarne, brązowe
-pow ow: gładka, szorstka, brodaw - skolerowana z rodz owłosienia
-barwa ow (dojrz uzytk): mlecznob, jaznożółtoziel, jasnoziel, ciemnoziel. Odm o włoskach czarnych mają zabarw zielone z różnymi odcieniami żółci.
-barwa (dojrz fizjol) : brunatna, pomarań, żółta, prawie biała, żółtoziel
-powierzchnia owo (dojrz fiz): gładka, pokryta rysunkiem
-smak: gorzki lub pozbawiony goryczy. Gorzki smak- glikozydy- kukurbitacyny
-okr weg do pierwszego zbioru- 2-3 miesiące
-okres plonowania- ok. 2 miesi, cykliczne
-stosunek kw m do ż: 10:1 do 40:1
-odm szklarniowe, inspektowe, gruntowe. GRUNTOWE: na konserwy, kwaszeniaki,salatki. SZKLARNIOWE: owoce partenokarpiczne, dobry smak, duża plenność, wczesność.
Dobre:konserwowe: wysoki plon ow krótkich(6-10), wierność plonowania, ow proste, gładkie, jednolicie zabarw
-kwaszeniaki: kształt cylindryczny, trwałe zielone zabar, nie tracą jędrności, bez pustych komór
-sałatkowe: małe komory nasienne, nasiona nie wypadające, delikatna skórka
MELON
-kształt: kulisty lekko spłaszcz, kulisty, elipsoid,jajowaty, odwrotnie jajow, cylindr i wężowaty
-powi: gładka, pomarszczona, żebrowana
-barwa: biała, żółta, pomarańczowa, brązowa, zielona.
-miąższ: biały, zielonkawy, zółty, pomarańczowy, zielony / włóknisty, masłowy, mączysty, chrupiący
-soczystość
-aromat
-słodycz
-przydatność do tansportu
-plenność
-dług okr wege
W.KAPUSTNE:
KAPUSTA GŁOWIASTA I WŁOSKA(80x50)
Zjawisko samoniezgodności - pyłek nie kiełkuje na znamieniu tego samego kw lub wzrost łagiewki zostaje zachamow przez subs znajdującą się w słupku i nie następuje zapłodnienie
-rozpiętość li przed zawiązaniem główek
-kształt liści: lancetow, owalny, odwrot jajowaty, okrągły, poprzecznie owalny, nerkowaty.
-unerwienie li: rzadkie i cienkie, grube
-głąb: zew niski 10-12, średnio wys 15-20, wy ponad 20.
-wyso głąba wew: 1/5 do ¾
-kształt główki: kulisty, kulisto spłaszcz, stożkow, jajow, elipsoid
-współczynnik kształtu; wysokość : średnica
-twardość główki: b. luźne, luźne, śr twarde, twarde i b. twarde
-skłonność do pękania
-zabarwi li wew u kapust gł białych: prawie białe/ u czerwonych: intensywnie fioletowoczerw, czerwo./ kapusta włoska: zielone
-długośc okr wegetacji: wczesne 60-90 dni, śr wczesne 100-120, śr późne 120-140, późne ponad 140
-przydatdo kwaszenia: białe l wewnętrzne, krótki głąb, delikatne unerwienie, delikatne liście, soczyste, kruche, niełamliwe, min zaw cukru w świeżej masie 3%
-trwałośc przechowal: najwiekszą późne o twardych główkach
KAPUSTA BRUKSELSKA(60)
-liczba główek: 40-60 odm ustalone, 60-120 odm heterozyjne
-wyrównanie pod wzgl wielkości główek
-równomiernośc dorastania
-wyrównanie wysokośći
ogławianie dobrze wpływa na wyrów i równomier
-ułożenie głowek: luźne, ścisłe
-zwięzłośc głowek
-odpor na wewnętrzne brunatnienie główek
JARMUŻ(70x60)
-wysokośc roslin
-rozpiętość liści
-stopień kędzierzawienia liści
-zabarwienie liści
-smak
-odporność na warunki atmosf
-wrażliwość na przemarzanie
-długośc okresu weg (90-130dni)
KALAREPA(60x40)
-wielk i kształt zgrubienia: kulistospłaszcz, kuliste , owalne
-skłonnośc do drewnienia
-skłonnośc do pękania
-liczba liści
-wielkość liści
-pokrój rośl: pionowy i skupiony, skosny i rozłożysty, o li luźno ułożonych
-barwa li i zgrubienia: jasnoziel, ziel, jasnofiol, ciemnofioletowoniebi
KALAFIOR(45x50)
-róże: płaskie, śred spłaszczo, półkuliste
-zwięzłość róży
-stopień przykrycia: dobrze(b.zwięzłe) , słabo
-zabarwienie; śnieżno białe, kremowe,(żoł na słoncu)
-wielkośc róży:
-równoczesność wykształ róż
-długośc okr wegetacji
W.KORZENIOWE:
Selerowate:
MARCHEW(m.rz20)
-stosunek masy liści do masy całej rosliny: 12-40%
-wielkośc korzenia
-kształt korzenia: walcowaty z zaokrąglonym końcem, klinowate ze spiczastym końcem. Typowe gdy temp 16-20stopni, średnio wilgotna gleba.
-stosunek śred walca do śred korzenia: im mniejsza tym lepiej
-zabarwienie: intensywne na zawnątrz i wewnątrz
-zabarwienie główki na kolor zielony
-konsystencja
-soczystość
-smak: zalezy od zawartości cukrów
-długośc okresu wegetacji 85-200dni: wczesne 120, śr wczesne 150 , późne ponad 150
-przechowywanie: dobrze odm późne
-wysokość plonów: odm późne najwyższe plony
PIETRUSZKA(m.rz20)
--długośc i grubośc korzenia
-stopień zwężenia
-in dłuższy i cieńszy korz tym dłuższy okr wegi, lepsze przechow, mrozoodpor, bardziej aromatyczna
-skłonnośc do rozwidlania korzeni
SELER
-wielkośc rozety liściowej
-pokrój: wzniesiony, rozpierzchły
-kształt korzenia
dobra odm: słabo wykształ korz boczne, korz tylko u dołu, bez guzów, blizny płytkie. Gdy zbyt sucho robi się broda
-miąższ: biały, lekko kremowy, zwarty i jędrny, luźny i gąbczasty
-skłonność do parcenia
-występow przebarwień
Komosowat:
BURAK ĆWIKŁOWY(35x35)
-długośc okr weg: 3-5miesięcy
-kształt korz spichrz: płaski, kulistospł, kulisty, owalny
-barwa: amarantowa- do prawie czarnej
-pierścienie: wyraźnie lub prawie nie
-intensyw zabarwi: ilość betaminy, nagromadzenie podczas fotosyntozy
-smak: zal od ilość cukrów i kwasów
-delikatność korz (mlode i małe-delikat)
SKORZONERA (astrowate)
Dobra odm: szybki wzrost i grubienie. Korzenie niezbyt długie a grube, cylindryczne, nie zwężający się i nie rozszerzony, nie może mieć skłonności do rozwidlania się korzeni i ich parcinia. Korzeń nie ciemnieje po ugotowaniu
Kapustowate:
RZODKIEWKA I RZODKIEW(30)
-kształt korz: bardzo zależy od warunków zewnętrznych!!!!!
-skórka: biała, róż, czerw, fiol/ jednobarwna, dwubarwna
-skórka rzodkwi: róż, biała, czarna
-parcenie
-stosunek masy zgrub do liści: wczesne 2:1, późne 1,2:1 / rzodkiew: 0,7:1 do 1,7:1
BRUKIEW
-kształt korz: zalezy od war zewn
-barwa miąższu: żółtawa i biała
-etiolowane liście odm żółtomiąższowych są żółte, białomiąższowych białe
-okr wegi ok. 3 mies
W.LIŚCIOWE:
Komosowate:
SZPINAK ZWYCZAJNY(20x15-20)
Typy:
I męski typowy - ma kw męskie, małe rozety li i pędy kw w górnej cz nieulist.
II typ męski - silnie ulist, ma kw męskie, duże rozety, i pędy kw ulist.
III typ jednopienny - ma kw męskie żeń i hermafrodytyczne w różnym stos, duże rozety li i pędy kw ulist.
IV typ żeński - kw żeńskie, duże rozety li, pędy kw ulist na całej dług.
Cechy odm
-pokrój roś: wzniesiony, rozłożysty
-wielkość rozety liśc
-liczba liści
-grubość liści
-barwa liści: ciemnozielona, zielona, jasnozielona
-powierzchnia liści: gładka, karbowana
-stosunek roślin m, ż, jednopiennych
-wczesność wyrastania pędów kwiatost ( związane z reakcją fotoperiodyczną)
-mrozoodporność
-owoce: gładkie, kolczaste
Astrowate:
SAŁATA LISTKOWA - rozety liściowe, zielone, zielonożólte, żółte, mogą być lekko brązowawe.
SAŁATA RZYMSKA - rozeta lub luźna główka, gruba tkanka, gorzki smak
SAŁATA ŁODYGOWA - szparagowa, wyrasta w wydłużone pędy, kwasi się jak ogórki
SAŁATA GŁOWIASTA(30x30)
-typy: do uprawy w pomieszczeniach (okres zimowy i wczesnowiosenny-szybkość wyrastania pędów kwiatost- najszyb szklarniowe i pod folią
-liście: SAŁATA MASŁOWA I KRUCHA
MASŁOWA: miękka delikatna soczysta blaszka liściowa. Szybko traci jędrność.
KRUCHA: twarda, sztywna, soczysta, krucha.
-pokrój roś: wzniesiony, rozłożysty
-kształt główek: okrągły, spłaszczony, podłużnie owalne
-kształt liści: okrągłe, poprzecznie owalne, wydłużone, lancetowate
-barwa liści: zielona, żółta, biała
-wielkość główek ( mierzona poprzeczną średnicą)
-szybkość wzrostu:słaby25cm,średni25-30,silnypow35.
-odpor na choroby(mączniak rzekomy)
-długość okr weg- modyfikuje się przez zmiany warunków uprawy- siew w listop 130-140dni, siew w styczniu 105-110, luty 85-95
-gorzknienie- laktucyna
CYKORIA SAŁATOWA
-najlepsze główki przy temp15-20 stopni + optym wilgot podłoża
-pędzi się w ciemności
-gorzknienie- laktucyna i laktukopikryna
-wybór partii o równych korzeniach
ENDYWIA
-pokrój rośl: wzniesiony, filiżankowaty, rozłożysty
-liście: całobrzegie, ząbkowane, piłkowane / wydłużone, łopatkowate
-powierzchnia: gładka, pęcherzykowata
-barwa: zielona, żółtozielona, żółta
-konsystencja: delikatna, cienka, krucha/ gruba, mięsista, twarda
SELER NACIOWY (selerowate)
-barwa: jasnozie, ciemnoziel
-barwa ogonków liści: odm jasnoziel- zielonożółte, żółte, zółtobiałe, białosrebrzyste (samobielące się) // odm ciemnoziel- ziel, plenne, miej skłonne do parcenia, dobre przechow, transport
-tworzenie pośpiechów
-wysokość plonu
W.PSIANKOWATE:
POMIDOR(60x50)
-wys łodygi: wysokie, karłowe (samokończące się)
-łodyga: sztywnoł, wiotkoł
-liście: typowo pomidorowe, ziemniaczane
-kwiatostany: pojedyncze, podwójne, złożone
-wielkość ow
-barwa ow: czerwo (s: karoten, m: karoten i likopen), malinowe(s: bezbarwna, m: likopen), pomarań (s: karoten, m: karoten), żółte(s: bezbarwna, miąższ :karoten)
-kształt owo: od wydłużo do spłaszcz, w PL najczęściej uprawiane: kuliste, kulistospłaszcz
-pow ow: gładka , karbowana
-ilość komór
-występow piętki
-bielenie przed zabarwieniem
-zaw suchej masy (ok. 5%)
-cechy użytkowe: plenność, odpor na choroby, dobre wybarw ow, duza zaw suchej masy
-grubość skórki
-twardośc owocu
-równoczesne dojrzewanie
-łatwość oddzielenia kielicha od szypułek
-smak(cukry i kwasy)
dług okr wegi: superwczesne, wczesne, średnio wczesne, średnio późne, późne
PAPRYKA
-pokrój: ścielący i rozłożysty, zwarty i wzniesiony
-wielkośc liści
-barwa liści: jasnozielona, zielona, ciemnozielona
-wielkośc owoców
-kształt owoców:
-grubość ścianek owocu:
-pow ow: gładka, żebrowana/ ostro , tępo zakończona
-owoce: zwisające, stojące
-barwa ow: czerwone, pomarańczowe, żółte
-słodkie (cukry-1-3%,sucha m 7-10%)
-ostre (kapsaicyna)c-3-7%,s.m-10-20%)
ZIEMNIAK
--wygląd kielichów „świetlnych”
-wczesność
-długośc okr wegetacji
-szybkośc przyrastania bulw (bardzo wczesne, wczesne)
-plenność, odp na choroby, mało wymagające, bulwy z gładką skórką, płaskimi oczkami o dobrym smaku
W.STRĄCZKOWE
Bobowate:
FASOLA35x20
Róznice miedzy f.zwykła a wielkokw:
-kiłkow:f.zw-epigeiczne,f,w-hypo
-f.zw-2-8kw,f.w-15-30
-f.z-samopylna.f.w-obcopylna
Cechy odm
-długośc łodygi + sztywność :
1.karłowe do 60cm sztywne,
2.tyczne 2-3m wiotkie,
3.biczykowate 80-120cm górne wiotkie ze zdolnością do owijania
-ilość włókna w strąkach: włókniste, bezwłók (szparagowe)
SZPARAGOWE: zielonostrąkowe(plenniejsze, odporniejsze na choroby i war środowiska)
i żółtostrąkowe
-dobra odm szparagowa: mięsiste, proste, długie, o przekroju okrągłym, gładkiej powierzchni, bez zwężeń i wybrzuszeń
-szparagowa do sprzętu mechanicznego: równoczesnośc dorastania strąków wysokie i skupione umieszczenie, łatwe oddzielanie od rośliny
NA SUCHE ZIARNO: równoczesnośc zasychania
-kształt nasion
-barwa nasion
-wielkość nasion
-barwa znaczka
-długośc okr wegetacji: 60-80dni, karłowe o miesiąc dłuższe
FLAGEOLET-na niedojrz nasiona
GROCH ZIELONY
Uprawa na:na niedojrz nasiona lub niedojrz strąki
Grochy cukrowe-strąk mięsisty,nie otwiera się po dojrz(cz.użyt-niedojrz strąk)
Grochy łuskowe-twardy strąk,suchy,pęka(cz.użyt-niedojrz naś)
Cechy odm
-dług łodygi: karłowe 15-60cm, średnio wys60-90cm, wys
dobra odmiana: sztywna łodyga, równoczesne dojrzew, niesbyt szybkie przejrzewa, nadawanie do młócenia w stadium zielonych strąków
-odpor na wyleganie-osadzenie straków na szypułce: pojedyncze, podwójne
-szybkośc dojrzew i przejrzew
--twardośc nasion
odm do młócenia: duża wydajnośc nasion z zielonej masy, straki silnie trzyma się łęcin, łatwo otwieraj się, nasiona odpor na uszk
-dłuokr weg-można regulować przez termin siewu
-nasiona: wielkość, barwa, smak
W. WIELOLETNIE
SZPARAG (liliowate)
- wczesność
- plenność
- jakość wypustek (grubość i zabarw, ścisłość głowek)
- smak (mniej lub bardziej gorzkie, asparagina)
- ospor na choroby i szkodniki
- wymagania co do stanowiska
- długość okresu wegetacji
RABARBAR (rdestowate)
- plenność, wczesność
- barwa ogonków
4