wykład 1. 5fantastic.pl , Ćwiczenia


FIZJOLOGIA ZWIERZĄT - WYKŁAD 1h

  1. Jama ustna. Połykanie pokarmu.

  2. Zapotrzebowanie energetyczne. Wartość energetyczna substancji. Białka, tłuszcze, węglowodany. Budowa chemiczna.

  3. Wytwarzanie i wydzielanie śliny. Elektrolity śliny.

  4. Odruch wymiotny. Opis i rysunek.

  5. Cykl motoryki żołądka „dystalnego”. Anatomia żołądka. Stany wypełnienia.

  6. Żołądek „proksymalny” i odźwiernik.

  7. Motylina.

FIZJOLOGIA ZWIERZĄT - ĆWICZENIA

8. Skale pH.

9. Bufory.

10. Gruczoły ślinowe.

11. Mikroorganizmy w żwaczu.

  1. Choroby spowodowane nieprawidłowym żywieniem. Kwasica żwacza. Zasadowica.

  2. Woreczek żółciowy. Funkcje żółci.

  3. Enzymy w żołądku.

  4. Wątroba. Funkcje.

SUBSTANCJE: BIAŁKA, TŁUSZCZE, WĘGLOWODANY

zapotrzebowanie fizjologiczna energia/

g/dzień * wartość energ. dzień [kJ/dzień]

[kJ/g]

tłuszcze ok.65 38,9 2500

białka ok. 70 17,2 1200

węglowodany ok. 370 17,2 6300

zapotrzebowanie energetyczne w %: 25, 12, 63

* obliczona dla lekko pracującego mężczyzny o wadze 70 kg.

Tłuszcze: pokarmowe stanowią zróżnicowaną pod względem chemicznym grupę związków, do których należą trójglicerydy, fosfolipidy, sterydy, karotenoidy i inne. Cecha tych związków jest ich rozpuszczalność w rozpuszczalnikach organicznych, warunkująca ich wspólny transpor6t w tkankach. Tłuszcze są bogatsze dwukrotnie w energię chemiczną od cukrów. Białka: pokarmowe są dla zw. Źródłem aminokwasów. Związki te są podstawowym materiałem budulcowym dla wszystkich struktur kom. Aminokwasy zawierające siarkę są główną, przyswajalną przez tkanki formą zaopatrzenia org. w ten pierwiastek.

Skale pH

0 7 14

HCl roztwór pH roztwór NaOH

kwaśny obojętne zasadowy

Krew człowieka 7,4

Jama ustna 6-8,5; u roślinożernych raczej zasadowe

Żwacz 6,5-7,4

Dwunastnica 8

BUFORY

Są to substancje, znajdujące się w roztworze, które reagują z dodatnimi jonami H+ lub OH-, przez co zapobiegają zmianie pH. Dzięki swej zdolność do usuwania jonów wodorowych i wodorotlenowych bufory działają jako regulatory pH. Taka regulacja jest bardzo ważna dla delikatnego układu żywej komórki, w którym każda gwałtowna zmiana zasadowości czy kwasowości mogłaby łatwo spowodować katastrofę.

POŁYKANIE POKARMU

Z chwila gdy pokarm podrażni zakończenia smakowe jamy ustnej, powstały stan pobudzenia przenosi się wzdłuż nerwów czuciowych do ośrodka wydzielania śliny w rdzeniu przedłużonym, który z kolei wysyła impulsy do ślinianek, pobudzając je do wydzielania śliny. Ilość wydzielanej śliny u poszczególnych gat. zw. gosp. Jest różna i w głównej mierze zależy od rodzaju spożywanej karmy. Zwierzęta żywione paszą suchą i twardą wydzielają więcej śliny. Koń wydziela jej dziennie około 40l, krowa 50-80l, owca 6-10l. U przeżuwaczy tak znaczna ilość śliny o odczynie zasadowym ma duży wpływ na zobojętnienie treści pokarmowej żwacza i czepca, co jest warunkiem rozwoju typowej flory bakteryjnej.

Odpowiednio przeżuty i nasiąknięty śliną pokarm formowany jest w kęsy, a następnie połykany. Połykanie przebiega u wszystkich zw. Jednakowo i zależy od wielu odruchów ściśle ze sobą powiązanych, trwa 0,3-0,5 sek. Z chwila gdy kęs znajdzie się w pobliżu żołądka, następuje zwiotczenie i otwarcie zwieracza wpustu żołądka, pokarm przedostaje się do jego wnętrza, a zwieracz kurczy i zamyka wpust.

GRUCZOŁY ŚLINOWE

Są to gruczoły wydzielające ślinę. Biorąc pod uwagę wielkość gruczołów, rozróżnia się ślinianki małe i duże. Ślinianki małe występują w postaci drobnych skupień w różnych miejscach błony śluzowej jamy ustnej. Ślinianki duże leżą poza ścianami jamy ustnej i mają długie przewody wyprowadzające, którymi ślina dostaje się do jamy ustnej. Do ślinianek dużych zaliczamy:

ŚLINA

Bezbarwna, ciągliwa ciecz o odczynie obojętnym, a u przeżuwaczy zasadowym. Około 99% śliny stanowi woda, a 1% - sucha masa, w której skład wchodzą zw. Nieorganiczne (sole wapnia, sodu, potasu i inne) oraz zw. Organiczne - głównie mucyna, a u niektórych ssaków domowych także enzymy - zwłaszcza amylaza ślinowa i maltaza. Mucyna jest ciałem śluzowym, które skleja cząstki karmy oraz pokrywa kęsy, czyniąc je śliskimi dla ułatwienia połykania. Amylaza ślinowa (ptyalina), wyst. W ślinie świni i działa na skrobię, rozkładając ją do dwucukru maltozy, która z kolei maltaza rozkłada na dwie cząsteczki glukozy. Ślina surowicza, produkowana przede wszystkim przez gruczoły przyuszne (z wyjątkiem mięsożernych), jest wydzieliną o niskiej lepkości, wodnistą, bogatą w białka właściwe. Ślina śluzowa, produkują ją pozostałe gruczoły ślinowe, ma ona mniejszą lub większą zawartość mucyn, ślina taka jest ciągliwa.

Rola śliny: mechaniczne ułatwianie wejścia pokarmu do przełyku, oraz u niektórych zwierząt udział w trawieniu pokarmu(świnia).,działanie enzymów amylolitycznych obecnych w ślinie niektórych zwierząt, mechaniczne spłukiwanie śluzówki jamy ustnej, rozcieńczanie soli w pokarmach i zabezpieczenie przed zaburzeniami osmotycznymi, buforowanie kwaśnych oraz zapadowych skł. pokarmowych, bierze udział w regulacji gospodarki wodnej org., termoregulacji, u przeżuwaczy zaś w regulacji pH treści przedżołądków i przekazywaniu mocznika do żwacza.

Wydzielanie śliny: Wydzielana jest przez małe i duże gruczoły ślinowe. U konia wydzielanie jej następuje tylko w czasie pobierania i żucia pokarmu (wydzielanie okresowe), natomiast u przeżuwaczy i świń ślinianki podżuchwowe i podjęzykowe wydzielają ślinę stale, a przyuszne okresowo, zwiększając wydzielanie w okresie pobierania pokarmu. Wydzielanie śliny jest czynnością odruchową, u zwierząt gospodarskich jest to głównie odruch bezwarunkowy.

Zwierzęta ilość śliny w kg

Bydło 100-220

Owca 12-15

Konie 40

Świnie 15

CZYNNOŚCI WĄTROBY

Wątroba jest największym gruczołem w organizmie zwierzęcym. Wydziela żółć do przewodu pokarmowego. Przez wątrobę przepływa około 30% krwi.

RÓŻNICE MIĘDZY ŻOŁĄDKAMI: JEDNOKOMOROWYM A WIELOKOMOROWYM.

U zw. mających żołądek jednokomorowy (np. u konia,świni,psa,królika,szczura) pokarm przebywa w żołądku stosunkowo krótko, jest tu sukcesywnie mieszany z sokiem żołądkowym i przenoszony do dwunastnicy. U zw. mających żołądek wielokomorowy (krowa,owca,koza,jeleń) pokarm przebywa w nim od kilku godzin do kilku dni. W przedżołądkach pokarm ulega trawieniu z tym, że produkty trawienia częściowo są przyswajane przez zw., w dużej części jednak służą jako źródło pokarmu dla mikroorganizmów. Do trawieńca (który jest żołądkiem gruczołowym u przeżuwaczy) dochodzą produkty przemian żwaczowych, tj. masa namnożonych drobnoustrojów, produkty bakteryjnego trawienia skł. pokarmowych i niestrawne skł. pasz.

MOTYLINA: hormon, zwiększa aktywność ruchowa żołądka i dwunastnicy.

PROCESY TRAWIENNE W ŻOŁĄDKU JEDNOKOMOROWYM.

Pokarm, który dostał się do żołądka, ulega dalszemu trawieniu mechanicznemu i częściowo chemicznemu. Trawienie chemiczne pokarmu następuje pod wpływem enzymów zawartych w soku żołądkowym. Połykany pokarm układa się w żołądku warstwami, poczynając od części dennej. Gdy tylko część treści pokarmowej znajdzie się w żołądku, jego błona mięśniowa zaczyna się kurczyć, w wyniku czego pojawiają się ruchy perystaltyczne, przebiegające falami od wpustu żołądka do jego odźwiernika. Rola ruchów żołądka: mieszanie treści pokarmowej z sokiem żołądkowym; przesuwanie pokarmu w stronę odźwiernika; przemieszczanie miazgi pokarmowej do dwunastnicy.

Najkrócej przebywa pokarm w żołądku konia. W czasie jednorazowego karmienia koń pobiera często dwukrotnie większą ilość pokarmu niż wynosi zawartość żołądka po zakończeniu jedzenia. Świadczy to o przesuwaniu z żołądka do dwunastnicy zjadanego pokarmu już w trakcie jedzenia. Jeśli po zjedzeniu koń wypija wodę, przechodzi ona do dwunastnicy, nie zatrzymując się w żołądku. Odwrotne cechy wykazuje żołądek świni, gdzie treść zalega w żołądku wyjątkowo długo, opróżnianie go bowiem odbywa się wolno i trwa kilkanaście godzin po karmieniu. I tak, u świni żołądek nigdy nie jest próżny, a wydzielanie soków trawiennych jest ciągłe.

Czysty sok żołądkowy jest płynem bezbarwnym i przejrzystym, o odczynie kwaśnym wskutek występującego w nim kwasu solnego w ilości 0,5%. Poza tym sok żołądkowy zawiera 99% wody i 0,5% suchej masy, w której występują sole mineralne i enzymy, m.in. pepsyna, podpuszczka i lipaza żołądkowa. Pepsyna: rozkłada białka proste na albumozy i peptony. Rola kwasu solnego polega na uczynnianiu pepsyny i niszczeniu bakterii dostających się do żołądka wraz z pokarmem. Podpuszczka: ścina białko mleka(kazeinę)w nierozpuszczalny w wodzie parakazeinian wapnia. Szczególnie dużo podpuszczki wyst. w żołądku młodych zwierząt karmionych mlekiem. Lipaza żołądkowa: rozkłada tłuszcze na glicerol i kwasy tłuszczowe, ale tylko te, które dostają się do żołądka w stanie zemulgowanym. W takiej właśnie formie trafia do żołądka tłuszcz zawarty w mleku. Wydzielina powierzchniowa żołądka: powstaje spontanicznie, a każde mechaniczne czy chemiczne drażnienie śluzówki żołądka zwiększa jej wydzielanie. Największe znaczenie w tej wydzielinie ma śluz, którego lepkość jest ok. 150 razy wyższa od wody. Śluz ten twardnieje w obecności czynników kwaśnych. Dzięki czemu tworzy on warstwę ochronną dla śluzówki. Grubość takiej bariery to 1mm. Jest ona mało przepuszczalna dla substancji wielkocząsteczkowych, np. enzymów, dlatego zapobiega samotrawieniu śluzówki przez enzymy proteolityczne wyst. w żołądku.

Wymioty: są obronnym odruchem, w którym pokarm z żołądka przesuwany jest z powrotem do jamy ustnej. Odruch ten jest wywołany pobudzeniem specjalnych receptorów w okolicy gardła, w przełyku i żołądku, bądź jest wywoływany po pobudzeniu jakimkolwiek bodźcem ośrodka wymiotnego, znajdującego się w rdzeniu przedłużonym. Wymioty rozpoczynają się pojawieniem antyperystaltycznej fali skurczowej w żołądku, po czym następuje otwarcie zwieracza wpustowego, zassanie treści do przełyku. Ta ostatnia czynność ma miejsce na szczycie wdechu, kiedy w jamie opłucnowej panuje największe podciśnienie. Antyperystaltyczna fala w przełyku powoduje przesunięcie pokarmu do jamy ustnej. Wymioty wyst. często u zwierząt wszystkożernych i mięsożernych a są sporadyczne u roślinożernych. Koń nie ma zdolności wymiotowania ze względu na ujście przełyku do żołądka pod ostrym kątem oraz silny zwieracz wpustowy.

PROCESY TRAWIENNE W ŻOŁĄDKU WIELOKOMOROWYM PRZEŻUWACZY.

Przeżuwacze podczas pobierania pokarmu nie żują go zbyt dokładnie. Pokarm cięższy dostaje się od razu do czepca, większość jednak najpierw trafia do żwacza, gdzie ulega rozpulchnieniu, maceracji i rozdrabnianiu dzięki bardzo silnym, regularnie powtarzającym się skurczom błony mięśniowej żwacza. Grubsze cząstki karmy podlegają powtórnemu przeżuciu.

Odruch odłykania: jest to powrót treści pokarmu przez przełyk i gardło do jamy ustnej, wywołany jest pobudzeniem mechanoreceptorów w czepcu i okolicy wpustowej żwacza. Obecność dużych włóknistych części pokarmu w treści czepca wywołuje silny, długotrwały skurcz czepca, z jednoczesnymi skurczami żwacza, które przesuwają treść w okolicę wpustowa. Następuje odruchowe otwarcie zwieracza wpustowego i głęboki wdech. Treść zostaje zassana do przełyku. Z chwilą gdy pokarm trafi do przełyku, pojawiają się w nim, na skutek miejscowego drżenia, ruchy antyperystaltyczne. Ruchami tymi kęs przenoszony jest do jamy ustnej, gdzie przez 30-50 s jest rozcierany i powtórnie połykany. Odruch odłykania odróżnia od wymiotów to, że nie uczestniczą w nim tłocznia brzuszna ani też silne i gwałtowne ruchy żołądka, które wyst. w czasie wymiotów. Odłykanie wyst. wyłącznie u przeżuwaczy.

Wydalanie gazów: W procesie fermentacji w żwaczu powstają znaczne ilości gazów (głównie dwutlenek węgla i metan), które przez przełyk i jamę ustną wydalane są na zewnątrz, nazywamy to odbijaniem gazów. Z chwila gdy ciśnienie gazów staje się odpowiednio wysokie, następuje rozciągnięcie ścian żwacza i czepca w pobliżu ujścia przełyku, co powoduje otwarcie wpustu żwacza, pojawienie się w przełyku ruchów antyperystaltycznych i ujścia gazów na zewnątrz. W ciągu godziny gazy odbijane są około 17-20 razy. Warunkiem odbijania się gazów jest niezaleganie treści pokarmowej w części wpustowej żwacza.

Czynności trawieńca: Przesuwająca się powoli treść w księgach zostaje odwodniona, uzyskując konsystencję gęstej masy. Ponadto wchłaniane są tam także lotne kwasy tłuszczowe i sole mineralne. Więc do trawieńca dochodzi treść w dużym stopniu odwodniona, pozbawiona lotnych kwasów tłuszczowych, amoniaku i soli mineralnych. Treść ta poddana jest działaniu właściwego soku żołądkowego. Gruczołowa śluzówka trawieńca wytwarza sok zawierający kwas solny oraz enzymy, w tym głównie pepsynogen. Sok ten jest bardzo obfity u bydła. W trawieńcu przebiega trawienie takie samo jak u zwierząt mających żołądek jednokomorowy. Sok żołądkowy trawieńca wydzielany jest ciągle. Ponieważ ma miejsce ciągły dopływ pokarmu z przewdżołądków; pH soku żołądkowego wynosi 2-3. Mechanizm wydzielania soku trawieńcowego oraz skład tego soku są podobne, jak w żołądku zw. monogastrycznych.

MIKROORGANIZMY ŻWACZA

W przedżołądkach przeżuwaczy nie ma enzymów trawiennych. Wszystkie przemiany, które tam zachodzą, spowodowane są przez mikroorganizmy symbiotyczne znajdujące się w przewodzie pokarmowym. Bakterie: są stale obecne w żwaczu i gdyż panują w nim warunki beztlenowe są to głównie bakterie beztlenowe. Większość to bakterie małe, należące do ziarniaków i pałeczek. Działalność bakterii jest różnorodna: rozkładają one celulozę, powodują fermentację skrobi i cukrów prostych, rozkładają one kwas mlekowy, tworzą metan, rozkładają białko i inne związki azotowe, syntetyzują białko z amoniaku i aminokwasów, hydrolizują lipidy, syntetyzują wit. Odżywianie przeżuwaczy jest całkowicie uzależnione od działalności mikroorganizmów, szczególnie zaś bakterii. Bakterie namnażaja się szczególnie szybko przy wysokim poziomie skrobi w dawce pokarmowej. Masa bakterii może stanowić do 10% całej zawartości żwacza. Bakterie przebywają w żwaczu od kilku do kilkunastu godzin, poczym zamierają i przechodzą wraz z masa pokarmową do trawieńca. ZASADOWICA: powstaje gdy zwierzę karmione jest paszą treściwą z dużą ilością białka, bakterie wydzielają wtedy dużo amoniaku. Pierwotniaki: w przewodzie pokarmowym młodych przeżuwaczy nie ma pierwotniaków. Pojawiają się one na skutek zetknięcia się ze zw. starszymi i namnażaja się w większej ilości dopiero w 12 tyg. życia cielęcia. U młodych zw. rozwój ich hamuje wysoka kwasowość w przewodzie pok. Spowodowana żywieniem mlekiem. Pierwotniaki są bardzo wrażliwe na warunki środowiska i dlatego w płynie żwacza stwierdza się bardzo duże wahania w ilości pierwotniaków, wahania te spowodowane są głownie żywieniem. Przy żywieniu głównie paszami objętościowymi liczba pierwotniaków jest większa niż przy dawkach pokarmowych, w których jest dużo pasz treściwych. Jeśli dawka zawiera ich ponad 75%, to pierwotniaki giną w żwaczu prawie całkowicie. Przyczyna tego jest zakwaszenie treści żwacza, gdyż pierwotniaki nie znoszą środowiska poniżej pH 5,5. KWASICA: tworzy się kwas mlekowy, pH spada umierają pierwotniaki i większość bakterii, dochodzi nawet do śmierci; w jej zapobieganiu istotna role odgrywa subst. buforowa. Stosowane na ogół bufory wodorowęglowe wstrzymują ścinanie się mleka w trawieńcu. Nowoczesne trójfazowe subst. Buforowe (np. wodorowęglan sodu, octan sodu) zapobiegają kwasicy nie powstrzymując ścinania mleka, mogą więc być podawane w mleku. Rola: rozkładają białko na amoniak, syntetyzują białko z amoniaku i aminokwasów, pochłaniają bakterie i przetwarzają je na swoje białko, rozkładają cukry proste i złożone, łącznie z celulozą, syntetyzują wit. z grupy B. Po przejściu masy pokarmowej do ksiąg pierwotniaki rozpadają się i są trawione w trawieńcu oraz w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego.

SOKI TRAWIENNE

SOK TRZUSTKOWY . Przezroczysty płyn wydzielany przez trzustkę o odczynie zasadowym; zobojętnia on kwaśna treść żołądka przedostającą się do dwunastnicy. Sok trzustkowy zawiera 98% wody i 2% suchej masy, w której skład wchodzą, sole mineralne i trzy grupy enzymów: trawiących białka, węglowodany i tłuszcze. Do enzymów trawiących białka należą: proteazy - reprezentowane przez trypsyne, rozkładającą białka proste do albumoz i peptonów, oraz przez chymotrypsynę, podobna w działaniu do podpuszczki żołądkowej; peptydazy - rozkładające albumozy i peptony na aminokwasy. Do enzymów działających na węglowodany należą: amylaza trzustkowa - rozkładająca skrobię i glikogen na maltozę, maltaza - rozkładająca maltozę na 2 cząsteczki glukozy, laktaza - rozkładająca cukier mlekowy=laktozę na 1 cząsteczkę glukozy i 1 cząsteczką galaktozy. Z enzymów trawiących tłuszcze występuje jedynie lipaza trzustkowa, która rozkłada je na glicerol i kwasy tłuszczowe. Warunkiem działania jest zemuglowanie tłuszczów co następuje dzięki żółci.

ŻÓŁĆ. Jest wydzieliną wątroby i dostaje się do dwunastnicy okresowo po spożyciu pokarmu. U zwierząt mających pęcherzyk żółciowy, żółć wydalana jest najpierw z pęcherzyka, a następnie wprost do wątroby. W okresach między karmieniami następuje powolne wypełnianie pęcherzyka żółcią. Przeciętnie u zw. wydziela się w przeliczeniu na 1 kg masy ciała od 10 do 15 ml żółci w okresie 24 godz. Odczyn jej wynosi 7,4-8,0. Zielonkawe zabarwienie żółci konia i bydła pochodzi od dużej zwartości biliwerdyny a brunatna barwa żółci świni od przewagi bilirubiny. Głównymi organicznymi skł. żółci są sole kwasów żółciowych. Barwniki żółciowe są produktami rozpadu hemu w układzie siateczkowo-śródbłonowym. W żółci występują: cholesterol, lecytyny, tłuszcz obojętny, wolne kwasy tłuszczowe i śladowe ilości białka. Wytwarzanie: wywierają wpływ układ nerwowy i czynniki humoralne. Drażnienie nerwów błędnych powoduje jej wzmożone wydzielanie. Na wydalanie żółci z pęcherzyka wpływ wywierają nerwy błędne oraz hormon cholecystokinina (CCK) wytwarzana w śluzówce dwunastnicy, szczególnie w dużych ilościach przy pokarmach bogatych w białko i tłuszcze.

SOK JELITOWY. Wytwarzany w jelicie podczas przechodzenia pokarmu. W znacznej części stanowi on cytoplazmę złuszczonych nabłonków oraz przesącz krwi. Zawiera następujące enzymy trawienne: erepsynę, która rozkłada pozostałe albumozy i peptony na aminokwasy, amylazę rozkładającą skrobię na maltozę, maltazę, laktozę i sacharozę rozkładające odpowiednie dwucukry na cukry proste, lipazę która rozkłada tłuszcz na glicerol i kwasy tłuszczowe.

TRAWIENIE I WCHŁANIANIE W JELICIE CIENKIM

Transport treści: Występująca w ścianie jelita cienkiego błona mięśniowa gładka kurcząc się wywołuje trzy rodzaje ruchów: robaczkowe, segmentujące i wahadłowe. Dzięki tym ruchom następuje mieszanie treści pokarmowej z sokami trawiennymi i żółcią oraz przesuwnie jej w kierunku jelita grubego. Układ nerwowy przywspółczulny pobudza ruchy jelit, a układ współczulny hamuje. W jelicie cienkim odbywa się właściwe wchłanianie produktów powstałych w procesie trawienia. Błona śluzowa tego odcinka przewodu pokarmowego jest do tego procesu odpowiednio przystosowana dzięki ogromnej liczbie kosmków, zwiększających pow. chłonną jelita; przewyższa ona kilkakrotnie pow. całego ciała zwierzęcia. Dzięki temu wchłanianie przebiega z dużą szybkością. Na mechanizm wchłaniania składają się takie procesy fizyczne, jak dyfuzja, osmoza, filtracja-przebiegające przy czynnym udziale żywych kom. nabłonka jelitowego. Duże znaczenie mają skurcze kosmków, powodujące wyciśniecie zawartości naczyń limfatycznych do większych naczyń chłonnych; następujący po skurczu rozkurcz wywołuje działanie ssące, co sprzyja przechodzeniu nowych skł. do wnętrza kosmka: ostateczne produkty rozpadu węglowodanów-cukry proste-i produkty rozpadu białek - aminokwasy - zostają wchłonięte do naczyń krwionośnych kosmków jelitowych.

Fizjologia zwierząt - zjazd I.

26.IX.2003r.

8

Gdańska Paulina

SGGW


Wyszukiwarka