Charakterystyka U dorosłego -U dorosły rozporządza bardziej zdolnością uwagi dowolnej niż mimowolnej -ma bardziej rozwinięty krytycyzm i ostrożność w wyrażaniu sądów, umiejętność odróżniania cech trwałych, ważnych i typowych -ma bardziej ukierunkowaną i twórczą wyobraźnię -ma lepszą pamięć bezpośrednią i logiczną -ma większe zdolności myślenia abstrakcyjnego -ma większy zasób wiadomości i doświadczeń -większy stopień racjonalności własnego postępowania w porównaniu z U w wieku szkolnym. Postawy wobec kształcenia: -jest wolny, może się kształcić, rozpocząć kształcenie i w każdej chwili z niego się wycofać -godziny, które poświęca na naukę są dla niego cenne, pragnie wykorzystać je konstruktywnie i z pożytkiem -jeżeli U dorosłemu wydaje się, że to czego się uczy jest nieistotne i nie ma związku z jego wł.doświadczeniem, jeśli widzi, że nie będzie miał bezpośrednio w najbliższej przyszłości korzyści ze zdobytej wiedzy to z pewnością odrzuci ją jako niepotrzebną -nie przyjmuje informacji i poglądów niezgodnych z jego wł.przekonaniami -sposób w jaki planuje sobie czas przeznacza na naukę, narzucają mu jego obowiązki zawodowe i rodzinne -przejawia chęć współpracy w przeciwieństwie do preferującej współzawodnictwo młodzieży
Style uczenia się wg Kolba 1.Teoretyk-lubiący logikę i abstrakcję, 2.Refleksyjny-lubi przetrawione informacje, łatwo wypowiada się na tematy, które ma rzetelnie przemyślane, 3.Działacz-uczy się poprzez działanie lub eksperymenty, w naukę angażuje się cały, 4.Pragmatyk-lubi znać korzyści wypływające z nauki i dopiero wtedy angażuje się w nią; można powiedzieć, że „mocno stoi na ziemi”.
BUHLER 1) 3 kompleksy wpływów: -biologiczny: pr.wzrostu fizjologicznego) -biograficzno-socjolog.: warunki zew.oraz „dzieła”, które tworzy ten konkretny człow. -psychologiczny: subiektywne przeżywanie życia w jego przebiegu 2) Biologiczny przebieg życia=rozwój, dojrzewanie i rozkład (redukcja) 3) Biologiczna krzywa życia5 gł.okresów: I. trwa do 15 r.ż. zaawansowany wzrost i brak możliwości prokreacji II.między 15-25 r.ż. zaawansowany wzrost i możliwość prokreacji III.25-50 r.ż. „stacjonarny” albo stabilny wzrost z możliwością prokreacji IV.50-70 r.ż. zaczyna się „regresywny” wzrost (rozkład) a u kobiet utrata możliwości prokreacji V.po 70 r.ż. rozkład przybiera na sile. 4) Aktywna rola jednostki w kształtowaniu biegu swojego życia 5) Rozumienie biegu życia=rozumienie „przebiegu” motywacji 6) 4 zasadnicze tendencje albo kompleksy motywów: -zaspokojenie potrzeb -przystosowanie się związane z samoograniczeniem -twórcza ekspresja -utrzymanie porządku wew.
ERIKSON -indywidualny rozwój to zmaganie się z „tematami życia” które są typowe dla określonej fazy życia -przybiera ono charakter konfliktu i prowadzi przez kryzysy życiowe -konflikt może być rozwiązany pomyślnie lub niepomyślnie -pomyślne rozwiązania kryzysu umożliwia przejście do następnych „tematów życia” i rozwój zdrowej osobowości -osoba, która nie jest w stanie w sposób satysfakcjonujący rozwiązać kryzysu będzie w późniejszych latach przeżywać problemy z nim związane, przez co dalszy rozwój będzie ograniczony -kryzys psychospoł. powstaje poprzez wzajemną grę wzrostu organizmu czł. i wymagań społ. -krytycy koncepcji wskazują na prymat procesów biologicznych, które uzyskują uniwersalną prawomocność. Wczesna dorosłość (20-30) intymność vs samotność. Czł. poszukuje bliskich i trwałych związków z innymi, szczególnie z partnerem odmiennej płci. Umiejętność przeżywania miłości i oddania innym lub samotność, pozbawione treści związki z innymi. Śr.dorosłość (40-64) produktywność vs stagnacja. Jednostka poszukuje adekwatnych dla siebie form produktywności i twórczości, jak również własnego wkładu do społeczeństwa jako całości. Zdolność do opieki i troski o innych w szerokim tych słów znaczeniu lub brak rozwoju, nuda i nadmierna troska o siebie samego. Późna dorosłość (65+) integracja vs rozpacz. Jednostka dokonuje bilansu i oceny swoich osiągnięć w życiu. Poczucie satysfakcji z własnego życia i dokonań, akceptacja śmierci lub żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią.
HAVIGHURST Najcenniejszy dla praktyki oświatowej przyczynek do badań okresu dorosłości w życiu czł.pochodzi ze szkoły psychologów jaźni, który twierdzi, że osobowość nie zastyga w postaci uformowanej z chwilą osiągnięcia dojrzałości, ale zmienia się przez całe życie. Życie można uważać za proces cykliczny, który co pewien czas wprowadza do gry pewien układ czynników kierujących lub też inspirujących motywację i działanie. -rozwój jest następstwem zmagania się z typowymi zadaniami tzw.”zadaniami rozwojowymi” -ich rozwiązanie wnosi sukces, niepowodzenie wiedzie do niezadowolenia jednostki i dezaprobaty społecznej -zadania rozwojowe pojawiają się przez: a)zmiany w jednostce (dojrzewanie)-el.biologiczny b)normy i reguły społeczne-el.społeczny c)indywidualne oczekiwania i wyobrażenia wartości-el.indywidualny. Wartości dominujące w poszczególnych okresach: -0-10 lat wkraczanie w istnienie niezależne -10-20 lat stawanie się „kimś” we wł.życiu -20-30 ukierunkowanie tzn.skierowanie życia na główny cel -30-40 gromadzenie sił -40-50 wytwarzanie sił i wysuwanie się naprzód (potwierdzenie siebie) -50-60 utrzymywanie zdobytych pozycji oraz zmiana ról -60-70 podejmowanie decyzji np. kiedy i jak wycofać się -70-80 staranie się o to by ów okres odejścia przeżyć jak najlepiej. Zadania rozwojowe w poszczególnych okresach życia: Wczesna dorosłość: wybór partnera, przygotowanie się do życia w małżeństwie, założenie rodziny, wychowanie dzieci, rozpoczęcie życia zawodowego, podejmowanie obowiązków obywatelskich, znalezienie pokrewnej grupy społ. Wiek średni: przyjęcie pełnej odpowiedzialności społecznej i obywatelskiej, osiągnięcie i utrzymanie pewnego standardu życia, pomoc dorastającym dzieciom aby stały się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi ludźmi, organizowanie sobie czasu wolnego, ustosunkowanie się do swojego małżonka-ki jako drugiego człowieka, przystosowanie się do zmian fizjologicznych wieku średniego, przystosowanie się do starzejących się rodziców. Późna dorosłość: przystosowanie się do tego że zdrowie i siły słabną, przystosow.się do „życia na emeryturze” oraz do zmniejszonych dochodów, adaptacja po śmierci małżonka-ki, wyraźne związanie się z grupą ludzi w równym wieku, wypełnianie obowiązków społecznych i obywatelskich, organizowanie sobie zadowalających warunków życia.
LEVINSON -koncepcja nie wiąże konkretnych zmian z wiekiem życia, lecz przedstawia drogę życiową jako powtarzające się cykliczne budowanie, wykorzystywanie i przekształcanie struktury życia - struktura życia ulega przeobrażeniom pod wpływem dwóch grup czynników: a)niekontrolowane przez przedmiot zmiany jego organizmu oraz wydarzenia zewnętrzne (np.utrata pracy) b)decyzje i działania samego podmiotu (np.zawarcie małżeństwa) -przemiany struktury życia uznał Levinson za podstawę periodyzacji. Wczesna dorosłość (17-22 do 40-45) -pełnia sił fizycznych i sprawności intelektualnej -samodzielność życiowa i twórcza ekspansja -samorealizacja w pracy zawodowej, małżeństwie, wychowywaniu dzieci - czł.podejmuje najważniejsze decyzje i ustala swoje miejsce w społeczeństwie -rozpoczyna karierę zawodową i często osiąga w niej punkt kulminacyjny -impulsy rozwojowe nie wiążą się z dojrzewaniem organizmu, zabawą i wychowaniem (jak w dzieciństwie) lecz z praktyczną aktywnością życiową Wiek średni (40-45 - 60-65) -przejście od wczesnej dorosłości do wieku średniego łączy się z pojęciem „kryzysu wieku średniego (40-50). Na początku omawianego okresu realizacja marzeń i celów postawionych w młodości dochodzi do momentu w którym wiadomo jest co zostało osiągnięte i co jeszcze może być osiągnięte -zmiany struktury życia w tym okresie polegają na zmianie priorytetów -wygaszanie funkcji wychowawczych i opiekuńczych względem własnych dzieci -modyfikacja zadań wykonywanych w miejscu pracy Późna dorosłość czyli starość (60-65) -sprawność fizyczna i umysłowa jest w tym okresie bardzo niejednakowa i przy dobrym zdrowiu oraz aktywnym trybie życia dopiero po 80r.ż. a nieraz później ustępuje starczemu zniedołężnieniu -występują duże różnice osobnicze (wiek funkcjonalny wielu osób jest znacznie niższy lub wyższy od wieku kalendarzowego)
wymiary pojęcia dorosłości Dorosłość możemy rozpatrywać w obszarach: -auksjologicznym: dorosłość jako rozwojowy okres życia czł. -aksjologicznym: D jako pełna dojrzałość -socjologicznym: D jako rola społeczna i wynik socjalizacji -biograficznym: D jako indywidualne doświadczenie fenomenu życia -edukacyjnym: D jako edukacyjny okres życia człow. U auksjologiczne a) dominująca kat: czas wielorakich przemian: biologicznych, psych, społ, kulturowych i duchowych b) rozwój: -kat.która wykracza poza mechanizmy biologiczne -nadaje dorosłości bardziej wyraźne piętno indywidualności -rozwój okazał się dynamiczny („rewolucyjny”, kryzysowy) c) kryzys rozwojowy: -przestał mieć charakter neurotyczny, destrukcyjny -stał się rozwojową szansą (kryzys może prowadzić nawet przez regres ku wyższym poziomom rozwoju jednostki) d) dorosłość=znaczna część drogi rozwojowej czł.(lata kalendarzowe) e) czł.dorosły-homo viator U aksjologiczne -dorosłość postrzegana jako wartość życia ludzkiego. Dorosłość miałaby zwieńczyć wartości na których czł.dorosły miałby budować konstrukcję swojego życia (Komeński, Radlińska) -D w perspektywie aksjologicznej opisywana jest jako dojrzałość (pojęcie dojrzałości wykracza poza wymiar biologiczny) -dojrzałość zazwyczaj oznacza doskonałość, pełnię, harmonię, szczyt możliwości, acme wg Arystotelesa -jako taka może być osiągnięta jako stan finalny np.dojrzałości biologicznej -albo gdy D jest wielozakresowa i wielopoziomowa może być osiągana na przestrzeni całego życia jednostki -D jako dojrzałość w ujęciu aksjologicznym jest dojrzałością „zadaną” dorosłości tą do której się zmierza, dorasta przez całe życie. Czyli: dojrzałość poza sensem biologicznym posiada także sens egzystencjalny (poczucie radości, spełnienia oraz poczucie wewnętrznej harmonii, osiągającego mądrość życiową, odkrywającego sens życia) -sens psychologiczny:wolność, podmiotowość jednostki, zdolność do wyrażania siebie, zdolność do kreowania swej tożsamości, zdolność do stawiania sobie zadań rozwojowych -sens socjologiczny:kompetencje społeczne:wypełniania życiowych zadań i ról społecznych, komunikowanie się z innymi, tworzenia wspólnoty osób realizujących potrzeby bycia z innymi, przez innych i dla innych U socjologiczne -D jako stan społeczny człowieka oraz jako proces społeczno-kulturalny (Malewski): najstarszy opis ludzkiej dorosłości w literaturze andragogicznej -D: rola społeczna, opisana przez społeczną umowę, stawiającą przed czł.dorosłym określone zadania, poprzez spełnianie których zabezpieczane jest trwanie i rozwój społeczeństwa -rolę dorosłego młody czł.nabywa w wieku oddziaływań socjalizacyjnych społeczeństwa ludzi dorosłych. Po osiągnięciu określonego pułapu społecznych oczekiwań co do pełnienia roli czł.dorosłego, weryfikowanych poprzez zabiegi inicjacyjne, jest już jednostka nieodwołalnie w dalszym biegu życia czł.dorosłym -D jest więc obiektywnym stanem społecznego funkcjonowania czł.,określonym przez konwencję społeczną, osiągniętym w wyznaczonym czasie-wieku kalendarzowym. Normy społ.określają jednoznacznie jego zachowania, wybory, oczekiwania, a nawet wygląd zew.,a przepis roli czł.dorosłego przekazywany jest z pokolenia na pokolenie przy ogromnym udziale tradycji -D określona społecznie ulega jednak także zmianom biorąc pod uwagę perspektywę społ-historyczną i odmienność modeli/typów społeczeństw, w jakich czł.żył na przestrzeni dziejów. Można zauważyć więc że określony kontekst kulturowo-cywilizacyjny i socjalizacyjny wyraźnie modyfikuje modele dorosłości (modele bycia czł.dorosłym) -role dorosłych ulegają modyfikacjom. „Dziś dorosły funkcjonuje w obszarze nachodzących na siebie pól, homo faber, homo ludens, homi viator”. D staje się nieczytelna, mniej oczywista i niekoniecznie przekazywana z pokolenia na pokolenie. - D: w społeczeństwach tradycyjnych-zamkniętych -w społ.pluralistycznych-otwartych -w kulturze ponowoczesnej U biograficzne -biograficzność w edukacji dorosłych, w sposób wyraźny, zaczął zaznaczać się w świecie w latach 70tych XX w., w Polsce zaś jego początki odnoszą się do 80tych XX w. -jedną z najbardziej ludzkich wartości, opisujących czł.jest jego biografia -czł=istota biograficzna - biografia zawiera pamięć doświadczeń które odnoszą się do wydarzeń w życiu jednostki i które formowały tożsamość jednostki na przestrzeni jej biegu życia -biografie mimo pewnej typowości charakteryzujące dane społeczności, grupy, pokolenia itp.zawsze są indywidualne a ich stopień zróżnicowania jest wprost proporcjonalny do trwania ludzkiego życia -zindywidualizowanie biografii wynika m.in.ze złożoności fenomenu tzw.pamięci serca (za H. Reboul) czy środ.niewidzialnego (H.Radlińska), konstytuujących doświadczenie ludzi bardziej niźli obiektywne czynniki biegu życia, a więc daty, miejsca, ludzie, wydarzenia - biografia-istota fenomenu życia ludzkiego, jego niepowtarzalność -kompetencje biograficzne-umiejętność uczenia się własnych doświadczeń zawartych w biografii, a także takiego czerpania z doś.życiowych by jak najkorzystniej wspierały one rozwój jednostki -refleksyjność biograficzna-odnoszona nie tylko do przeszłości:wydarzeń które miały miejsce, ale do pozostałych dwóch wymiarów czasu, w jakich czł.żyje: teraź i przyszłości: wydarzeń przewidywanych antycypowanych przez jednostkę -rozwinięta kompetencja biograficzna prowadzi jednostkę do umiejętności kierowania wł.życiem, do mądrości życiowej, do takiego spożytkowania wydarzeń życiowych, by wbudowywały się one w bieg życia, które da się ostatecznie określić jako udane U edukacyjne -punkt wyjścia dla tego ujęcia teoria całożyciowej edukacji, rozumianej jako procesu całożyciowego uczenia się czł.,uczenia się wykraczającego poza instytucje, realizowanego na tle biegu życia jednostki -życie ludzkie-rozwój-uczenie się-stanowią swoistą triadę określającą człowieczeństwo. Uczenie się więc jest ważne dla bycia, a raczej stawania się człowiekiem. Uczenie się dorosłych można uporządkować w kategoriach poznawczych: a) możliwości uczenia się dorosłych-czy dorośli mogą się uczyć? Potencjały rozwojowe sprzyjające uczeniu się uznano za niewyczerpalne b) motywacja uczenia się ludzi D-dlaczego dorośli uczą się? Uczenie się dorosłych ukierunkowane jest zróżnicowanymi motywami, choć najbardziej znamienne są motywy praktyczne. Istotne są także negatywne pytania: dlaczego D się nie uczą? c) specyfika uczenia się D-na ile uczenie się D różni się od uczenia się dzieci i młodzieży? Szczególną uwagę andragogów zwraca odmienność procesów uczenia się czł.młodego i dorosłego, odmienność motywacji i sytuacji ich uczenia się d) sytuacja uczenia się D-jaki jest przebieg i jakie są zew.uwarunkowania uczenia się D? w tym kontekście dokonuje się dokładnego opisu warunków przestrzenno-czasowych uczenia się dorosłych. Stawiane pyt.to: kiedy uczą się dorośli? gdzie, z kim, jak często, ile czasu przeznaczają na uczenie się? e) treści uczenia się D-czego uczą się D? zakres treściowy uczenia się D jest tak rozległy, jak rozległa jest przestrzeń życia i aktywność czł. f) funkcje uczenia się D-czym jest uczenia się dla czł.dorosłego? Funkcje te, jak się wydaje, coraz bardziej różnicują się i ukazują uczenie się jako proces permanentnie związany z realizacją potrzeb jednostkowych i społecznych, powstających na tle biegu życia ludzkiego
GERONTOLOGIA SPOŁECZNA Gerontologia zorganizowany obszar wiedzy, zajmujący się behawioralnymi aspektami starzenia się jednostki, starzeniem się jako procesem społecznym i wzajemnymi relacjami między tymi dwoma obszarami. Starzenie się - proces; starość - zjawisko. Przedział wieku starczego: wiek 60-74 lat = wczesna starość; „młodzi starzy”; wiek 75-89 lat = późna starość; „starzy starzy”; wiek 90 lat i więcej = długowieczni Kryteria starości: **wiek: -ujęcie biologiczne (fizyczne), -ujęcie socjologiczne (normy społ.), -ujęcie psychologiczne (subiektywne samopoczucie) Problemy wieku starczego:
**ageism - uprzedzenie ludzi w średnim wieku wobec ludzi starszych u podłoża których leży wiek kalendarzowy; ageism jako jeden z aspektów stratyfikacji wiekowej; (Europa - funkcjonowanie ludzi w społecznościach wiekowo niehomogenicznych - większa satysfakcja życiowa; Ameryka - funkcjonowanie ludzi starszych w społecznościach wiekowo homogenicznych - większa satysfakcja życiowa) **rytuały przejściowe jako próba wyjaśnienia dlaczego osoby starsze czują się lepiej w grupie wiekowo homogenicznej **rytuały przejścia - umożliwia jednostce przejście z jednej pozycji społecznej do drugiej **odejście na emeryturę traktowane jako rytuał przejścia (faza separacji, marginalna, powrotu) **wdowieństwo **samotność **dopasowanie do starości **starzenie się pomyślne **starzenie się zwyczajne **starzenie się niepomyślne
TEORIE STARZENIA SIĘ T wycofania *osoby starsze i społeczeństwo podejmują wzajemną separację (emerytura)*proces wycofania się jest naturalną, normalną tendencją odzwierciedlającą podstawy biologicznego rytmu życia *jest to proces funkcjonalny służący zarówno ze względu na to, że status osoby starszej maleje gdy społeczeństwo staje się bardziej nowoczesne i efektywne, jest rzeczą naturalną dla osób starszych, że wycofują się Krytyka: -teoria rozwinęła się w latach 50tych, jest odbiciem warunków społecznych zupełnie innych od dzisiejszych-wycofanie się nie jest globalnym wzorcem zachowania się-nie jest to zachowanie ani naturalne ani nieuniknione T modernizacji *rola i status osób starszych są odwrotne proporcjonalnie do postępu technicznego *rozpad rodziny wielopokoleniowej spowodowany urbanizacją i mobilnością społeczną *dewaluacja mądrości życiowego doświadczenia, spowodowana przez zmiany technologiczne *dewaluacja starości spowodowana zwiększenie się odsetka osób starszych Krytyka: -w społeczeństwach pierwotnych, starożytnych, średniowiecznych ludzie starzy byli przedstawiani i traktowanie w sposób dychotomiczny, czasami zupełnie ich lekceważono a czasami przyznawano im władzę -historia starości zawiera rozmaite warianty zależne od rady, płci, klasy społecznej i kultury -chociaż modernizacja przeobraziła znaczenie starości to wyobrażenia i rzeczywistość nigdy nie były zgodne -zawsze występowała ambiwalencja: urazy i wina, honor i władza T aktywności *to w jaki sposób siebie postrzegamy, oparte jest na roli jaką pełnimy, na działaniach w których jesteśmy zaangażowani *większość ludzi kontynuuje swoje role i czynności życiowe ustalone wcześniej, ponieważ w dalszym ciągu mają te same potrzeby i kierują się tymi samymi wartościami *im osoby starsze są aktywniejsze, tym bardziej prawdopodobne, że będą usatysfakcjonowane w swoim życiu T kontynuacji *kiedy ludzie starzeją się mają inklinację do utrzymywania tych samych zwyczajów, postaw, stylu życia, które rozwijały wcześniej *zmniejszenie się interakcji społecznych są bardziej wynikiem słabszego zdrowia albo niesprawności niż funkcjonalne potrzeby społeczne; do wycofania się osób starszych z ich poprzednich ról Krytyka teorii aktywności i kontynuacji: -ideałem aktywności na starość wydaje się być raczej przedłużanie wieku średniego niż coś specjalnego albo wyróżniającego ten ostatni etap życia -należy liczyć się z realiami związanymi z wiekiem ograniczeń -aktywne włączanie jest możliwe w przypadku tzw. „młodszych starych” niż „starych starych” -niektórzy ludzie starzy mogą nie chcieć być aktywnymi Geragogika subdyscyplina zajmująca się w teorii i praktyce kształceniem ludzi starszych i wspomaganiem ich w procesie starzenia się; określana jest też mianem gerontologii edukacyjnej, gerontologii wychowawczej lub pedagogiką starzenia się i starości; Od pedagogiki do geragogiki *model pedagogiczny-m andragogiczny-m geragogiczny *zależność-niezależność-wzajemna zależność *pasywność-aktywność-dopasowanie *subiektywizm-obiektywizm-namysł *niewiedza-wyjaśnianie-zrozumienie *niewiele sprawności-rozliczne sprawności-kompensacja *mało odpowiedzialności-wiele odpow-wzór *niewielkie zainteresowanie-wielkie zainteresowanie-uniwersalność *egoizm-altruizm-„całościowość” *odrzucanie samego siebie-akceptacja samego siebie-wyjście poza siebie *niejasna tożsamość-zintegrowana tożsamość-emancypacja tożsamości *koncentracja na rzeczach pojedynczych-koncentracja na powszechnych zasadach-koncentracja na bliźnich *powszechność-głębia-miłość bliźniego *naśladownictwo-własna osobowość-autentyczna osobowość *potrzeba pewności-tolerancja wieloznaczności-potrzeba uznania *działanie impulsywne-działanie racjonalne-poszukiwanie Andragogika a Geragogika - starość określana jest mianem późnej dorosłości (Havinghurst, Erikson) - dorosłość wspólnoty przedmiot badań (Czerniakowska) - niechęć do izolowania osób starszych w teorii i praktyce (Niggemann) - E. Bublz - Lutz = nie w pełni uzasadnione jest podporządkowanie kształcenia osób starszych kształceniu dorosłych - kształcenie dorosłych i osób starszych ma wiele wspólnych celów i treści, ale szczególna sytuacja życiowa ludzi starszych wymaga też specyficznych treści i celów, różnych od treści i celów andragogiki - potrzeby społ-ekonom i zainteresowania osób starszych są trochę inaczej rozłożone niż ma to miejsce w przypadku osób będących w średniej dorosłości - choć intelektualne sprawności ludzi utrzymują się na stałym poziomie to jednak zmniejsza się sprawność fizyczna i psychiczna i ten fakt trzeba wziąć pod uwagę - przebieg uczenia się u osób starszych różni się od przebiegu uczenia się u młodych i dorosłych i wymaga specyficznego postępowania metodycznego i dydaktycznego - w geragogice w przeciwieństwie do andragogiki przesunięte są akcenty z dalszego kształcenia zawodowego na rzecz kształtowania wolnego czasu, pomocy w życiu i w stronę specyficznych dla starości tematów - geragogika jest silniej określana problematyką grup celowych niż andragogika; obejmuje zagadnienia pracy z osobami starszymi np. doradzanie - geragogika jest ściśle spleciona z medycyną, psychoterapią, pracą socjalną i oprócz tego powiązana z gerontologią Edukacja osób starszych **systemy oświaty dorosłych w krajach romańskich i w krajach germańskich -kraje romańskie - przede wszystkim kształcenie zawodowe (kwalifikowane)
-kraje germańskie - zarówno kwalifikowane jak i niekwalifikowane -brak miejsca w romańskim systemie kształcenia dorosłych dla osób starszych stymulatorem rozwoju wyspecjalizowanych placówek kształcenia seniorów **trzy modele placówek kształcenia seniorów: Uniwersytety Trzeciego Wieku (model francuski) = *przyczyny powstania: wzrost osób starszych, próba tonizowania radykalnych nastrojów wśród młodzieży akademickiej przez „implant” osób starszych; *twórcą prof. Pierre Vellas, w Polsce Halina Szwarc; *funkcjonowanie - w ramach Uniwersytetów lub jako stowarzyszenie; *cele: włączenie osób starszych do systemu kształcenia ustawicznego, aktywizacja intelektualna psychiczna i fizyczna słuchaczy, prowokowanie obserwacji i badań naukowych Uniwersytety Trzeciego Wieku (model brytyjski 1982) = *twórcą Peter Laslet; *Uniwersytety brytyjskie nie udzielają żadnego wsparcia UTW; *Uniwersytet otwarty prowadził już programy edukacyjne dla osób w każdym wieku; *brytyjski model UTW-model samopomocowy, nie ma podziału na uczniów i nauczycieli, są tylko uczestnicy; *wszelkie usługi świadczone są za darmo; *autorem może być każdy człowiek grupy, który posiada odpowiednie kwalifikacje Elderhostal = *amerykański model kształcenia seniorów 1975 (Uniwersytet New Hampshire); *twórcą Martin Knowlton (inspiracja: atmosfera wspólnoty w europejskich schroniskach młodzieży); *cele: pokazanie seniorom nowych możliwości sensorowego i produktywnego życia we wspólnocie oraz zachęcanie ludzi starszych do kształcenia i powstrzymywanie procesy wycofania się
Typologia n-li osób dorosłych wśród pracowników kulturalno-oświatowych J.Kargul wyróżnia 3 kat. -właściciele: obok działalności gastronomicznej stwarzają warunki i inspirują rozmaitą działalność artystyczno-kulturalną -instruktorzy: prowadzą tradycyjne sekcje i zespoły zainteresować w domach kultury -animatorzy: twórcy rozmaitych autorskich form aktywności kulturalnej, których gł.celem jest pobudzanie do aktywności uczestników zdarzeń
Typologia współczesnych n-li dorosłych: -ekspert: skrajnie dyrektywny, dobre przygotowanie praktyczne i teoretyczne, przekonanie o wysokich kompetencjach, tendencje do sterowania procesem edukacji -informator:informacje o zastosowaniu wiedzy w praktyce, zachęca do aktywności edukacyjnej -konsultant-doradca: bardziej liberalny typ, wyjaśnia trudne problemy merytoryczne, doradza nie naruszając swojego stanowiska, ukazuje róznice i konsekwencje odmiennych decyzji -spolegliwy opiekun: jest ciepły, otwarty, życzliwy. Odpowiedzialność za decyzje jest rozłożona na n-la i uczącego się z przewagą uczącego się -leseferysta: najbardziej liberalny, wczuwa się w potrzeby uczących się, nie ocenia ich, nie krytykuje, nie daje gotowych odpowiedzi, ale zachęca, pobudza.
Metoda biograficzna Zasadniczym celem biografii jest odwzorowanie indywidualnego życia, jak się ono przez lata rozwijało (Levinson) Cele biografii: -historyczno-literackich: przedstawienie pojedynczej osobowości historycznej i jej rozwoju -psychologicznej: analiza rozwoju indywidualnego jest etapem do generalizacji -socjologicznej: odkrycie społeczne uwarunkowanych regularności losów życiowych ludzi oraz uformowanego w świadomości jednostki subiektywnego obrazu społeczeństwa -w pedagogice bieg życia należy poznać po to by móc nań wpływać. „biografia jest czymś co jest na nas niejako nałożone i czego tylko co ograniczony sposób możemy uniknąć a zarazem jest czymś co sami kształtujemy, zmieniamy, tworzymy. Biografia jest więc konkretnym bytem społecznym w zarazem bytem subiektywnym (Alhelt). MB w psychologii -pierwsze psychobiografie: Z Freud Leonardo da Vinci, Wł.Witwicki Sokrates, Johann Gotfried Von Herder najlepszym komentarzem do dzieł autora jest dostęp do wiedzy o jego życiu -Darwin od 1840 notował obserwacje dotyczące rozwoju jego syna. Opublikował je w 1877 jako „szkice biograficzne dziecka” -Taine w podobny sposób zajmował się rozwojem mowy u dzieci -początek XX w biografie MB w socjologii Wiliam Thomas i Florian Znaniecki prekursorzy met.biograficznej: -do badań met.biograficzną wykorzystano dokumenty osobiste (listy, pamiętniki) -badano dwa kompleksy zagadnień a) indywidualne dyspozycje do działania b) wartości istniejące w sferze idei i faktów społecznych -w społeczeństwie mamy 3 typy ludzi: a) philister porusza się ustalonymi torami b) bohema jest otwarta na wszystko co nowe ale w niewielkim stopniu jest zdolna do rozwoju strategii działania c) twórca-działa racjonalnie i innowacyjnie ponieważ rozpoznaje i znajduje alternatywy -„współczynnik humanistyczny” F.Znanieckiego: konieczność rozpoznawania zjawiska społecznego jako aktualnego lub potencjalnego podmiotu czyichś działań -bezpośredni impuls dla „nowej fali biograficznej” -„kultura ubóstwa” Lewis MB w pedagogice -termin biografia łączy się ściśle z kategorią całożyciowego procesu uczenia się czł.sięgając do poglądu Komeńskiego (całe życie jest kształceniem od kolebki aż po grób) -wiodącym pojęciem biograficznym w pedagogice jest biografia edukacji