PASZE OBJĘTOŚCIOWE
Objętościowe Soczyste (zielonki, okopowe)
Objętościowe Suche (plewy, słomy)
Zielonki Roślin Motylkowatych Drobnonasiennych:
Rośliny Motylkowe dostarczają najbardziej wartościowej zielonki zawierającej białko o wysokiej strawności i dobrej wartości biologicznej.
1) LUCERNA
- Jest to roślina wieloletnia, wielokośna.
- Wartość pokarmowa lucerny w dużym stopniu zależy od czasu i częstotliwości jej koszenia. Wczesny pokos lucerny daje zielonkę o wysokiej zawartości białka a niskiej włókna. Taka lucerna stosowana jest w żywieniu świń. Natomiast zielonkę uzyskaną w koszeniu w okresie kwitnienia stosuje sie w żywieniu przeżuwaczy.
- Jest to typowa pasza białkowa, zawierająca około 200g/kg SM białka. Białko jest dobrze zbilansowane aminokwasowo i porównywalne z białkiem zwierzęcym.
- Białko to ze względu na silne właściwości emulgacyjne i pianotwórcze może być czynnikiem powodującym wzdęcia u przeżuwaczy.
- Zielonka taka ma dobry skład mineralny, zawiera dużo wapnia, fosforu
- Posiada witaminy rozpuszczalne w wodzie i karoteny
- W lucernie obecna jest znaczna ilość estrogenów (kumestrol z grupy kumaryn), najwięcej w lucernie młodej - powoduje on wzrost mleczności u krów, wyższy przyrost masy i lepszą płodność, ale również ronienia u owiec i bydła, obniżenie płodności, zapalenie wymienia.
- Lucerna jest z powodzeniem stosowana u bydła mlecznego, bydła młodego, koni, owiec, loch.
2) KONICZYNA CZERWONA
- koniczyna młoda (przed i podczas pączkowania) zawiera dużo białka (200 g/kg SM) i mało włókna (210 g/kg SM) i stosowana jest w żywieniu świń i zwierząt młodych.
- Białko ma dużą wartość biologiczną i jest łatwo rozkładane w żwaczu. Najwięcej białka zawierają liście
- Koniczyna powoduje wzdęcia u bydła co u cielnej krowy może doprowadzić do poronienia. Najniebezpieczniejsza jest zielonka młoda, mokra (rosa, deszcz)
- Zielonka koniczyny zawiera substancje estrogenne (fermononetina), mające słabe własciwości estrogenne, jednak w żwaczu przekształcają sie w equol - powodujący „chorobę koniczynową” czyli syndrom niepłodności u owiec
- Stosowana jest w żywieniu krów mlecznych, młodego bydła, trzody chlewnej
3) KONICZYNA BIAŁA
- ma małe znaczenie ze względu na morfologię. Posiada rozgałęzione, płożące się pędy.
- Zawiera dużo strawnych składników pokarmowych: dużo białka (230g/kgSM), witamin, związków mineralnych
- Nie powoduje wzdęć
- Stosuje się ją u owiec (karmiące matki); bydło, konie, świnie
Zielonki Roślin Motylkowych Strączkowych
Cechą wspólną tej grupy jest duża zawartość białka o wysokiej wartości biologicznej. Największe znaczenie w uprawie w Polsce mają: łubin żółty i wąskolistny, bobik, groch polny, wyka, seradela.
1) ŁUBIN ŻÓŁTY, WĄSKOLISTNY,BIAŁY
- jest to roślina jednoroczna, zawiera śladowe ilości alkaloidów i nadaje sie na paszę dla wszystkich zwierząt gospodarskich
- ilość zielonki i jej wartość pokarmowa zalezy od terminu zbioru. Najwięcej suchej masy i białka uzyskuje sie w czasie „płaskiego strąka” na pędzie głównym.
- Zielonkę stosuje sie u krów mlecznych, bydła opasowego
- Zielonka z łubinu żółtego zawiera 2-3% białka ogólnego o wysokiej strawności
- Zdarza się że materiał siewny zanieczyszczony jest łubinem gorzkim i zielonka może powodować zatrucia (świnie i konie najbardziej wrażliwe)
- Sucha Masa=13,4; Białko Ogólne=2,2(17)%; Włókno Surowe=4,4(32,8)%; NEL=0,75(5,6)MJ/kg
2) BOBIK
- jest najplenniejszą rośliną strączkową,
- zielonka zawiera w 1kg SM do 171g białka ogólnego i 260g włókna surowego
- jego uprawa na zieloną masę jest nieopłacalna
- zielonka bobiku długo nie drewnieje, stąd można ją długo użytkować
- sucha masa=16,9%; białko ogólne=3(17)%; włókno surowe=4,4(26)%; NEL=0,88(5,2)MJ/kg
3) GROCH polny - peluszka
- roślina jednokośna, uprawiana na zielonkę najczęściej w mieszankach z roślinami zbożowymi.
- Na zbyt żyznych glebach gnije dając zielonkę o złej jakości
- Przeciętnie zawiera w 1kg suchej masy - 175g białka ogólnego i 0,82JPM
- Zawartość włókna jest bardzo mała - nie przekracza 180g/kg
- Stosowana jest w żywieniu krów mlecznych
- SM=18,3; BO=3,2(17,5)%; WS=3,3(18)%; NEL=0,93(5,08); JPM=0,15(0,82)/kg
Trawy w produkcji polowej
Trawy są obok użytków zielonych głównym źródłem pasz dla zwierząt przeżuwajacych. Dostarczają pożywienia przez cały sezon co jest zaletą w porównaniu z innymi roślinami pastewnymi.
- Najbardziej popularne w uprawie są: kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa, życica trwała, tymotka łąkowa, rajgras, stokłosa bezostna, kostrzewa.
- Trawy z uprawy polowej stanowią cenne źródło składników pokarmowych dla zwierząt i mogą nawet pokrywać wszystkie potrzeby pokarmowe zwierząt
- Zawierają dużo białka ogólnego (100-200g/kgSM); zawartośc białka zalezy w duzej mierze od warunków uprawy
- Trawy zawierają dużo węglowodanów będących podstawowym źródłem energetycznym. Są to cukry rozpuszczalne w wodzie. Najmniej zawiera ich kupkówka, najwięcej życica.
- W miarę wzrostu i rozwoju traw ich strawność spada w związku ze zwiększeniem ilości polisacharydów i wzmożeniem lignifikacji. Również wysoka temperatura i brak wody powoduje zwiekszenie odkładania celulozy i hemicelulozy co prowadzi do spadku strawności.
- SM=16-33(wiechlina); BO=2-6(8-18)%; WS=(4-9%); NEL=1-2,04; JPM=0,15-0,3
Zielonki z Roślin Zbożowych
1) OWIES
- zielonka stosowana jako pasza uzupełniająca dla bydłą
- zielonkę kosi się od fazy wyrzucania wiech/kłoszenia do dojrzałości ziarna
- pasza taka charakteryzuje sie dużą iloscia dobrze strawnych skladnikow pokarmowych.
- Zawartością energii dorownuje kukurydzy, jak również strawnością
- Zawartość energii netto przekracza 5,5 NEL MJ/kg sm, ilość białka=90-105g/kgSM.
2) ŻYTO
- użytkuje sie gdy osiągną 15-20cm w tym okresie zielonka zawiera około 170g SM i ma wartość energetyczną 6,2 NEL. Ilość białka ogólnego w 1kg suchej masy - 135g a włókna surowego - 290g
- w miare wzrostu rosnie poziom polisacharydow nieskrobiowych co obniza wartosc pokarmowa
3) KUKURYDZA
- jest to jedna z podstawowych roślin pastewnych w żywieniu bydła opasowego i mlecznego.
- Moze byc wykozystywana w postaci zielonki, kiszonki z calych roslin jak i kiszonki z rozdrobnionych kolb
- Wartosc pokarmowa zalezy od stadium wegetacji, najwiekszy jest w okresie wiazania kolb
- SM=18,6;BO=1,7(9);WS=5(25);NEL=1,13(6,07)
4) KAPUSTA PASTEWNA
- Zielonkę wykorzystuje sie w okresie od lipca do sierpnia, bogata jest w białko i witaminy
- Jest stosowana w żywieniu bydła, szczegolnie krow mlecznych, nie daje sie jej wiecej niz 15 kg dziennie bo zawiera substancje wolotworcze
- Wartosc pokarmowa jest stosunkowo wysoka
- SM=15,3,BO=2,5(16);WS=2,5(15,7)NEL=0,96(6,27)
- Wynika to z duzej zawartosci skladnikpw pokarmowych i wysokiej strawnosci.
- Zielonka zawiera malo wlokna surowego, bogata jest w bialko, witaminy o skladniki mineralne.Zawartosc fosforu przewyzsza koniczyne o 50%. Zawiera duzo cukrow co powoduje dobre kiszenie
5) SŁONECZNIK
- Słonecznik rośnie szybko, zielonka ma niską wartość pokarmową. Zawiera duzo wody i malo bialka (160g/kg). Szybko drewnieje i do skarmiania musi byc skoszony na poczatku kwitnienia.
- Jest niechętnie zjadany, dlatego stosuje sie miszaanie z peluszką lub stosuje sie kiszonke
ROŚLINY OKOPOWE
Do okopowych naleza rosliny magazynujace skladniki pokarmowe w korzeniach, bulwach i lisciach. Do roslin bulwiastych zaliczamy: ziemniaki, topinambur. Do korzeniowych buraki (cukrowe, cukrowo-pastewne, pastewne), marchew, brukiew, rzepe. Do liściastych por, cebula. Dostarczaja one pasze weglowodanowa, energetyczna, latwo strawna, dietetyczna, chetnie pobierane. Zaliczamy je do pasz objetosciowych soczystych bo zawieraja duzo wody (do 90%), mało suchej masy i malo wlokna (2-10%SM) i bialka ogolnego (4-12%). Ograniczona jest jednak ich trwalosc
1) ZIEMNIAK
- zawartosc skladnikow pokarmowych ma duze spektrum wahania w zaleznosci od gleby,warunkow, nawozenia
- zawartosc suchej masy waha sie od 15-35% i jej glownym skladnikiem jest skrobia.
- Zawartosc tluszczu oraz wlokna surowego jest niska.co decyduje o wysokiej strawnosci
- Zawartosc bialka surowego jest niska i waha sie w granicach 6-14% w przeliczeniu na SM.
- Ziemniak zawiera duzo witaminy C 1g/1kg oraz troche B12, kwas bursztynowy i malo wapnia i fosforu ale duzo potasu
- Zawieraja glukoalkaloidy, jednym z nich jest solanina - trujaca dla zwierzat (swinie i drob)
- Stosowane sa w zywieniu wszystkich zwierzat, swinie, maciory. U przezuwaczy stosuje sie ziemniaki surowe i parowane. U koni i drobiu
2)BURAK
- w zaleznosci od zawartosci SM i przeznaczenia wyroznia sie buraki pastewne (8-13%SM), cukrowo-pastewne(14-20%) i cukrowe (20-27%)
- zawieraja duzo wody
- buraki cukrowe zawieraja duzo cukru srozpuszczonego w soku komorkowym
- glownym skladnikiem SM sa zwiazki bezazotowe wyciagowe 68-78%, na bialko przypada do 11% na wlokno surowe do 7% a tluszcz surowy do 1 %.
- Bialko nie ma wiekszego znaczenia zywieniowego, zawiera duzo betainy (zmienia smak mleka)
- W korzeniu wystepuja azotany glownie potasu, moga byc szkodliwe dla przezuwaczu zmieniajac sie w zwaczu w azotyny
- Glownym skladnikiem weglowodanow jest sacharoza (cukrdo 80%,cuk-past do 60 i past do 45%)
- Malo zwiazkow mineralnych, duzo potasu,
- Skladniki sa wysokostrawne
3)MARCHEW
- zawartosc sm jest mala 11-15% z tego 40% przypada na cukier. Bialka zawiera okolo 9% w przeliczeniu na SM. Bialko ogolne sklada sie z bialka wlasciwego w 70% reszta to asparagina i glutamina
- marchew gromadzi azotany
- zawieta malo tluszczu surowego 1%sm, zawiera olejki eteryczne
- zawiera karoten o czym swiadczy barwa korzenia.
- Bogata jest w skladniki mineralne, zawierta duzo potasu i sodu, strawnosc jest wysoka
- Stosowana jest u wszystkich zwierzat, szczegolnie mlode cieleta, zrebieta, konie wyscigowe, klacze, macioty, gesi i kaczek, kury nioski
4) RZEPA
niska zawartosc suchej masy do 10%, duze ilosci azotanow, wysoka zawartosc cukru, 50%sM, glownie cukier gronowy oraz skrobia, wlokno surowe i tluszcz surowy jak w burakach pastewnych.
Zawiera olejki gorczyczne i karoten, sladowe ilosci witramin
Swinie i bydo dobrze trawia.
Pasze Objętościowe Suche
Słoma, plewy, strąkowiny - naleza do P.O.S. Ich cecha wspolna jest wyoka zawartosc wlokna i silne zdrewnienie. Posiadaja stabilny kompleks ligninowo-celulozowy ograniczajacy strawnosc skladnikow pokarmowych. Sa stosowane glownie w zywieniu przezuwaczy, bedac rezerwa tanich pasz uzupelniajacych. Slome uzyskuje sie z wymlucenia ziarna ze zboz, nasion roslin motylkowych, traw i niektorych oleistych np rzepaku. Mozna je podzielic na pastewne, sciolkowe - twarde - mniejsza strawnosc. Plewy otrzymuje sie przy omlocie i oczyszczaniu ziarna i nasion - wchodza tu oslonki ziarna, listki, czastki lodyg, klosow - Odpowiednikiem plew w przyoadku roslin strakowych sa strąkowiny
Sloma - zawartosc Bialka ogolnego (3-4%), tlusz surowy (1,7-2,1%)