1. Czym zajmuje się makroekonomia? W odróżnieniu do mikroekonomia makroekonomia zajmuje się analizą gospodarczą jako całości. Bada m.in. czynniki wpływające na poziom i zmiany tych wielkości ekonomicznych jak np. całkowita produkcja i konsumpcja, globalna podaż produktu i usług i globalny popyt na nie, ogólny średni poziom cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa itp.
2. Główne problemy makroekonomii a) inflacja: wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, pojawia się gdy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie; b) bezrobocie: zjawisko gospodarcze polegające na tym, że pewna część ludzi zdatnych do pracy i poszukująca jej nie znajduje zatrudnienia. Miarą bezrobocia jest stopa bezrobocia; c) produkcja i wzrost gospodarczy: miernikiem wzrostu gospodarczego są procentowe przyrosty realnego PNB i całkowitego lub na 1 mieszkańca w ciągu roku.
3. Ekonomiczne funkcje współczesnego państwa. Zgodnie z ogólnie przyjmowaną doktora wybitnego amerykańskiego ekonomisty J.M. Keynesa państwo ma prawo ingerować w skutki gospodarcze miedzy podmiotami. Państwo pełni funkcje stabilizatora gospodarki i poprzez oddziaływanie na globalny popyt dąży do zapewnienia w miarę wysokiego i równomiernego wzrostu gospodarczego, stabilizacji cen, stabilizacji poziomu zatrudnienia oraz równowagi stanu bilansu płatniczego. Gdy gospodarka znajduje się w luce deflacyjncj (tzn. produkuje mniej niż jest w stanie i niż powinna) państwo prowadzi ekspansywny politykę pieniężną fiskalną. Jeżeli gospodarka znajduje się w luce inflacyjnej (tzn. występuje przegnanie gospodarki, produkuje ona więcej niż jest w stanie i niż powinna) państwo prowadzi restryktywną politykę pieniężną i fiskalną.
4. Dwupodmiotowy i trójpodmiotowy model gospodarki narodowej. Dwupodmiotowy: ilustruje ruch okrężny między przedsiębiorstwami i gosp. domowymi. Zakłada się tu, że gosp. domowe całość dochodów przeznaczają na konsumpcję .Obieg dochodów i towarów dokonuje się nieustannie. Ciągłość ruchu okrężnego zależy od tego, ile z otrzymanych dochodów zostanie wydane, a ile zatrzymane. Ma to podstawowe znaczenie dla stanu i poziomu zrównoważenia rynku. Trójpodmiotowy: ilustruje ruch okrężny między firmami, bankami i gosp. domowymi. Zakłada się tu, że gosp. domowe przeznaczają swój dochód w części na zakupy dóbr i usług, w części na oszczędności. W modelu tym także dochody otrzymane gosp. domowych muszą równać się wartości produkcji, jednocześnie wartość produkcji musi być równa dochodom wydanym ( Wp = Dw = Do). Równanie to zachodzi, gdy oszczędności są równe inwestycjom, czyli odpływy z ruchu okrężnego muszą równe być dopływom. Równowaga rynkowa jest to stan, w którym wartość produkcji wytworzonej równa jest sumie dochodów wydanych przez społeczeństwo, także utargi firm muszą być równe dochodom otrzymanym przez społeczeństwo ( Wp = Dw = Do).
5. Narysuj i scharakteryzuj ruch okrężny w dwupodmiotowym modelu gospodarczym. Gospodarstwa domowe (góra)-(od) wydatki na dobra i usługi, (do) dobra i usługi, (dół)-(od) usługi czynników produkcji, (do) dochody czynników produkcji. Gospodarstwa domowe dostarczają przedsiębiorstwom czynniki produkcji tj. pracę, kapitał, ziemię, które służą przedsiębiorstwom do wytwarzania dóbr i usług. Za dostarczenie przedsiębiorstwom usług czynników produkcji gospodarstwa domowe otrzymują zapłatę, pieniądze, które później przeznaczają na zakup wytworzonych przez przedsiębiorstwo dóbr i usług. Za zdobyte w ten sposób pieniądze przedsiębiorstwa dokonują zakupu kolejnych czynników produkcji potrzebnych im do wytwarzania dóbr i usług.
6. Główne miary aktywności gospodarczej w skali makro. Skalę działalności gospodarczej możemy mierzyć wyceniając: a) wielkość całkowitych wydatków; b) wielkość całkowitej produkcji; c) wielkość całkowitych dochodów;
7. Praktyczne wykorzystanie miar aktywności gospodarczej w skali makro. Dzięki wykorzystaniu miar aktywności w skali makro możemy badać sposób funkcjonowania gospodarki jako całości. Możemy analizować także podstawowe zagadnienia makroekonomiczne jak inflacja, bezrobocie i wzrost gospodarczy i czynniki nań wpływające np. jak postęp techniczny wpływa na wzrost gospodarczy, jak ograniczenie sprzedaży dóbr i usług skłania przedsiębiorstwa do obniżenia produkcji i prowadzi do powstania bezrobocia, co się stanie jeżeli gospodarstwa domowe będą próbowały wydać więcej, niż wynosi wartość produkowanych dóbr i usług.
8. Zarys pojęcia produktu narodowego brutto. PKB - produkt krajowy brutto jest miarą wielości produkcji wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem; PNB - produkt narodowy brutto jest miarą całkowitych dochodów osiągniętych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB=PKB+ dochody netto z tytułu własności za granicą; PKB w cenach rynkowych jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi; PKB w cenach czynników wytwórczych jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.
9. Sposoby liczenia wartości finalnych dóbr i usług. Dobra i usługi finalne są to takie dobra i usługi, których produkcja zakończyła się i są one przeznaczone do sprzedaży gospodarstwom domowym lub przedsiębiorstwom. W odróżnieniu od bóbr finalnych wyróżnimy dobra pośrednie tj. częściowo przetworzone i wykorzystywane w dalszym procesie produkcji np. stal.
10. Podejście wydatkowe do obliczeń produktu narodowego brutto. a) inwestycje to zakupy dóbr służących do dalszej produkcji; b) oszczędności to ta część dochodu, która nie została wydana na zakupy dóbr i usług; c) zapasy to dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
11. Wartość dodana jako miara netto efektów gospodarczych osiągniętych na poszczególnych etapach produkcji. Wartość dodatnia jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Wartość dodaną oblicza się przez odjecie od wartości dóbr wyprodukowanych w przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników wytwórczych zużytych do produkcji tych dóbr.
12. Produkt (dochód) narodowy potencjalny a rzeczywisty. Dochód (produkt) narodowy netto jest to ilość pieniędzy, jakimi dysponuje gospodarka na zakup dóbr i usług, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowy poziomie.
13. Amortyzacja a procesy zużycia majątku produkcyjnego. Amortyzacja Inaczej zużycie kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia. Pojęcie amortyzacji należy do kategorii strumieni i określa, w jakim stopniu zużywa się rzeczywisty zasób kapitału w każdym okresie.
14. Co determinuje różnice ilościowe między produktem narodowym brutto a produktem narodowym netto. PNB - produkt narodowy brutto; PNN - produkt narodowy netto. Dochód narodowy wytworzony w gospodarce oblicza się przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji. Różnice ilościowe między PNB a PNN determinuje wielkość amortyzacji. Im większa amortyzacji tym mniejszy PNN. Dochód narodowy to ilość pieniędzy jaką dysponuje gospodarka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pomiędzy do finansowania amortyzacji i utrzymania istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie. Im więcej przeznaczymy na odtworzenie zużytego kapitału tym większą część potrącamy z części produkcji brutto, która nie może być przeznaczona ani na konsumpcję ani na nowe inwestycje, stąd też mniejszy jest dochód narodowy.
15. Dochody osobiste do dyspozycji - ich znaczenie dla wielkości konsumpcji bieżącej gospodarstw domowych. Rozporządzalne dochody osobiste jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw powiększone o wypłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności. Im wyższe dochody rozporządzalne tym mniejsza wielkość konsumpcji bieżącej gospodarstw domowych.
16. Deflator - pojecie i znaczenie dla określenia realnych zmian produktu i dochodu narodowego. Deflator jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych) wyrażany w postaci wskaźnika. Wyrażenie deflatora w postaci wskaźnika oznacza, ze stosunek nominalnego do realnego PNB mnożymy przez 100. Wzrost deflatora PNB daje nam rzetelny obraz zmian wszystkich cen w gospodarce.
17. Składniki globalnego (zagregowanego) popytu. W warunkach braku państwa i wymiany z zagranicą występują dwa źródła popytu na dobra - popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych i popyt inwestycyjny przedsiębiorstw na nowe maszyny i budynki. Oznaczając popyt globalny AD przez C popyt konsumenta, przez I inwestycyjny otrzymujemy : AD = C +I. Popyt konsumpcyjny - gospodarstwa domowe nabywają różne dobra i usługi. Popyt całkowity konsumpcyjny gospodarstw domowych jest tym większy, im większe są całkowite rozporządzalne dochody osobiste. Funkcja konsumpcji obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych. Informuje nas jak przejść od dochodów osobistych od konsumpcji.
18. Wpływ dochodów na wielkości popytu konsumpcyjnego. Gospodarstwa domowe nabywają różne dobra i usługi, począwszy od samochodów i żywności, skończywszy na kijach do golfa, biletach na przedstawienia teatralne. W praktyce zakupy konsumpcyjne sięgają około 90% dochodów. Dysponując danym dochodem rozporządzalnych każde gospodarstwo domowe musi podjąć decyzję o jego podziale na wydatki i oszczędności. Im dochód wyższy więcej można wydać na produkty luksusowe, im niższy tym mniej przeznacza się na oszczędności, więcej pochłaniają zakupy żywności, mniejszy udział wydatków produktów luksusowych.
19. Pojecie krańcowej (marginalnej) skłonności do konsumpcji. Krańcowa skłonność do konsumpcji jest to cześć każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję.
20. Wymień znane ci jednoczynnikowe modele wzrostu gospodarczego. Wzrost gospodarczy- powiększanie się z okresu na okres podstawowych wielkości ekonomicznych, takich jak realny PNB, dochód narodowy, czy konsumpcja.
22. Narysuj i objaśnij przebieg cyklu gospodarczego oraz sposób określania długości jego trwania. Cyklem gospodarczym nazywamy cykl koniunkturalny składający się z następujących faz: kryzysu, ożywienia rozkwitu i recesji. Cykle trwają około 4-5 lat. Cykl rozpoczyna faza ożywienia gdzie następuje stopniowy wzrost inwestycji, produkcji i zatrudnienia. Następnie faza rozkwitu, gdy wielkości te osiągają wysoki poziom. Wówczas ceny też są wysokie, pojawia się szereg problemów powodujących osłabienie gospodarki. Inwestycje zostają zatrzymane, rośnie bezrobocie, spadają ceny, obniża się produkcja. Oznacza to że gosp. weszła w fazę kryzysu. Następna f. to faza recesji, na tym etapie następuje stabilizacja gospodarki przy niskim poziomie inwestycji, zatrudnienia, produkcji, zasobów czynników wytwórczych.
23. Pojęcie krańcowej skłonności do oszczędzania. Krańcowa skłonność do oszczędzania to część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną oszczędzić.
24. Związek między krańcową skłonności do konsumpcji a do oszczędzania. MPC - kratkowa skłonność do konsumpcji MPS - krańcowa skłonność do oszczędzania MPS+MPC=1. Suma wielkości musi być równa jedności
25. Wpływ wydatków budżetu państwa na popyt globalny. Wydatki budżetu państwa są to wydatki na dobra i usługi Poprzez te wydatki, prowadzać politykę fiskalną, państwo oddziaływuje na globalny popyt w celu cyklu koniunkturalnego. Jeżeli gospodarka znajduje się w luce deflacyjnej (recesji) tzn. wytwarza mniej jest wstanie i niż powinna, co ma swoje skutki w obniżenia się poziomu żyda społeczeństwa i wzroście bezrobocia, to państwo zwiększa swoje wydatki publiczne (i obniża podatki)- ma to na celu pobudzenie gospodarki, „ogrzanie jej” -stosuje ekspansywna politykę fiskalną. Jeżeli gospodarka znajduje się w luce inflacyjnej tzn. wytwarza więcej niż jest w stanie i niż powinna, co ma swoje skutki w podaży dóbr nad popytem na nie, prowadzi do wzrostu cen i inflacji, wówczas państwo stosuje restryktywną politykę fiskalną, czyli zmniejsza wydatki publiczne na gospodarkę (i podwyższa podatki),w celu „ostudzenia gospodarki.
26. Ekonomiczne funkcje budżetu państwa. Budżet państwa jest to ilość pieniędzy, jakimi dysponuje państwo, która może przeznaczyć na wydatki publiczne (zakup dóbr i usług) oraz na przekazywanie dochodów transferowych grupom słabym ekonomicznie, bezrobotnym, emerytom i rencistom. Dochody budżetu państwa pochodzą przede wszystkim z podatków płaconych przez ludność. Poprzez budżet państwa państwo prowadzi politykę fiskalna i w ten sposób oddziaływując na globalny popyt zwalcza cykl koniunkturalny. Gdy gospodarka jest nie dogrzana państwo zwiększa środki na wydatki publiczne i zmniejsza podatki, gdy jest przegrzana zmniejsza środki na wydatki i zwiększa podatki.
27. Deficyt budżetowy i jego konsekwencje. Deficyt budżetowy występuje zarówno wówczas, gdy wydatki z budżetu państwa na zakup dóbr i usług oraz na dokonanie płatności transferowych są większe niż wpływy do budżetu uzyskiwane z podatków. Gdy występuje deficyt budżetowy oznacza to, że gospodarka znajduje się w luce recesywnej tzn. wytwarza mniej niż jest wstanie i niż powinna, w zw., z czym dochód narodowy się zmniejsza. Wówczas to popyt na dobra i usługi jest większy niż ich podaż, następuje spadek cen, spadek stopy życiowej ludności, bezrobocia.
28. Mnożnik zrównoważonego budżetu jego wpływ na produkt (dochód)narodowy. Mnożnik zrównoważonego budżetu to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.
29. Stopa podatkowa, a wskaźnik krańcowej skłonności do konsumpcji. Wysokość stopy podatkowej zależy od rodzaju polityki fiskalnej prowadzonej przez państwo. Jeżeli stopa podatkowa jest wysoka, mniejsza się dochód rozporządzalny gospodarstwa domowego i zmniejsza się ich skłonność do konsumpcji.
30. Formuła określenia niezbędnej ilości pieniądza papierowego w obiegu. Podaż pieniądza jest to ilość pieniądza znajdującego się w gospodarce. Podaż pieniądza jest regulowana przez państwo za pomocą banku centralnego w zależności od stanu koniunktury w gospodarce. Jeżeli gospodarka znajduje się w luce deflacyjnej, zwiększa podaż pieniądza a gdy w luce inflacyjnej to zmniejsza poprzez zlecenia zwiększenia lub mniejszego drukowania banknotów i bicia monet, ustalone stopy rezerw obowiązkowych, ustalenie stopy kredytu refinansowego, operacje otwartego rynku, instrumenty administracyjne.
31. Wpływ zmian podatków na zmiany wielkości konsumpcji. Jeżeli państwo obniża podatki, wówczas wielkość konsumpcji wzrasta, a gdy je podwyższa, to popyt konsumpcji maleje.
32. Dług publiczny i jego konsekwencje. Dług publiczny to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych. Jest on zazwyczaj zaciągany u obywateli własnego państwa. Ażeby posiadać środki na jego spłacenie państwo zazwyczaj podwyższa podatki. Dług publiczny wzrasta, gdy w, budżecie występuje deficyt.
33. Czynniki wpływające na skłonności do inwestowania J=Y-Ce. Popyt inwestycyjny jest to popyt zgłaszany przez przedsiębiorstwa, które pragną się rozwijać, zakupić potrzebne na ten cel maszyny, urządzenia itp. Na skłonność przedsiębiorstw do inwestowania maja wpływ dwa czynniki przewidywania przedsiębiorstwa na temat przyszłego cyklu koniunkturalnego i stopa procentowa od udzielonego przez banki kredytu oraz od układu. Jeżeli przedsiębiorstwo przewiduje korzystną koniunkturę gospodarczą to zwiększa popyt inwestycyjny, a gdy przewiduje niekorzystną koniunkturę wówczas ogranicza popyt inwestycyjny. Gdy stopa procentowa od kredytu jest niska, przedsiębiorstwa zgłaszają większy popyt, a gdy wysoka mniejszy. Kiedy stopa procentowa od wkładu jest niska przedsiębiorstwo zgłaszają większy popyt, a gdy wysoka mniejszy.
34. Czynniki wpływające na skłonność do oszczędzania. Oszczędności jest to ta część dochodu rozporządzalnego, którą podmioty gospodarcze nie wydają na bieżące konsumpcje S=YD-?. Najważniejszym czynnikiem wpływającym na skłonność do oszczędzania jest wysokość bankowej stopy procentowej od wkładu. Jeżeli stopa jest wysoka, podmioty wykazują wysoka skłonność do oszczędzania.
35. Pojecie współczesnego pieniądza i jego funkcje. Pieniądz jest to dobro za pomocą, którego możemy dokonać zakupu dóbr i usług w celu zaspokojenia naszych potrzeb. Wyróżniamy pieniądz towarowy np. w postaci cennego kruszcu i pieniądz symboliczny (gotówkowy i bezgotówkowy). Funkcje pieniądza: środek płatniczy, środek wymiany, miernik wartości towaru, środek gromadzenia wartości, jednostka rozrachunkowa, światowy (używany do międzynarodowych rozliczeń).
36. Zasady (agregaty) pieniądza. Wyróżniamy następujące miary pieniądza: N0 - stanowi najwyższą miarę pieniądza. Jest to pieniądz ustawowy, stanowi bazę monetarną i jest najbardziej płynny. N0=gotówka+depozyty w banku centralnym; M1 - to pieniądz w ścisłym tego słowa znaczenia. M1=N0+wkład a`vista w bankach komercjalnych; M2 - to pieniądz potencjalny. M2=M1+wkłady krótko terminowe w bankach komercyjnych; M3=M2+wkłady długo terminowe w bankach komercyjnych; M4=M3+papiery wartościowe podlegające sprzedaży. Jest to najszersza miara pieniądza, lecz najmniej płynna.
37. System bankowy w Polsce. W roku 1997 wprowadzone zmiany ustawodawcze sprawiły, że polski system bankowy stal się bardziej złożony, a równocześnie bliższy wzorcom zachodnioeuropejskim. Zgodnie z nowymi ustawami nadzór bankowy przeszedł w ręce Komisji Nadzoru Bankowego - kontroluje ona działalność banków. W zakresie polityki pieniężnej kluczowe znaczenie ma Rada Polityk! Pieniężnej do jej uprawnień należy m.in. określanie wysokości stóp procentowych. Wykonawcą polityki państwowej w dziedzinie polityki pieniężnej jest Narodów Bank Polski (bank centralny). W skład polskiego systemu bankowego wchodzą obecnie banki trzech podstawowych typów: a) Banki komercyjne-ich podstawowym celem jest osiągnięcie maksymalnego zysku. Są one obecnie samodzielnymi przedsiębiorstwami, prowadzącymi własną politykę w zakresie podstawowych operacji. Odgrywają one kluczową rolę w polskim systemie bankowym- przypada na nie około 94% kredytów i depozytów. b) Banki spółdzielcze - ich podstawowym celem jest zapewnienie właścicielom (spółdzielcom) dostępu do podstawowych produktów bankowych, a w szczególności kredytów; c) Kasy Oszczędnościowo-budowlane -podstawowym ich zadaniem jest finansowanie budownictwa.
38. Mnożnik monetarny (kreacji pieniądza) i jego znaczenie dla kreacji pieniądza pracz banki komercyjne. Baza monetarna to suma gotówki w obiegu znajdująca się w rękach łudzi (GI) oraz suma rezerw gotówkowych systemu bankowego (Rg), będący pod kontrolą banku centralnego w celu zapewnienia płynności banków. Baza nie pokrywa się z podażą pieniądza wyrażoną agregatem M1. Cześć bazy zostaje zwielokrotniona na skutek działania mnożnika kreacji pieniądza mk. Niski stosunek wartości rezerw obowiązkowych do wartości wkładów (Rg:Db) powoduje, że banki są istotnym źródłem kreacji pieniądza. Wynik stąd, że im niższa jest obowiązkowa stopa rezerw (Rg:Db), tym wyższy jest mnożnik kreacji i tym większa będzie podaż pieniądza M1. Z kolei wzrost relacji gotówki ludności w ogólnej sumie wkładów bankowych (Gl :Ob) spowoduje spadek wartości mnożnika kreacji i tym samym zmniejszy podaż (kreację) pieniądza przez banki.
39. Ilość niezbędnego pieniądza w obiegu. Ilościowa teoria pieniądza w istocie stwierdza, ponieważ popyt na realne zasoby pieniądza musi być stały, jego podaż realna również musi pozostać stała.
40. Co przedstawia model IS-LM, przedstaw jego syntetyczny obraz. Krzywa IS jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze. Krzywa LM jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze. Model IS-LM umożliwia analizę sytuacji na rynku dóbr i pieniądza za pomocą jednego rysunku. Jedynie w punkcie (E) przecięcia się krzywych IS i LM oba te rynki znajdują się jednocześnie w równowadze.
41. Znaczenie szybkości obiegu pieniądza dla podaży pieniądza. Szybkość obiegu pieniądza V to stosunek dochodu nominalnego PY do nominalnej podaży pieniądza M. Jeśli ceny ustosunkowują się, utrzymując dochód realny na poziomie odpowiadającym pełnemu zatrudnieniu, to zmiana podaży pieniądza M prowadzi do takiej samej zmiany cen P, pod warunkiem ze szybkość obiegu pieniądza V się nie zmienia. Ogólnie szybkość obiegu pieniądza to prędkość, z jaką zasoby pieniądza krążą w gosp., w wyniku zawierania transakcji Kupna sprzedaży. Przy szybkim obiegu pieniądza gosp. może funkcjonować przy mniejszych zasobach pieniądza w stosunku do dochodu nominalnego.
42. Instrumenty regulacji podaży pieniądza przez bank centralny. Podaż pieniądza to suma gotówki w obiegu poza systemem bankowym oraz wkładów w bankach komercyjnych. Trzy najważniejsze narzędzia, za pomocą których bank centralny może próbować wpływać na podaż pieniądza: rezerwy obowiązkowe, stopę dyskontową oraz operacje otwartego rynku. Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna realizacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego. Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Operacje otwartego rynku występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.
43. Czynniki wpływające na popyt na pieniądz. Stopa procentowa, poziom cen dóbr i usług, realny dochód.
44 Automatyczne stabilizatory finansowe. Automatyczne stabilizatory finansowe - są to takie mechanizmy w gospodarce, które zmniejszają podatność PNB (produktu narodowego brutto) na wstrząsy (takie zdarzenia jak np. wzrost cen ropy, wojna itp.), które mogą zmienić automatycznie składniki łącznego popytu i przesunąć krzywą popytu globalnego. Ważnymi automatycznymi stabilizatorami są: podatek dochodowy, podatek od wartości dodanej (VAT), zasiłek dla bezrobotnych, proporcjonalna stopa podatkowa. Zawsze gdy spada produkcja i dochodu, rząd wypłaca wyższe zasiłki, a dochody państwa z podatku dochodowego i VAT się zmniejszają. Stabilizatory sprawiają, że produkcja nie spada do katastrofalnie niskiego poziomu. Stabilizatory działają automatycznie, co oznacza, że nikt nie musi decydować o ich uruchomieniu (co jest ich wielką zaletą).
45. Popyt na pieniądz i jego podaż. Rodzaje popytu na pieniądz: popyt transakcyjny, przezornościowy, spekulacyjny. Obniżenie popytu spowoduje obniżenie stóp %.. Wzrost podaży powoduje obniżenie stóp %.
46. Równowaga na rynku dóbr i na rynku pieniądza. Analizy sytuacji na rynku dóbr i pieniądza umożliwia model IS- LM. Na rysunku widzimy krzywą lS - ilustruje sytuację równowagi na rynku dóbr oraz krzywą LM- ilustrującą równowagę na rynku pieniądza. Punkt E to punkt jednoczesnej równowagi obu rynków - oddziałują one bezpośrednio na siebie; w procesie tych oddziaływań ustala się odpowiadające warunkom równowagi, poziomy stopy procentowej r* i dochodu Y*. Jeżeli stopa proc. kształtuje się na poziomie n1. przy dochodzie Y1 znaleźlibyśmy się w punkcie A na krzywej IS. Kombinacja tych dwóch czynników zapewnia równowagę na rynku dóbr. Dla zapewnienia jednak równowagi na rynku pieniądza przy stopie rl konieczny były dochód równy Y2 - punkt B na krzywej LM. Przy stopie t1 dochód Y, jest za niski do zapewnienia równowagi na rynku pieniądza. Jeżeli dochód jest zbyt niski, to popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z daną wielkością jego podaży. Nadwyżka podaży pieniądza wywoła spadek stopy proc. Procesy dostosowywania będą trwały dopóty, dopóki stopa nie obniży się do r* . Przy takim jej poziomie popyt globalny i dochód zwiększyły się na tyle, aby spowodować wzrost popytu na pieniądz wystarczający do ustalenia się równowagi na rynku pieniądza i dóbr. W sytuacji odwrotnej gdy stopa r2, dochód Y2 - równowaga na rynku dóbr punkt C jest wyższy od dochodu Y1warunkującego równowagę, na r. pień - D. Jeżeli dech jest zbyt wysoki z punktu widzenia warunków równowagi na r. pień. , to wystąpi nadwyżka popytu nad podażą ,co spowoduje wzrost stopy procentowej. Proces potrwa do momentu osiągnięcia poziomu r* i Y*, co da równowagę dwóch rynków.
47. Wydatki budżetu państwa, a efekt wypierania. Idealnym założeniem byłaby równowaga budżetowa (wpływy do budżetu=wydatkom). Jest to sytuacja raczej niespotykana podobnie jak nadwyżka budżetowa. Najczęściej występuje deficyt budżetowy spowodowany nadmiernymi wydatkami Wyższe wydatki państwa powodują wzrost produkcji i dochodu => wyższy dochód wywołuje wzrost zamierzonych realnych zasobów państwa => wyższy popyt na pieniądz w ujęciu realnym przy nie zmienionej jego podaży prowadzi do podwyżki stopy procentowej => wyższa stopa proc. Powoduje wypieranie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego i stłumienia efektów ekspansji fiskalnej. Wypieranie polega więc na ograniczeniu wielkości popytu kons. i inwest Pod wpływem wzrostu wydatków państwa, który powoduje zwiększenie popytu globalnego i w konsekwencji - wzrost stopy procentowej.
49. Rezerwy obowiązkowe banku. Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego. Jeżeli stosowany jest wymóg rezerw obowiązkowych, to banki komercyjne mogą utrzymywać większe od minimalnych rezerw gotówkowych, ale nie mogą utrzymywać ich mniej. Jeżeli ich zasób gotówki spadnie poniżej wymaganego poziomu, to muszą one natychmiast pożyczyć gotówkę (zazwyczaj od banku centralnego). Stopa rezerw obowiązkowych oddziałuje na banki podobnie jak podatek, zmusza je do utrzymywania większej części ich całkowitych aktywów w formie rezerw, a mniejszej relatywnie części- w postaci kredytów przynoszących wysokie zyski. Banki udzielają mniej kredytów niż by chciały, rezerwy obow. ograniczają zakres wkładów bankowych oraz zmniejszają podaż pieniądza.
50. Wzrost gospodarczy i czynniki go kształtujące. Przyrost realnego PNB na 1 mieszkańca określa się mianem wzrostu gospodarczego. Wzrost produkcji potencjalnej (gosp.) wynika ze zwiększenia nakładu czynników produkcji, tj. ziemi, pracy, kapitału i surowców, lub jest efektem postępu technicznego umożliwiającego zwiększenie produkcyjności czynników wytwórczych. Kapitał produkcyjny to maszyny, budynki, zapasy surowców i materiałów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. Przy danej liczebności roboczej wzrost zasobów i kapitału przypadającego na 1 zatrudnionego pozwala na zwiększenie produkcji. W miarę upływu czasu kapitał zużywa się. Do utrzymania istniejących zasobów konieczna jest określona wielkość inwestycji. Praca -wzrost zatrudnienia jest wynikiem wzrostu liczby ludności i zwiększenia udziału zatrudnionych w ogóle ludności. Faktyczna wielkość nakładów pracy zależy od liczby zatrudnionych i czasu pracy (choć czas w ciągu kilkunastu lat uległ skróceniu). Ziemia -czynnik ten spełnia b.ważną rolę w rolnictwie. Wzrost powierzchni ziemi przypadającej na 1 zatrudnionego pozwala zwiększyć produkcję rolną. Przyrost podaży ma niewielkie znaczenie jako czynnik wzrostu w współczesnych gospodarkach. W prostych modelach teoretycznych ziemia to czynnik produkcji, którego podaż jest stała. Jednak w praktyce różnica między ziemią i kapitałem nie jest tak wyraźna. Surowce -wzrost nakładu surowców prowadzi, ceteris paribus, do wzrostu produkcji. Z surowcami rzadkimi i drogimi pracownicy obchodzą się ostrożnie i oszczędnie, zaś z mniejszą starannością z surowcami występującymi obficie. Rozróżniamy surowce odnawialne (np. lasy, ryby) i nieodnawialne (ropa naftowa, węgiel).
51. Miary wzrostu gospodarczego. Wzrost PNB/1 miesz.; Stopa procentowa (procentowy przyrost realnego PNB-całkowitego) R= ΔPNB/PNB * 100%
52. Wpływ inwestycji i ich efektywności na wzrost gospodarczy. Inwestycje maja ogromny wpływ na wzrost gospodarczy. Jeżeli tempo inwestycji w gospodarce jest duże, to i wzrost gospodarczy jest wysoki, jeśli tempo jest małe to i mniejszy wzrost gospodarczy.
53. Modele wzrostu gospodarczego. Prosty neoklasyczny model wzrostu zakłada, że produkcja, zasób kapitału i siła robocza wzrastają w takim samym tempie. Niezależnie od wyjściowych zasobów kapitału gospodarka zawsze zmierza ku takiej ścieżce zrównoważonego wzrostu. Model ten obiaśnia tempo wzrostu produkcji, ale nie tłumaczy przyczyn wzrostu wydajności przcy. Postęp techniczny zwiększający techniczne uzbrojenie pracy umożliwia ciągły wzrost wydajności, zbliżając model do rzeczywistości.
54. Inwestycje a majątek produkcyjny. Kapitał rzeczowy (zwany rzeczowym majątkiem produkcyjnyn) to zespół eytwarzanych dóbr przyczyniających się do produkcji innych dóbr i usług. Ponieważ z upływem czasu kapitał zużywa się, jego dokładny pomiar nie jest łatwy. Niezbędne jest jego ciągłe odtwarzanie i utrzymanie zdolności produkcyjnej. Odtwrzanie odbywa się poprzez inwestycje (brutto -to produkcja nowego i ulepszanie istniejącego kapitału, netto -to inwestycje brutto pomniejszone ozzużycie istniejącego zasobu kapitału rzeczowego (majątku produkcyjnego). Jeżeli inwestycje netto są dodatni oznacza to, że inw. brutto z nadwyżką rekompensują zużycie kapitału i majątek produkcyjny zwiększa się. Może być tak, że zbyt niski poziom inwestycji brutto nie jest w stanie wyrównać ubytku spowodowanego zużyciem majątku produkcyjnego.
55. Różnice między inwestycjami brutto a netto. Jak w pyt.54.
56. Fazy cyklu koniunkturalnego. Współczesny cykl koniunkturalny ma dwa etapy: recesja i ożywienie. Cykl koniunkturalny polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół długookresowych trendów. Wyróżniamy 4 fazy cyklu koniunkturalnego: kryzys, depresja, ożywienie i rozkwit.