ETYKA
17.10.09
Celowość działania ludzkiego
Człowiek jest bytem moralnym.
Przeżycie czasu w perspektywie śmierci
Życie ludzkie przeżywanie jest w granicach czasu, ten czas wyznacza początek i koniec. Czas jest miernikiem życia. Życie umieszczone w czasie ma wartość przemijania. Każde wypowiedziane słowo czyni przeszłość, to co zaplanujemy czyni przyszłość. Teraźniejszość, moment nieuchwytny - wymyka się czasomierzom i „tu i teraz” należy już do przeszłości.
Doświadczenie ludzkie związane jest z czasem, który mija. Doświadczenie nadziei jest w granicach czasu ciągłym pytaniem. Czasowość życia ludzkiego jest relatywna w odniesieniu do ponadczasowości.
Człowiek rodzi się, by umrzeć=> to stwierdzenie prostego faktu => kruchość egzystencji ludzkiej. Życie spełnia się w czasie, który wskazuje na naszą przemijalność.
Czy ponadczasowość to hipoteza, czy jest realna?
Człowiek swoim życiem doświadcza śmierci.
Sofokles w Antygonie => człowiek w obliczu śmierci jest impotentem, nie rozwiąże jej zagadkowości i tragizmu. Śmierć => obca, nie można się jej pozbyć, w efekcie człowiek przeżywa w życiu antycypowanie doświadczenia śmierci.
Co 10 lat organizm człowiek się odradza.
W procesie życia => degeneracja przeważa nad odradzaniem się komórek, jesteśmy skazani na organiczną śmierć.
Nie przekroczymy granicy.
Epikur - śmierć - najstraszliwsze zło, nie dotyka nas póki żyjemy.
Śmierć = nieistnienie nasze
Żyjemy po to, aby umrzeć. Wszystko co czynimy zmierza ku przyszłości, nie powraca w takiej samej postaci, podlega degeneracji. W tym wymiarze każde dzieło ludzkie nosi w sobie piętno śmierci.
Doświadczenie ludzkie jest też doświadczeniem woli życia => z chęcią kontynuowania egzystencji. Fundamentalny człowiek chce żyć, jego trud wyraża się w nadziei na życie.
Czy śmierć jest końcem? osoby ludzkiej? biologia? Jeśli tak jest, to nie ma sensu życie ludzkie.
Życie => droga w kierunku nieistnienia.
[ks. Tadeusz Ślipko „Zarys etyki ogólnej”]
Człowiek nie wierzy w skończoność, cechuje go wola życia, drży przed śmiercią, ucieka przed nią.
Życie ludzkie => wysiłek ku przyszłości.
Wiara w nieśmiertelność towarzyszy człowiekowi wierzącemu w życie bez końca. Wiara => wyrażana w kulcie zmarłych przez ludzi pierwotnych, w mitach - przekonanie, że w śmierci nie ma ostateczności. Odpowiedzi człowiek szuka poza sobą samym.
Obraz stworzenie świata w Biblii bierze się z mitów. Mity w oparciu o rzeczywistość szukają odpowiedzi na sens życia ludzkiego.
Literatura, sztuka => walka ze śmiercią
Śmierć i co dalej? Usiłuje się odpowiedzieć na sens egzystencji ludzkiej
- anonimowość, bezosobowość
- wędrówka dusz
- przedłużają życie ludzkie
we wspólnocie ludzkiej => nieśmiertelność kolektywna = marksizm= pomniki, pamiętniki, wspomnienia
- groby żyjące
Nie wytrzymuje to krytyki w konfrontacji z wolą życia, swojego życia, własnego, człowieka, on jako on
Doświadczenie => nie da odpowiedzi człowiekowi drugi człowiek
Wola życia i chęć kontynuowania życia - kategoria fundamentalnych potrzeb, konstytucji człowieka.
Potrzeby => skierowane ku zachowaniu obrony życia. - potrzeba biologiczna.,
Realizacja swojego ja - psychologicznoduchowa
Utrwalenie własnej egzystencji tutaj
Na co dzień człowiek nie uwalnia się od potrzeb , ciągle są nowe.
Doświadczenie potrzeby=> pragnienie, wola zmierzająca do osiągnięcia potrzeby definiowanej jako dobro. Pełnej satysfakcji bytu osobowego jakim jest człowiek w całym wymiarze. W swej fundamentalnej formie nie zamyka się tylko na zaspokajaniu potrzeb egzystencjalnych, wychodzi poza granice skończoności ludzkiej, pragnie trwałości życia.
Gdy dochodzimy do granicy czasowej - śmierci- czy to pragnienie ma się ograniczyć do życia do chwili śmierci? Czy nie ma pragnienia zaspokojenia wymykającego się człowiekowi => zamyka się koło.
Pytanie o koniec śmierci pozostaje bez odpowiedzi.
Przyjemność a szczęście.
Człowiek potrzebuje mieć satysfakcję, przyjemność nie równa się szczęściu, to tylko szczęście w danym momencie.
Szczęście = pełna satysfakcja. Istnieje niebezpieczeństwo zatrzymania się na przyjemności.
24.10.09
Św. Tomasz
dobro, cele, szczęście
dobro:
dobro użyteczne => charakteryzuje się tym, że jest tylko środkiem do osiągnięcia innego dobra => celu
dobro przyjemne => przedmiot dążenia dla siebie samego, zależnie od przyjemności jakie sprawia dążącemu, poza przyjemnością nie przynosi nic
dobro godziwe => jest przedmiotem dążenia dla siebie samego, samo z siebie niezależnie od przyjemności czy użyteczności
Cel :
cel bliższy - oznacza wszelkie cele drobne, które zdolne są zaspokoić potrzeby człowieka tylko w sposób niepełny
cel naczelny - posiadający najpełniejszą miarę dobra, w danym porządku celów, niemniej zakładający inny porządek celów
cel ostateczny - posiada miarę dobra zdolną w pełni zaspokoić człowieka, tak że nie tylko nie dąży do dalszych celów, lecz do nich zmierzać już nie może
Szczęście :
niedoskonałe - stan dający satysfakcję człowiekowi tylko w pewnej mierze
relatywnie, względnie najwyższe - jest stanem wypełnienia (satysfakcji) przez posiadane dobro doskonalące w obrębie określonego układu dóbr
doskonałe - stan wypełnienia i udoskonalenia wszechstronnego, tak że nie odczuwa się więcej potrzeby zaspokajania, czy dalszego wypełniania
Cel, do którego zmierza każde działanie ludzkie jest zawsze zamierzone, ze względu na osiągnięcie tego, co człowiek nazywa szczęściem => egzystencjalnym, bytowym, zaspokojeniem
Przyjemność ma charakter chwilowy.
Szczęście niedoskonałe - powoduje dalszą potrzebę szczęścia
Przyjemność jest stanem emocjonalnym, zmysłowym, może tylko towarzyszyć szczęściu. Jest złudą szczęścia, jest zagrożeniem - zatrzymuje się w drodze do szczęścia
Dążenie do celu => osiągnięcie szczęścia=> w swoim punkcie dojścia
Na płaszczyźnie subiektywnej osiągnięcie szczęścia jest poczuciem zadowolenia.
Szczęście jest natury egzystencjalnej a nie emocjonalnej, nie można go zdefiniować, określić => czuje się sercem.
Dążenie do celu - proces => osiągnięcie jednego dobra warunkuje jedynie dążenie do dalszego dobra. Czy osiągnięcie ostatniego dobra to kres dążenia do szczęścia? Doświadczenie ludzkie wskazuje, że ciągle są nowe cele w dążeniu do szczęścia, nowe potrzeby. Każde zamierzone osiągnięcie dóbr kryje w sobie braki. Dobra, które osiągamy są zniszczalne, przemijają, dają szczęście ale w określonych granicach. Są ograniczone, niewystarczalne => rodzi to frustracje, chęć osiągania dalej.
Czy istnieje dobro w pełni mogące zaspokoić człowieka?
Etyka………………………..odpowiada w trzech punktach zasadniczych:
Szczęście, które wypełnia człowieka, tak by więcej nie pragnął , mógł czuć -da jedynie byt absolutny => transcendentny.(wykraczający poza zasięg ludzkiego poznania przy pomocy zmysłów, niepoznawalny przy użyciu nauki)
Byt ludzki nie zaspokoi, nie da szczęścia bez końca. W ten sposób rysuje się ostateczny cel człowieka, mogący zrekompensować szczęście nieosiągalne na ziemi. Cel ostateczny jawi się jako warunek konieczny i wystarczający do pełnego zaspokojenia bytu, do osiągnięcia świętości.
Dobra doczesne nie są celem ostatecznym człowieka, przemijają, nie są ostateczne, są zależne od innych dóbr, przygodne, przemijalne
Dobra przygodne nie mogą stanowić celu ostatecznego człowieka, jakim jest szczęście doskonałe, bo są niekonieczne i przypadkowe, pozostaje pragnienie osiągnięcia czegoś więcej
Zjednoczenie z Absolutem- Bogiem, to warunek konieczny i wystarczający do osiągnięcia przez człowieka celu ostatecznego i szczęścia doskonałego. Oznacza to, że tylko i wyłącznie Byt absolutny może zaspokoić wszelkie potrzeby ludzkie w sposób satysfakcjonujący - pragnienie przestanie istnieć.
BÓG = cel ostateczny człowieka, zdolny zaspokoić wszelkie potrzeby człowieka.
Cel ostateczny jest k o n i e c z n y.
7.11.09.
Ks. Tadeusz Ślipko „Zarys etyki ogólnej”
Cel ostateczny => Bóg
Etyka katolicka - etyka klasyczna, mówi też o konieczności celu ostatecznego z jednej strony
Wolność
Człowiek wolny to człowiek samodzielnie podejmujący decyzje
Wolność ludzka - zmierza do wolności absolutu, ale nigdy się z nim nie spotka
Czyń dobro - nie czyń zła
Wolność oznacza stawanie się coraz bardziej sobą => co oznacza wypełniać swój byt, realizować siebie
Zło nie jest odpowiednie - z natury nie chcemy zła
Analiza wolności:
Wolność tzn. odpowiedzialność za swoje działania, które się wykonuje lub zamierza wykonać.
Jestem autorem mojego działania => ale ma ograniczenia, bo wolność nie jest absolutna
Działanie jest wolne gdy podmiot jest afirmowany przez swoje czyny
(afirmacja = potwierdzanie, aprobata)
Odpowiedzialność ukierunkowuje się na dobro i wartości, przyjęcie konieczności życiowej.
14.11.09
Cecha charakterystyczna wolności - jesteśmy odpowiedzialni za to co czynimy
Wolność - możliwość określania własnych decyzji
Wybierając zło popadamy w niewolę samego siebie, zniewalając się
Chcąc stawać się bardziej sobą powinniśmy wybierać to co słuszne.
Trzy cechy wolności:
Wolność jest niekonieczna, ograniczona
Wolność ludzka jako ograniczona jest umotywowana, wcielona, niekonieczna
wolność umotywowana - nie ma działania bez motywu, każdy czyn odnosi się do wartości ze względu, na którą jest motywowany
wolność wcielona - byt działa w granicach własnego ciała i własnego charakteru
wolność niekonieczna - nasze istnienie jest niekonieczne, skierowane ku śmierci
Niemniej nasza wolność mimo tych różnych ograniczeń zbliża się do wolności absolutu (doskonałości) w podejmowaniu decyzji wyboru, ale nigdy nie zetknie się z absolutem, bo chcieć nie oznacza stworzyć, uczynić czegoś z niczego (co dane jest tylko absolutowi), my możemy jedynie przetworzyć coś z czegoś.
Wolna wola- zdolność wolnego oceniania i wybierania, choć niekoniecznie w kierunku absolutu. Ja mam wolną wolę, mogę wybierać, oceniać.
Wolność - używanie rozumu i woli
Zło - gdy nie zapanujemy nad uczuciami i emocjami, popędami
Wolność ludzka nie jest nieograniczona., jest ograniczona i uwarunkowana przez wychowanie, normy społeczne , naszą psychikę
Tu doświadczamy wyrzutów sumienia - to co powinienem był uczynić a nie uczyniłem= > wtedy w takim działaniu wolna wola staje się niewolą, człowiek przeczy własnej potrzebie samorealizacji, wpada w sidła własnego egoistycznego ja => ja i nic się nie liczy
Odpowiedzialność
Odpowiedzialność , to przyjęcie na siebie tego, co czynię, co mówię, co myślę- wszystkiego czego jestem autorem. Odpowiedzialność za własne czyny
Fenomen odpowiedzialności można ująć w sytuacjach , w których występuje:
ktoś jest za coś odpowiedzialny
ktoś bierze za coś odpowiedzialność
ktoś jest za coś pociągany do odpowiedzialności
ktoś działa odpowiedzialnie
Te sytuacje choć są od siebie niezależne w jakiś sposób zazębiają się.
Odpowiedzialność za to co czynię, co uczyniłem i co uczynię. Jesteśmy odpowiedzialni zawsze a takiej mierze
21.11.09
Odpowiedzialność - to odpowiedzialność nie tylko za czyny, ale za myśli i słowa. Nie ma zbiorowej odpowiedzialności. Odpowiedzialność oznacza także wolność => byt wolny bierze na siebie odpowiedzialność za czyny byłe i przyszłe. Bycie wolnym leży w racjach, motywach moich działań. Być odpowiedzialnym => podmiot działający jest gotów odpowiedzieć za swoje działanie, bo stawia równość między tym, co chcę czynić, a tym co czynię.
Odpowiedzialność za działanie ponosi konkretny człowiek - za działania które dokonuje i które dokona.
Odpowiedzialność jest odpowiedzialnością za czyny negatywne i pozytywne => dające satysfakcję.
28.11.009
Wartości
Wartości - są kryterium w ocenianiu samego działania.
Dobro nie jest kochane ale chciane.
Odpowiedzialność najściślej łączy się z czynami, bo zawiera ona znamiona odpowiadania na wartości, odniesienia do nich, które wyraża się przez konkretne dobra. Odpowiadam za czyny ze względu na motywy, treści, działania, za czyny popełnione i planowane.
Doświadczamy, że mógłbym inaczej uczynić niż uczyniłem, czynić coś czego nie uczyniłem.
Wolna wola w wartościach odnajduje potwierdzenie działania.
Odpowiedzialność zawiera w sobie zawsze coś z powinnościowego odnoszenia do wartości.
Nie chcę zła, które czynię - św. Paweł
Odpowiedzialność :
za moje czyny, myśli, słowa
przed sobą - bo ja jestem sam odpowiedzialny, sam stanowię o swoim wyborze, sam zależę od siebie
przed drugim człowiekiem - bo świat osób posiada swą strukturę międzyludzką i społeczną
przed Bogiem (absolutem), bo świat posiada struktury religijne
przed kimś nabiera odpowiedzialności przed Bogiem
Odpowiedzialność echatologiczne znaczenie(pośmiertne) i doczesne (w sumieniu)
Nauczyciel a wychowawca
Nauczyciel - zawód=> czynność wykonywana
Wychowawca - profesja=> powołanie
Wychowanie - w swojej istocie jest kształtowaniem człowieka, nie tylko rozwoju jako gatunku lecz w znaczeniu doskonalenia człowieka we wszystkich jego dziedzinach życia i działalności czyli kształtowanie osoby.
Przedmiotem wychowania jest przede wszystkim osoba kształtowana w procesie wychowania. Wychowanie należy rozumieć jako integralne wychowanie, czyli całościowe człowieka=> strona fizyczna i duchowa.
Swoistość wychowania człowieka wyraża się przede wszystkim w procesie wychowania moralnego=> przygotowania do podejmowania odpowiedzialnych decyzji.
Wychowanie => fizyczne, estetyczne, intelektualne
Wychowanie moralne leży u podłoża wychowania i stanowi rękojmię użyteczności wychowania.
Cele wychowania:
takie, które dają się osiągnąć za pomocą różnych sposobów w pełnej swej postaci
takie, dzięki którym uzyskujemy jedynie jako zapoczątkowanie i ukierunkowanie niekiedy długotrwałego procesu, który powoli zbliża nas do wyznaczonego celu.
Proces wychowania w pewnym sensie zmienia się w samowychowanie. Etap bycia wychowywanym dobiega końca i zaczyna się samowychowywanie. Muszę spojrzeć na siebie krytycznie
Osobowość wychowawcy:
Wychowanie jest wychowaniem do bycia osobą. Wychowawca powinien być w tym sensie osobowością, by mógł rozwijać osobowość u wychowanków. Jest tym, który pobudza, wyzwala energię, a dzieje się to tylko przez formalne zewnętrzne zabiegi pedagogiczne, lecz podstawą jest osoba wychowawcy, czyli to co prezentuje sobą.
5.12.09
Osobowość - to kategoria oznaczająca bycie sobą
Charakter - ogół cech psychicznych danej jednostki, stanowiących podstawę jej odróżnienia i identyfikacji.
Osobowość można zmienić a charakteru nie - gdyby się zmienił, to już nie byłaby ta sama osoba.
Osobowość można zmienić i kształtować.
Wychowawca - to ten, kto pobudza, kształtuje wychowanka
Ja czyli ja jako osoba.
Osoba oznacza, że być osobą == być sobą.
Ja jestem sobą, tkwię w sobie, mam nad sobą władzę.
Autorytet - szacunek, poważanie, wpływ, wzór, przykład - można go mieć albo nie, to nie jest wymuszanie, to pójście za kimś, przekazuje pewne cechy i wartości i sam nimi żyje.
Wartości moralne:
Ogólnie wartością jest to wszystko, co jest pozytywnie oceniane=> treści są poznawane nie wprost, poprzez nasz umysł
Wartości - moralne, duchowe, materialne, kulturalne, religijne, estetyczne, fizyczne, ekonomiczne
Wartości moralne - ………………….te treści, odnoszące się do naszego działania, ze względu na dobro i zło
Wartości inne gdy odnoszą się do naszego działania mogą stać się moralnymi.
Przez wartości moralne rozumiemy absolutne i obiektywne wzory, ideały postępowania, określające dobro podstawowych kategorii działania ludzkiego.
Wartości stanowią obszar działania, w którym znajdują się poszczególne dobra do realizacji, pewne wzory, ideały postępowania, mające na celu doskonałość człowieka.
Co jest w centrum wartości moralnych?
W centrum wartości moralnych jest człowiek. Wszystkie wartości odnoszą się do niego - sprawiedliwość, wierność, uczciwość itp.
Działanie bytu powinno odpowiadać bytowi. Działanie ma być zgodne ze mną, a nie ja z działaniem
12.12.09
Wartości chrześcijańskie - wynikające z wiary, dotyczące tylko chrześcijan
Centrum wartości jest człowiek, wartości mają bronić jego godności i wartości.
Zasadą hierarchii wartości jest jedność osoby wziętej w integralność jej wymogów i jej relacji do drugiej osoby i świata.
Cechy wartości:
obiektywnościowe
powszechne
absolutne
ponadczasowe (niepowtarzalne)
Przestrzeganie wartości to powinność a nie przymus.
19.12.09
Wartości chrześcijańskie są uniwersalne. Ujmujemy je poprzez dobra, doświadczenie
Wartości i dobra ujmowane są w pewne normy.
Konflikt wartości:
Wartości, zasady ich hierarchii nie wchodzą ze sobą w konflikt
Zasada podwójnego skutku - podmiot moralny w swoim działaniu nie może dopuścić złego skutku, jak tylko pośredni, ze względu na proporcjonalną rację => wzięte z chirurgii
Zasada neutralności (restrykcji moralnej) - ograniczenie zakresu wartości, akt neutralny moralnie, bo w jego strukturze tkwi neutralność moralna, która stanowi stały i niezmienny element składowy tego działania
Zasada - akt wewnętrznie zły => akt, czyli działanie, w którego przedmiocie tkwi zło moralne => czyli jego działanie pozostaję w niezgodzie z wartościami
16.01.10
Sumienie - wartościująco imperatywny (nakazowy) sąd człowieka o konkretnym akcie spełnianym przez niego samego.
Fenomen sumienia moralnego jawi się jako samoświadomość - mam świadomość tego jak mam postąpić lub jak postąpiłem. Moje działania odnoszą się do siebie, drugiego i absolutu. Na tych trzech płaszczyznach sumienie jest podstawową formą moralności. Sumienie jest we mnie, jest częścią mnie, we mnie całym.
Nie ma człowieka bez sumienia, może być z zagłuszonym sumieniem.
Sumienie mówi - kim ja mam być => osobą, człowiekiem z godnością. Podstawy fundamentalne - kim mam być i tak a nie inaczej postąpić.
Sumienie dzielimy na:
Podstawowe, fundamentalne - w oparciu o zasady moralne postępowania
Aktualne - aplikujemy do danego działania w oparciu o aktualną wiedzę
Jaką normą moralności jest sumienie?- Pierwszą formą moralności=> 4 cechy:
Subiektywne, nieomylne
Sąd sumienia może być rozważany w 2 aspektach moralności:
Obiektywno - materialne
I personalno - formalne
Obiektywno - moralne => osąd o charakterze teoretycznym, rozważa działanie w jego obiektywności ??????????
Personalno - formalne => osąd praktyczny o charakterze egzystencjalnym, działa w odniesieniu do osoby ??????????????
Sumienie jest nieomylne => na płaszczyźnie intencji i woli, określa działalność formalną aktu=> nakaz,