PROWADZENIE KONTROLI SPEŁNIANIA WYMAGAŃ OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ W ZAKŁADZIE PRACY

bryg. mgr inż. Urszula Jarząb

Lekcja 1. Ogólne definicje kontroli. Ich podział i funkcje

Ogólne definicje kontroli

• Kontrola jest to działanie polegające na badaniu stanu faktycznego i porównywaniu go ze stanem wyznaczonym oraz dokonywaniu oceny tego stanu i formułowaniu wniosków*

• Kontrola to porównywanie tego co jest z tym co być powinno**

Funkcje kontroli

Stosownie do potrzeb i celów kontroli realizowane są odpowiednie jej funkcje*:

• sygnalizacyjna

• profilaktyczna

• instruktażowa

• inspiratorska

• korygująca

Podział kontroli

• Kontrole zewnętrzne prowadzone przez Państwową Straż Pożarną w wybranych zakładach - zwane czynnościami kontrolno-rozpoznawczymi

• Kontrole wewnętrzne prowadzone przez Inspektora Ochrony Przeciwpożarowej.

Czynności kontrolno-rozpoznawcze

Podstawą przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych (ckr) są:

• Roczny plan czynności kontrolno-rozpoznawczych*

• Zgłoszenie zakładu o zwiększonym albo dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej, o którym mowa w art. 250 ustawy z dnia 27.04.2001r.„Prawo ochrony środowiska" (Dz.U.Nr 62.poz.627 z póź.zm)

• Polecenie sądu, prokuratora lub NIK

• Zgłoszenie obiektu, dla którego przepisy prawa wymagają wydania przez organy PSP opinii lub zajęcia przez nie stanowiska w zakresie ochrony ppoż.

• Zawiadomienia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o stwierdzeniu zagrożenia życiu lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska, o których mowa w art.78 ustawy z dnia 2.06.2004r."O swobodzie działalności gospodarczej"(Dz.U.Nr 173, poz.1807 i Nr 281, poz. 2777 oraz z 2005r. Nr 33, poz.289 i Nr 94, poz.788)

• Wystąpienie innych nowych okoliczności w zakresie stanu bezpieczeństwa na terenie działania komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej

*) §2 Rozp. MSWiA w sprawie ckr przeprowadzonych przez PSP z dn. 24.10.2005r Dz. U.Nr 225 poz.1934

Zakres czynności kontrolno- rozpoznawczych*

• Kontrola przestrzegania przepisów przeciwpożarowych

• Ocena zgodności z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej rozwiązań technicznych zastosowanych w obiekcie budowlanych

• Ocena zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym

• Ustalenie spełnienia wymogów bezpieczeństwa w zakładzie stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej

• Rozpoznanie możliwości i warunków prowadzenia działań ratowniczych przez jednostki ochrony ppoż.

• Rozpoznanie innych miejscowych zagrożeń

• Wstępne ustalanie nieprawidłowości, które przyczyniły się do powstania pożaru oraz okoliczności jego rozprzestrzeniania się

• Zbieranie informacji niezbędnych do wykonania analizy poważnej awarii przemysłowej i formułowanie zaleceń dla prowadzącego zakład

Osoby upoważnione do przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych

• Strażacy upoważnieni przez właściwego Komendanta PSP

• Inne osoby upoważnione przez Komendanta Wojewódzkiego PSP

UWAGA: Szczegóły na temat osób upoważnionych do przeprowadzenia ckr znajdziemy w rozporządzeniu MSWiA z dn. 24.10.2005 „W sprawie ckr przeprowadzanych przez PSP"
Dz.U.Nr 225 poz.1934 §11 i 12

Terminy przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych przez Państwową Straż Pożarną

• Ckr mogą być przeprowadzane po doręczeniu kontrolowanemu upoważnienia do przeprowadzenia tych czynności przynajmniej na 7 dni, a w przypadkach o których mowa w art. 23 ustawy o PSP ust.2 pkt 5 przynajmniej na 3 dni przed terminem ich rozpoczęcia.

• Upoważnienie może być doręczone w chwili przystąpienia do ckr, jeżeli powzięto informację o możliwości występowania w miejscu ich przeprowadzenia zagrożenia życiu ludzi lub bezpośredniego niebezpieczeństwa powstania pożaru.

Upoważnienie/ które stanowi podstawę do wszczęcia czynności kontrolno-rozpoznawczych powinno zawierać:*

1. Określenie podstawy prawnej przeprowadzenia ckr

2. Oznaczenie organu przeprowadzającego ckr

3. Datę i miejsce wystawienia

4. Imię i nazwisko, określenie stanowiska służbowego strażaka upoważnionego do przeprowadzenia ckr oraz numer jego legitymacji służbowej

5. Imię i nazwisko oraz określenie rodzaju i numeru dokumentu tożsamości innej osoby upoważnionej do przeprowadzenia ckr

6. Oznaczenie podmiotu objętego ckr i miejsca ich przeprowadzenia

7. Informacje o zakresie przedmiotowym ckr

8. Wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli

UWAGA: W chwili przystąpienia do czynności kontrolno-rozpoznawczych uprawnieni do przeprowadzenia tych czynności zwani dalej kontrolującymi okazują kontrolowanemu:

strażak - legitymację służbową

inna osoba - dokument tożsamości

Lekcja 2. Dokumentowanie czynności kontrolnych

Prawa i obowiązki kontrolowanego*

• Udzielić niezbędnych informacji i wyjaśnień w sprawach objętych zakresem czynności oraz wyrazić zgodę na sporządzenie dokumentacji fotograficznej

• Umożliwić dostęp do obiektów, urządzeń i innych składników majątkowych, w stosunku do których mogą być przeprowadzone czynności

• Zapewnić wgląd w dokumentację i prowadzone ewidencje objęte zakresem czynności

• Umożliwić sporządzenie kopii niezbędnych dokumentów

• Zapewnić warunki do pracy, w tym, w miarę możliwości, samodzielne pomieszczenie i miejsce przechowywania dokumentów

• Udostępnić środki łączności i inne konieczne środki techniczne, jakimi dysponuje, w zakresie niezbędnym do przeprowadzenia czynności

• Kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona mają prawo wniesienia zastrzeżeń do protokółu przed jego podpisaniem

Prawa i obowiązki kontrolującego*

• Kontrolujący ma prawo wstępu do wszystkich obiektów i pomieszczeń, chyba że stanowią one część mieszkalną lub właścicielami albo zarządzającymi są:

• komórki lub jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej albo przez niego nadzorowane, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu lub Straż Graniczna

• obce misje dyplomatyczne, urzędy konsularne albo inne instytucje międzynarodowe korzystające z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych

• Kontrolujący podlega obowiązującym w obiektach i pomieszczeniach kontrolowanego przepisom o bezpieczeństwie i higienie pracy, o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie ppoż. Nie podlega przeszukaniu przewidzianemu w regulaminie ochrony obiektów i pomieszczeń kontrolowanego

• Kontrolujący ma prawo żądać wyjaśnień w sprawach objętych zakresem czynności kontrolno-rozpoznawczych

• Kontrolujący z ustaleń dokonanych w toku ckr sporządza protokół, który podpisują kontrolujący i kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona

• Kontrolujący doręcza oryginał protokółu właściwemu miejscowo komendantowi powiatowemu(miejskiemu) PSP. Kopię protokółu kontrolujący doręcza kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej

Protokół z czynności kontrolnych

• Kontrolujący na zasadach określonych w KPA sporządza z czynności kontrolnych protokół. Protokół kontroli, w którym rzetelnie i obiektywnie w sposób udokumentowany ujęto jej wyniki, stanowi merytoryczną i formalną podstawę do żądania usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości.

• W przypadku kontroli prowadzonych przez PSP dobrze sporządzony protokół będzie stanowić podstawę do wyegzekwowania obowiązków wynikających z przepisów ppoż.

• Materiały dowodowe służące do dokumentowania stanu faktycznego podczas kontroli, omówiono w części dotyczącej kontroli wewnętrznej

Rozporządzenie w sprawie ckr §10 u.2 uściśla formę protokółu, zgodnie z którą protokół powinien zawierać:

• Podstawę prawną dokonywanych czynności

• Stopień, tytuł, imię i nazwisko oraz stanowisko strażaka

• Nazwę (nazwisko) oraz adres lub siedzibę kontrolowanego, a także imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw kontrolowanego

• Informację, kto i w jakim charakterze był obecny przy czynnościach

• Wykaz kontrolowanych obiektów, terenów, urządzeń i innych składników majątkowych

• Określenie zakresu czynności

• Opis stanu faktycznego, z określeniem w szczególności:

• niezgodności z wymaganiami przepisów ppoż.

• niezgodności rozwiązań technicznych zastosowanych w obiekcie budowlanym z wymaganiami ochrony ppoż.

• wyników rozpoznania zagrożeń technicznych, chemicznych i ekologicznych

• wyników rozpoznawania możliwości i warunków do prowadzenia działań ratowniczych przez jednostki ochrony przeciwpożarowej

• przyczyn powstania i okoliczności rozprzestrzeniania się pożaru

• Opis uchybień mogących powodować zagrożenie życia ludzi lub bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru

• Opis nieprawidłowości usuniętych w toku czynności wraz ze wskazaniem skuteczności ich usunięcia

Protokół podpisuje strażak oraz kontrolowany albo osoba przez niego upoważniona - po zapoznaniu się z jego treścią. Jeżeli kontrolowany odmówi podpisania protokółu, strażak czyni o tym wzmiankę(opisuje) w protokóle. Jest to zgodne z art.68 § 2 KPA.

Kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona mają również prawo wniesienia zastrzeżeń do protokółu przed jego podpisaniem, o czym strażak jest obowiązany ich pouczyć.

Kopię protokółu doręcza się niezwłocznie kontrolowanemu, strażak zatrzymuje oryginał, który jest obowiązany doręczyć bez zbędnej zwłoki właściwemu miejscowo Komendantowi Powiatowemu(Miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej.

Lekcja 3. Egzekwowanie przepisów przeciwpożarowych

Kompetencje Komendanta Powiatowego i Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w zakresie egzekwowania przepisów przeciwpożarowych

• W myśl art.13 u.1 pkt 9 ustawy o PSP do zakresów działania Komendantów Wojewódzkiego i Powiatowego PSP należy nadzór nad przestrzeganiem przepisów ppoż.

• Przez nadzór należy rozumieć prawo do kontroli wraz z możliwością wiążącego wpływania na nadzorowane podmioty.*

• Do kompetencji Komendanta Powiatowego (Miejskiego) PSP w myśl art.26 u.1 „Ustawy o PSP" w razie stwierdzenia naruszenia przepisów ppoż. należy wydanie decyzji administracyjnej, natomiast Komendant Wojewódzki zgodnie z art.27 „Ustawy o PSP" jest organem odwoławczym.

• Komendant Powiatowy w razie stwierdzenia naruszenia przepisów ppoż. uprawniony jest do:

• nakazania usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie (art.26 u.1 pkt 1)

• wstrzymania robót (prac), zakazania używania maszyn, urządzeń lub środków transportowych oraz eksploatacji pomieszczeń, obiektów lub ich części, jeżeli stwierdzone uchybienia mogą spowodować zagrożenie życia ludzi bądź bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru (art.26 u.1 pkt 2).

UWAGA: Decyzje wydane na podstawie art 26 u 1 pkt 2 podlegają natychmiastowemu wykonaniu (art 26 u 2 ustawy o PSP).

Decyzja administracyjna

Zgodnie z art. 107 § 1 KPA decyzja administracyjna powinna zawierać następujące składniki:

• Oznaczenie organu administracji publicznej Datę wydania

• Oznaczenie strony lub stron Powołanie podstawy prawnej Rozstrzygnięcie

• Uzasadnienie faktyczne i prawne

• Pouczenie czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie

• Podpis z podanym imieniem i nazwiskiem oraz stanowiskiem służbowym osoby upoważnionej do wydania decyzji

UWAGA: Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które decyzja może zawierać (art.107 § 2 KPA)

Z orzecznictwa NSA wynika, że podstawą prawną decyzji administracyjnej może być jedynie przepis prawa powszechnie obowiązującego, czyli przepis ustawy oraz przepis aktu wykonawczego wydanego na podstawie i w granicach wyraźnego upoważnienia zawartego w ustawie

Podział decyzji administracyjnych:

Nieostateczne - które mogą być uchylone lub zmienione zwykłego postępowania odwoławczego

Ostateczne - które nie mogą być uchylone lub zmienione zwykłego postępowania odwoławczego

Wykonaniu podlegają decyzje OSTATECZNE.

Przepisy stwarzają również możliwość wykonania decyzji NIEOSTATECZNEJ. Decyzje takie podlegają natychmiastowemu wykonaniu z mocy Ustawy o PSP art.26 u.2 lub zostaje nadany im rygor natychmiastowej wykonalności w trybie (art.108 KPA).

Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany również po wydaniu decyzji.

Postępowanie odwoławcze

• Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy odwołanie tylko do jednej instancji; właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ wyższego stopnia (art. 127 § 1 i 2 KPA).

• Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

• Decyzja nie podlega wykonaniu przed upływem terminu wniesienia odwołania i wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji.

UWAGA: Wyjątek stanowią decyzje, które podlegają natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy lub którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Komendant Wojewódzki w myśl art. 27 Ustawy o PSP jest organem odwoławczym w stosunku do decyzji wydanych przez Komendanta Powiatowego PSP. Jako organ odwoławczy zobowiązany jest do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Po dokładnym zapoznaniu się ze sprawą, za pośrednictwem Komendanta Powiatowego, w terminie 30 dni od daty otrzymania odwołania, wydaje decyzję w której:

• utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję

• uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części

• umarza postępowanie odwoławcze

Decyzja wydana przez Komendanta Wojewódzkiego podlega zaskarżeniu do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Lekcja 4. Kontrola wewnętrzna

Obowiązki Inspektora Ochrony Przeciwpożarowej

Inspektor Ochrony Przeciwpożarowej wykonuje w imieniu pracodawcy będącego właścicielem, zarządcą lub użytkownikiem budynku, obiektu budowlanego lub terenu, czynności wynikające wyłącznie z zakresu określonego w art. 4 u.1 „Ustawy o ochronie przeciwpożarowej"*

Do zakresu obowiązków Inspektora należy między innymi przeprowadzanie kontroli spełnienia wymagań ochrony przeciwpożarowej w zakładzie pracy. Przedmiotem kontroli będą budynki, obiekty budowlane, tereny, instalacje i urządzenia.

Obowiązki kontrolującego podczas prowadzenia kontroli [wg KPA]:

• przeprowadza kontrolę zgodnie z planem kontroli i dokumentuje jej przebieg w aktach kontroli

• dokonuje ustaleń stanu faktycznego na podstawie materiałów dowodowych zgromadzonych w wyniku czynności kontrolnych

• sporządza protokół

Materiały dowodowe na podstawie, których kontrolujący ustala stan faktyczny [art. 75 §1 KPA]:

• dokumenty

• informacje i wyjaśnienia kontrolowanego

• oględziny (dokumentacja fotograficzna)

Protokół kontroli

• Protokół powinien być sporządzony tak, aby wynikało z niego kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby [art.68 § 1 KPA]

• Podstawową funkcją protokółu kontroli jest przedstawienie udowodnionych faktów w zakresie problematyki poddanej kontroli.

• Precyzyjnie sporządzony protokół będzie stanowił podstawę do oceny badanej problematyki.

• Wiadomym faktem jest, że oprócz oceny stanu faktycznego muszą być podjęte kroki mające na celu usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie ochrony ppoż. Dobry protokół stanowi bazę do sformułowania wniosków pokontrolnych.

UWAGA: W temacie dotyczącym czynności kontrolno-rozpoznawczych prowadzonych przez Państwową Straż Pożarną forma protokółu została uściślona. Na tej podstawie prowadzący kontrole wewnętrzne mogą opracować własne wzory PROTOKÓŁÓW KONTROLI.

☼ Protokół /propozycja/ z prowadzonych czynności kontrolnych z zakresu ochrony przeciwpożarowej - link☼

Warunki dobrze przeprowadzonej kontroli

Podstawowym warunkiem dobrze przeprowadzonej kontroli jest właściwa jej organizacja polegająca na określeniu:

• celu

• zakresu

• niezbędnych środków do jej przeprowadzenia

UWAGA: Osoby upoważnione do przeprowadzenia kontroli wewnętrznej w zakresie ochrony ppoż. to głównie inspektorzy i specjaliści do spraw ochrony ppoż.

Przeprowadzenie kontroli w zakresie wymagań ochrony ppoż. w kontrolującego dobrego przygotowania.

Przygotowanie do kontroli powinno obejmować:

• analizę i ocenę wyników dotychczas prowadzonych zewnętrznych i wewnętrznych

• przygotowanie się do kontroli pod względem wymagań dotyczących zakresu kontroli i metodyki

• przygotowanie szczegółowego planu kontroli

Ogólne zasady prowadzenia kontroli spełnienia wymagań ochrony ppoż. w budynkach znajdujących się na terenie zakładu.

Kontrola powinna być poprzedzona klasyfikacją budynków lub części budynków stanowiących odrębne strefy pożarowe zgodnie z aktualnymi przepisami.

1. w odniesieniu do budynków oraz części budynków stanowiących odrębne strefy pożarowe definiowanych jako ZL ... określenie odpowiedniej Kategorii Zagrożenia Ludzi i Wysokości

2. w odniesieniu do budynków oraz części budynków stanowiących odrębne strefy pożarowe definiowanych jako PM określenie gęstości obciążenia ogniowego, określenie wysokości i zagrożenia wybuchem

Narzędziem umożliwiającym sprawne przeprowadzenie kontroli kompleksowej w budynku może być lista pytań kontrolnych, która powinna obejmować następujące zagadnienia:

• konstrukcja budynków

• magazynowanie i stosowanie materiałów niebezpiecznych instalacje użytkowe i technologiczne urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice warunki ewakuacji

• przygotowanie obiektu do działań ratowniczych znajomość przepisów ppoż. przez pracowników

UWAGA: Uzyskanie negatywnych odpowiedzi na pytania dotyczące poszczególnych zagadnień obliguje kontrolującego do dokładnego wyjaśnienia istniejącego stanu.

Rodzaje kontroli wewnętrznych

• kontrole kompleksowe przestrzegania przepisów przeciwpożarowych w zakładzie.

• kontrole problemowe dotyczące wybranego zakresu przestrzegania przepisów ppoż. (np. sprawdzenia dokonywania terminowych przeglądów urządzeń ppoż. i gaśnic).

• kontrole sprawdzające polegające na ocenie wykonania zaleceń z poprzednich kontroli.

Wytyczne do prowadzenia kontroli problemowej w zakresie sprawdzenia warunków ewakuacji w budynkach

Zgodnie z art. 4 u.1 pkt 3 „Ustawy o ochronie ppoż." właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, zapewniając jego ochronę ppoż. obowiązany jest w szczególności zapewnić osobom tam przebywającym bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji.

§ 11 u.1 Rozporządzenia w sprawie ochrony ppoż. precyzuje na czym polegają odpowiednie warunki ewakuacji. Pytania kontrolującego warunki ewakuacji powinny być sformułowane w taki sposób, aby na podstawie odpowiedzi miał możliwości oceny czy są spełnione.

Wobec tego należy sprawdzić podczas kontroli:

1. czy zapewniono dostateczną ilość i szerokość wyjść ewakuacyjnych?

2. czy zachowano dopuszczalną długość, szerokość i wysokość przejść oraz dojść ewakuacyjnych?

3. czy zapewniono bezpieczne pożarowo obudowy i wydzielono drogi ewakuacyjne oraz pomieszczenia?

4. czy zabezpieczono przed zadymieniem wymienione w przepisach techniczno-budowlanych drogi ewakuacyjne?

5. czy zapewniono oświetlenie awaryjne i przeszkodowe w obiektach, w których jest ono niezbędne?

6. czy zapewniono możliwość rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych poprzez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany?

Zapis definiujący odpowiednie warunki ewakuacji jest bardzo ogólny. Do oceny spełnienia wymagań ochrony ppoż. w zakresie ewakuacji jest potrzebna znajomość szeregu szczegółowych uregulowań mówiących co i gdzie jest wymagane. Odpowiedź na te pytania znajdujemy w przepisach techniczno-budowlanych.*

Ponadto należy pamiętać, że sam fakt zapewnienia dróg ewakuacyjnych zgodnych z przepisami nie gwarantuje bezpiecznej ewakuacji; jeżeli będziemy użytkować je niezgodnie z przepisami.

Aby temu zapobiec należy na bieżąco sprawdzać:

1. czy właściwie oznakowano znakami ewakuacyjnymi drogi i drzwi ewakuacyjne w budynku?

2. czy nie zostały zmniejszone wymiary dróg ewakuacyjnych poniżej wartości wymaganych w przepisach techniczno-budowlanych przez niewłaściwe zlokalizowanie elementów wystroju wnętrz, instalacji i urządzeń?

3. czy drzwi ewakuacyjne nie są zamykane w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie?

4. czy nie są składowane materiały palne na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji?

5. czy przeprowadzono ćwiczenia ewakuacyjne w budynkach i obiektach i czy pracownicy są odpowiednio szkoleni w zakresie ewakuacji?

Literatura

1. Kałużny S. Szczepaniak J. „Zarys kontroli państwowej w Polsce" W-wa 1982

2. Wierzbowski M.(red.) „Prawo administracyjne" Wyd. Praw. PWN 1999

3. art. 23 u.l „Ustawa o PSP z dn. 24.08.1991" ( t.j. Dz. U. z 2002r Nr 147 poz. 1230 z późn. zm.)

4. §2 Rozp. MSWiA w sprawie ckr przeprowadzonych przez PSP z dn. 24.10.2005r Dz. U.Nr 225 poz.1934

5. art. 23 u.3 „Ustawy o PSP"

6. art. 23 u.10 i 14 „Ustawy o PSP"

7. art. 23 u. 11,12,13 „Ustawy o PSP"

8. art. 68 §1 „Ustawa Kodeks Postępowania Administracyjnego z dn. 14.06.1960r (t.j. Dz. U. z 2000r Nr 98 poz.1071 z późn. zm.)

9. W.Pokojski „Przegląd Pożarniczy" 12/99

10. „Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dn. 24.08.1991r (t.j. Dz.U. z 2002r Nrl47 poz.1129 z późn. zm.)

11. Rozp. Ministra Infrastruktury z dn. 12.04.2002r „W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie" Dz.U. Nr 75 poz. 690 z późn.zm.

---