GŁÓWNE SPOSOBY BUDOWANIA POJĘCIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:
- prawo administracyjne jest to zespół norm regulujący działalność administracyjną (administrację w sensie przedmiotowym)
- szerzej: prawo administracyjne jest to prawo, które normuje administrację publiczną
- prawo administracyjne jest to prawo, które zawiera element władztwa; cecha władztwa obrazuje możliwość jednostronnego rozstrzygania sytuacji indywidualnych, rozstrzygania trwałego i obowiązującego wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczonego
przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest
nałożenie obowiązku
- prawo administracyjne dotyczy administracji publicznej (pojętej jako pewna dziedzina kultury społecznej) i jest dla niej swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone właśnie dla organizacji i działania administracji publicznej, a nie zarazem dla innych dziedzin kultury społecznej
III Budowa prawa administracyjnego. Wyróżnienie podstawowe
- podział opiera się na uporządkowaniu koncepcyjnym norm rodzajowo podobnych
- podział:
*normy prawa ustrojowego (kto robi) - regulują najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji
- tworzenie i obsadzanie organów administracyjnych i ich urzędów
- budowa wewnętrzna oraz relacje poszczególnych struktur organizacji
*normy prawa materialnego (co robi)
- realizacja prawa przez wydanie decyzji - organy właściwe, treść co do praw i obowiązków
- stosunki prawne z mocy prawa - skutki nieprzestrzegania norm prawa
* normy prawa procesowego (jak robi) - określają tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego
- gdy regulują wydawanie i kontrolowanie decyzji administracyjnych
- gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych
* normy prawa administracyjnego
- są zawsze normami ogólnymi i abstrakcyjnymi o charakterze materialnym i o powszechnej mocy obowiązującej
- związane funkcjonalnie z tą samą kategorią organów państwa
- adresatów administracji państwowej
- odnoszą się do tego samego rodzaju adresatów
- wyznaczają sytuację prawną podmiotów niepodporządkowanych prawnie organom administracji państwowej w danej sprawie
ADMINISTRACYJNE PRAWO GOSPODARCZE: ma za przedmiot usystematyzowaną całość interwencji władz publicznych w działalność gospodarczą i w sytuację prawną podmiotów gospodarczych; w jego zakresie leży ustalenie roli państwa co do treści i zasięgu regulacji działalności gospodarczej oraz ustalenie funkcji i wydolności prawnych narzędzi wpływu, którymi dysponują podmioty interwencji.
PA W MIĘDZYNARODOWYM PRAWIE: definicja: Międzynarodowym prawem administracyjnym jest taki fragment porządku prawnego, o tym samym przedmiocie regulacji z zakresu prawa administracyjnego, który
obowiązuje jednocześnie wszystkie właściwe podmioty w co najmniej dwóch krajach w sposób bezpośredni i trwały, i który na tych samych zasadach w obrębie jego zakresu zastosowania wywołuje odpowiedzialność i egzekucję realizowaną tak samo przez organy osobne lub wspólne.
POWODY KREACJI NORM MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:
- uczestniczenia Polski w międzynarodowych organizacjach, których konstytutywnym elementem funkcjonowania jest respektowanie przez wszystkich członków tych samych norm prawa administracyjnego
- Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach
- możliwość zawarcia umownych ustaleń, których treść stanowi część krajowego porządku prawnego
- mogą również istniejące równolegle w dwóch państwach normy prawa zostać uznane za normy międzynarodowego prawa administracyjnego.
PRZEWAGA PRAWA WSPOLNOTOWEGO NAD PRAWEM KRAJOWYM (EUROPEIZACJA):
- źródło - zasada solidarności ( art. 10 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską: Państwa
członkowskie podejmują wszystkie właściwe środki o charakterze ogólnym jak i szczególnym, zapewniające wykonanie obowiązków wynikających z niniejszego Traktatu lub z działań podjętych przez organy Wspólnoty.)
Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań. Powstrzymują się od jakichkolwiek działań mogących zagrozić osiągnięciu celów niniejszego Traktatu.
- zasady wykreowane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości:
*bezpośredniego skutku - prawo Unii Europejskiej przyznaje zwłaszcza podmiotom prywatnym, w tym osobom fizycznym, określone prawa podmiotowe w rożnych dziedzinach życia, które winny być chronione przez sądy państw członkowskich, zwłaszcza wtedy, gdy jednostka powołuje się na normy wspólnotowe kreujące takie prawa
* pierwszeństwa - krajowa norma prawna, niezgodna z bezpośrednio obowiązującą normą prawa wspólnotowego, powinna bezwarunkowo ustąpić miejsca w toku wykonywania prawa normie wspólnotowej
*efektywności - zmierza do tego, by prawo krajowe „nadmiernie nie utrudniało” lub „praktycznie nie uniemożliwiało” pełniej i skutecznej realizacji treści wypływających z prawa wspólnotowego
- w określonych dziedzinach prawo wspólnotowe wymaga by zadania administracyjne były realizowane przez krajowe organy administracji publicznej z określonej pozycji prawnej o „podwójną niezależność” od organów władzy politycznej lub przedsiębiorców działających na danym rynku
*harmonizacja - prawo wspólnotowe zobowiązuje państwa członkowskie do ustanowienia krajowych norm materialnego prawa administracyjnego o określonej treści
- w warunkach Unii Europejskiej prawo administracyjne wykonywane jest głownie przez krajowe organy administracyjne ( swoistego rodzaju decentralizacja)
- „autonomia proceduralna państw członkowskich” - normy prawa państwa członkowskiego określają poszczególne procedury stosowane przed organami publicznymi wykonującymi jurysdykcję w danej sferze stosunków społecznych
- sytuacje konfliktu między treścią prawa krajowego i wspólnotowego są nieuniknione
- stan prawny zobowiązuje organy administracji publicznej do samodzielnego rozstrzygania zagadnień powstałych ze stosowaniem prawa wspólnotowego (służy temu wykładnia prawa krajowego); wykluczenie stosowania zasady pierwszeństwa oraz zasady bezpośredniego skutku (wynik prowspolnotowej wykładni); jeżeli za pośrednictwem proeuropejskiej wykładni prawa krajowego nie można usunąć niezgodności między prawem krajowym a wspólnotowym organ administracji publicznej winien odmówić wykonania prawa krajowego i zastosować jako podstawę rozstrzygnięcia prawa wspólnotowego; granica proeuropejskiej wykładni - pogorszenie położenia prawnego jednostki.
ZASADY OGÓLNE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:
- zasada praworządności - organy mają działać w granicach i na podstawie prawa, działanie na podstawie prawa to działanie na podstawie obowiązującej normy prawnej, prawidłowe ustalenie znaczenia normy prawnej, nie wadliwe dokonanie subsumcji, prawidłowe ustalenie następstw prawnych
- zasada subsydiarności (pomocniczności) - przenikanie się prawa i nie możliwość ustalenia gdzie zaczyna i kończy się PA
- zasada uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywateli - pojęcie niedookreślone, organ orzekający nadaje mu treść, wyróżniamy trzy relacje: 1. Pokrywanie się (są zbieżne), 2. Interes indywidualny może być społecznie obojętny, 3. Relacje są sprzeczne; trzeba ustalić o jaki interes społeczny chodzi i czy jest on na tyle ważny by ograniczyć uprawnienia indywidualne obywateli
- zasada proporcjonalności (adekwatności użytych środków) - używanie odpowiednich środków bez przesadzenia, z uwzględnieniem sytuacji w jakiej się znajduje podmiot
- zasada samorządności (decentralizacji) - podział kompetencji, żeby się nie pokrywały, by nie było sytuacji kto daną sprawę ma załatwić
- zasada jednostronności rozstrzygnięć - władztwo tylko z jednej strony
- zasada dwuinstancyjności - możliwość zaskarżenia orzeczeń i decyzji
- zasada domniemania poprawności decyzji administracyjnych - każdy akt nawet wadliwy uznajemy za obowiązujący do momentu kiedy nie zostanie zmieniony, uchylony przez odpowiedni organ w odpowiednim trybie
- zasada przekonywania - organ ma obowiązek przekonywać by dobrowolnie poddać się tej decyzji by nie musieć używać przymusu
- zasada udzielania informacji o stanie faktycznym lub prawnym
- zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa
VI Wewnętrzne prawo administracyjne: (akty kierownictwa wewnętrznego) - liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w administracji publicznej
- układ kierownictwa - hierarchiczne powiązanie organów administracyjnych: kierującego i podporządkowanego oraz powiązanie służbowe przełożonego i podwładnego w strukturze organu
- powiązania mają trwały, ustrojowy charakter
- podział kierownictwa: ogólne i zwierzchnie - obejmuje rożne szczeble podporządkowanej struktury organizacyjnej lub bezpośrednie i szczegółowe - ingerowanie w wykonanie zadań przez jednostki wyspecjalizowane
·- cechy wewnętrznego prawa administracyjnego odróżniają je od powszechnie obowiązującego:
*ograniczony zasięg obowiązywania
* wydawane na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podległymi organami
*podstawa nie poddana rygorom formalnym i merytorycznym powiązania aktu wykonawczego z ustawą
*zróżnicowanie postaci i nazw
*brak generalnego obowiązku publikowania aktów
Cechy realizacji norm prawa administracyjnego regulujących sytuacje podmiotów zewnętrznych:
- można wyróżnić działania administracji na wniosek i z urzędu; wniosek - przyznanie uprawnień i obrona przed nałożeniem nadmiernych obowiązków; z urzędu - głównie nakładanie obowiązków
- możliwość podziału norm prawa administracyjnego według przedmiotu - określenie granic ingerencji publicznej; według przedmiotu z systematyką konstytucyjną praw i obowiązków obywateli
- działanie z obrębu realizacji prawa administracyjnego
*warunkuje czynność cywilnoprawną, przy czym warunkowanie regulowane jest prawem administracyjnym, a nie cywilnym
*zastępuje czynność cywilnoprawną
*ogranicza skutki cywilnego prawa podmiotowego, czy czynności cywilnoprawnej
*uwarunkowane jest określonym cywilnym prawem podmiotowym bądź określoną czynnością cywilnoprawną
- zachowania kwalifikowane prawem administracyjnym mogą być również kwalifikowane innym prawem
- realizacja norm prawa administracyjnego może mieć charakter spiętrzony (np. prawo zakładowe)
- realizacja prawa administracyjnego:
* administracyjnego drodze wypowiedzi prawnej organu administracyjnego
* bez wypowiedzi prawnej organu administracyjnego( normy obowiązują wprost poddany ich obowiązywaniu podmiot prawny)
- realizacja norm prawa administracyjnego rożni się od realizacji norm prawa cywilnego tym czym stosunek administracyjnoprawny rożni się od stosunku cywilnoprawnego:
* stosunek cywilnoprawny - między podmiotami administrowanymi
* stosunek administracyjnoprawny - między administrującym i administrowanym