PUBLIKACJA AKTU PRAWODAWCZEGO I JEGO ZASIĘG
Akty normatywne ( prawodawcze, prawotwórcze ) są źródłem prawa czyli
tworzą system formalnie obowiązujących powszechnych zasad, nakazów,
zakazów dla wszystkich kategorii podmiotów na terytorium państwa. Zawierają
przepisy ogłaszane w dziennikach urzędowych :
Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „ Monitor Polski”
Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej „ Monitor Polski B”
- Monitor Polski "B" to dziennik urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej, w którym publikowane są sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców oraz inne akty prawne.
Dzienniki Urzędowe Ministrów kierujących działaniami administracji rządowej
Dzienniki Urzędowe Urzędów terytorialnych
Wojewódzkie dzienniki urzędowe
które wydawane są przez kompetentne organy prawodawcze.
AKTY OBOWIĄZUJĄCE NA CAŁYM TERENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia stanowione przez: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej; Rady Ministrów; Prezesa Rady Ministrów; Ministra kierującego działem administracji rządowej; Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Układy zbiorowe pracy; Regulamin Sejmu i Senatu
Umowy Rady Ministrów z Kościołami nie rzymsko katolickimi
AKTY OBOWIĄZUJĄCE PRAWA MIEJSCOWEGO:
powszechnie obowiązujące o ograniczonym terytorialnie zasięgu ( prawo miejscowe) obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły.
a) Uchwały Rad Samorządu Terytorialnego
Akty normatywne terenowych organów administracji rządowej
wewnętrznie obowiązujące, czyli takie które zawierają normy o podmiotowo ograniczonej mocy wiążącej, skierowane do adresatów usytuowanych na terenie Państwa. Obowiązek ich przestrzegania wiąże się ze stosunkiem zależności organizacyjnej adresata i prawotwórcy.
Nie mogą być stosowane jako podstawa decyzji stosowania prawa wobec obywateli.
Akty prawa wewnętrznie obowiązujące:
Uchwały Rady Ministrów
Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej
Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów
Zarządzenia Ministrów
Niektóre uchwały Sejmu i Senatu
Regulamin Zgromadzenia Narodowego
Niektóre innych centralnych organów państwowych
Dla porządku prawnego Państwa jest wyraźne określenie źródeł prawa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w art. 87.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej jest na najwyższym miejscu w hierarchii aktów normatywnych. Jest ona ustawą zasadniczą, zbiorem norm, zasad, który tworzy trzon ładu w Państwie ( art.8 Konstytucji R. P.). Weszła w życie 1997-10-17, tekst ogłoszono w Dz.U. 1997; nr 78; poz. 487. Jest ona najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Wyróżnia ją fakt, że jej uchwalenie oraz wprowadzenie zmian wymaga 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Dla jej ważności i obowiązywania wymaga przyjęcia przez naród w drodze ogólnokrajowego referendum. Obowiązuje we wszystkich rodzajach norm prawnych.
Ustawa zajmuje czołowe miejsce w hierarchii zaraz po konstytucji. Stanowi podstawę kształtowania całego systemu prawnego. Uchwalana jest przez Sejm i zatwierdzana przez Senat. Wymaga też podpisu Prezydenta. Jest ona aktem ogólnym, ponieważ może uchwalić lub zmienić wszystkie inne akty normatywne. Ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Niektóre sprawy natomiast muszą znaleźć uregulowania ustawowe albowiem Konstytucja odsyła do regulacji ich w ustawach np.: ograniczenie wolności ( art. 57 Konstytucji R. P. ).
Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego.
Stronami umowy są państwa a także organizacje międzynarodowe.
Dzielą się na:
Dwustronne
Wielostronne ( otwarte, zamknięte )
Noszą one różne nazwy: traktat, układ, konwencja. Do orzekania ich zgodności z ustawą zasadniczą uprawniony został Trybunał Konstytucyjny.
Treść ich ogłaszana jest w Dziennikach Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Stanowią one część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że umowy są ratyfikowane przez Prezydenta za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie, które są ogłaszane w trybie ustaw. Jednak jeśli nie da się pogodzić ustawy z umową to ta druga ma pierwszeństwo. Kontrola zgodności ustawy z umową w ramach konstytucyjności należy do Trybunału Konstytucyjnego. Określają one zadania organów w każdej gałęzi prawa. Są to np.: sprawy z zakresu spraw celnych, wizowych, kontroli granicznej, prawa pocztowego, telekomunikacji, ochrony środowiska, służby zdrowia. Mogą też dotyczyć współpracy regionalnych gmin nadgranicznych.
Rozporządzenie jest aktem normatywnym Prezydenta, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej. Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie na podstawie upoważnienia. Organ upoważniony nie może przekazać swych kompetencji innemu organowi ani zaniechać wydania. Badanie konstytucyjności i legalności rozporządzeń należy do Trybunału Konstytucyjnego.
Rozporządzenia regulują tylko te rzeczy, które ściśle wynikają z upoważnienia ustawowego. Jest ono ściśle związane z ustawą. Są też rozporządzenia z mocy ustawy (mowa o nich w art. 234 Konstytucji R. P. ). Wydaje je Prezydent na wniosek Rady Ministrów, dotyczą one stosunków nadzwyczajnych ( art., 228 konstytucji R. P.).
Do aktów normatywnych zaliczyć możemy zawarte w nich prawo konsensualne czyli umowne. Umowy te nie tworzą jednak prawa rangi ustawowej bezpośrednio lecz pośrednio. Umowy zawierane są z Kościołami, które określają pozycję i zadanie owej instytucji.
Układy zbiorowe też znajdują się w ramach hierarchii aktów normatywnych obowiązujących na terenie Państwa. Powstają w drodze porozumień między związkami zawodowymi a pracodawcami. Wprowadzają one unormowania w obrębie współdziałania stron. Układy maja charakter :
Zakładowy gdzie stronami są pracodawca i zakładowa organizacja związkowa
Ponadzakładowy gdzie występują organy administracji pracodawców, minister, przewodniczący Zarządu Gminy, ogólnokrajowi przedsiębiorcy w imieniu różnych kategorii pracodawców a związek zawodowy.
Akty prawa miejscowego działają na ograniczonym terytorialnie zasięgu. Tworzą je organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej. Stanowią one prawo poprzez uchwały. Wszelkie regulacje pozostałych kwestii odsyłane są do ustawy.
Kontrolę nad konstytucyjnością posiada Naczelny Sąd Administracyjny oraz Prezes Rady Ministrów ( akty wojewody ).
Przyczynami tworzenia prawa miejscowego jest fakt iż regulacja niektórych zagadnień przez organy centralne ze względu na ich wagę i ilość nie jest celowa lub nie jest możliwa. Zagadnienia te powinny być pozostawione przepisom lokalnym. Akty prawa miejscowego są stanowione najczęściej na terenie całej jednostki podziału terytorialnego. Można podzielić je na:
Akty pochodzenia od organów państwa i organów samorządu
Akty zawierające statuty
Akty zawierające przepisy wykonawcze tj. wydane na podstawie upoważnień szczegółowych
Akty zawierające przepisy porządkowe wydane na podstawie upoważnień generalnych
Szczególne znaczenie mają statuty województwa, powiatu, gminy.
Statuty województwa uchwala Sejmik Województwa po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów.
Statuty powiatu uchwala Rada Powiatu.
Statuty gminy uchwala Gmina.
Akty zawierające przepisy porządkowe to:
Rozporządzenia porządkowe Wojewody
Uchwały Rady Powiatu
Uchwały Rady Gminy
Nie można wydać takich przepisów w przypadku gdy dana materia jest już uregulowana w ustawach lub innych powszechnych aktach obowiązujących.
Akty prawa wewnętrznego są to:
Uchwały Rady Ministrów
Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów
Zarządzenia Ministrów
Uchwały Sejmu i Senatu ( niektóre )
Regulamin Zgromadzenia Narodowego
Niektóre akty innych centralnych organów państwowych
Akty wymagają szczegółowego upoważnienia ustawowego, wydawane są w ramach ogólnych kompetencji organu i nie mogą być sprzeczne z aktami powszechnie wiążącymi. Grupa tych aktów jest zróżnicowana. Tak wiec nie zawsze takie akty wydane przez organy władzy są źródłami prawa i nazwa nie przesądza o charakterze prawnym. Nie mogą stanowić samoistnej podstawy decyzji stanowienia prawa, nie mogą bezpośrednio kształtować sytuacji prawnej obywateli, osób prawnych i innych powrotów. Muszą być zgodne z powszechnie obowiązującymi prawami. Obowiązują tylko wobec jednostek organizacyjnych np. zarządzenie Ministra Finansów obowiązuje Izby Skarbowe i Urzędów Skarbowych, nie dotyczy to bezpośrednio obywatela.
Literatura:
„ Elementy prawa „ Ryszard Seidel (2004r.)
„ Wstęp do prawoznawstwa „ Andrzej Redelbach (2002r.)
„ Podstawy prawa dla ekonomistów „ Jolanta Jabłońska - Bonca (2000r)
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Strony internetowe
1