http://www.federa.org.pl/publikacje/ulotki/metody_aborcji.htm
PRZERWANIE CIĄŻY DO 9 TYGODNIA (TZW. WCZESNA ABORCJA)
Metoda farmakologiczna (tzw. Medyczna).
Metoda chirurgiczna
Metoda próżniowa (odessanie zawartości jamy macicy)
Opracowano na podstawie:
Hord C.E., Making safe abortion accessible: a practical guide for advocates, Chapel Hill, NC, Ipas, 2001.
Our bodies, ourselves for the new century: a book by and for women, the Boston Women's Health Book Collective, Touchstone, Simon &Schuster, 1998
Safe abortion: technical and policy guidance for health systems, Światowa Organizacja Zdrowia, Genewa 2003,
Stewart F.H., Wells E.S., Flinn S.K. Weitz T.A., Early medical abortion: Issues for practice. UCSF Center for Reproductive Health and Policy, San Francisco, California, 2001.
Talluri-Rao S., Baird T., Information and training guide for medical-abortion counseling, Chapel Hill: Ipas, 2003.
Materiały z konferencji Albert Schweitzer Institiut: Improving the Quality of Reproductive Health Services - Focus on Abortion Care. WORKING DRAFT 5 Jan 2001
Metoda farmakologiczna (tzw. Medyczna).
Mianem medycznej aborcji (medical abortion) określa się przerwanie ciąży przy użyciu środków farmakologicznych. Polega ono na podaniu doustnie i/lub dopochwowo substancji - zazwyczaj jest to Mifepriston lub Methotrexate, a następnie prostoglandyna (najczęściej stosuje się Mizoprostol). Substancje te powodują zahamowanie rozwoju ciąży oraz wydalenie tkanki ciążowej z organizmu kobiety. Po podaniu leków większość kobiet odczuwa skurcze i krwawienie podobne do tych, jakie występują w przypadku wczesnego poronienia lub obitej miesiączki.
Aborcja farmakologiczna jest metodą stosowaną tylko we wczesnym okresie ciąży, tj. do 7 tygodnia (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki).
Aborcja przy użyciu środków farmakologicznych przebiega etapowo i wymaga przynajmniej 2 wizyt lekarskich. Po zgłoszeniu się do lekarza, pacjentka poddawana jest badaniu, mającemu na celu przede wszystkim określenie stopnia zaawansowania ciąży oraz upewnienie się, że nie jest to ciąża pozamaciczna. Podczas wizyty lekarz przeprowadza również wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia pacjentki i przebytych chorób. Jeśli kobieta nie cierpi na żadną z chorób, która uniemożliwiałaby w jej przypadku przeprowadzenie aborcji metodą farmakologiczną (zob. przeciwwskazania), pacjentce podawana jest pierwsza tabletka. Kobieta otrzymuje również drugą tabletkę, którą aplikuje sobie sama po 1-3 dniach od przyjęcia pierwszej.
Poronienie następuje zazwyczaj w ciągu 4 godzin po przyjęciu drugiej tabletki, zdarza się jednak, że jej działanie następuje dopiero w ciągu 24 godzin i więcej. W niektórych przypadkach konieczna jest jeszcze jedna wizyta lekarska i przyjęcie dodatkowej dawki leku.
W każdym przypadku konieczne jest ponowne stawienie się w gabinecie lekarskim w ciągu 14 dni od czasu pierwszej wizyty celem sprawdzenia, czy nastąpiło całkowite poronienie.
Aborcja medyczna jest metodą skuteczną w około 97% (jej skuteczność wykazuje nieznaczny spadek wraz ze wzrostem liczby odbytych przez pacjentkę porodów). W przypadku 3 kobiet na 100 poddających się zabiegowi poronienie nie następuje lub jest częściowe. W takim przypadku konieczne jest dokończenie zabiegu przy użyciu metody próżniowej (odessanie zawartości macicy). Zainicjowane przy użyciu środków farmakologicznych poronienie musi zostać doprowadzone do końca, gdyż podawane substancje mogą spowodować wady rozwojowe płodu.
Aborcja medyczna jest metodą bezpieczną i z powodzeniem stosowaną od 10 lat przez miliony kobiet na świecie. Powikłania są rzadkie. Najczęstszym z nich jest przedłużające się obfite krwawienie - objawy te obserwuje się u 1 na 100 kobiet.
Wśród skutków ubocznych podawanych leków wymienia się: nudności, bóle i zawroty głowy, wymioty, biegunkę, podwyższoną temperaturę ciała.
Główną zaletą aborcji farmakologicznej, na którą wskazują pacjentki, jest jej "naturalność". Związane to jest z faktem, iż zabieg przypomina naturalne poronienie, a środki farmakologiczne przyjmowane są przez kobietę w domu, co daje jej poczucie sprawowania większej kontroli nad własnym ciałem. Metoda medyczna pozwala również uniknąć zabiegu chirurgicznego i związanego z nim znieczuleniu, które część z pacjentek postrzega jak procedurę znacznie bardziej inwazyjną, a przez to budzącą większe obawy.
Wśród wad wymienia się: dłuższy czas oczekiwania na poronienie oraz większą niepewność co do skuteczności. Pewną uciążliwością może być również konieczność odbycia dodatkowej wizyty lekarskiej oraz występowanie większego niż przy zabiegu chirurgicznym krwawienia.
Najczęściej stosowane środki farmakologiczne:
Tab. 1. Środki farmakologiczne stosowane w metodzie farmakologicznej
Mifepristone + Mizoprostol Methotrexate + Mizoprostol Mizoprostol*
Mechanizm działania Mifepristone: blokowanie progesteronu, zatrzymanie procesu zagnieżdżenia jaja płodowego
Mizoprostol: wywołanie skurczów macicy Methotrexate: zatrzymanie podziału komórek;
Mizoprostol: wywołanie skurczów macicy Mizoprostol: wywołanie skurczów macicy
Zalecany
wiek ciąży do 49 dni do 49 dni do 49 dni
Dawka EBR: 200 mg Mifepriston doustnie + 800 mcg Mizoprostol dopochwowo od 1 do 3 dni po podaniu Mifepristonu
FDA: 600 mg Mifepriston doustnie + 400 mcg Mizoprostol doustnie 2 dni później Methotrexate doustnie (50 mg) lub domięśniowo (50 mg/m2) - przeciętna dawka 50-75 mg;
+ 800 mcg Mizoprostol dopochwowo 3-7 dni później 800 mcg dopochwowo
Skuteczność ~ 97% 94%-96% < 84% (dane szacunkowe);
Skutki uboczne nudności, wymioty, biegunka, bóle i zawroty głowy, gorączka lub dreszcze, anemia (rzadko);
czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Mizoprostol: wpływ teratogenny (wady rozwojowe płodu) nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, gorączka lub dreszcze, zapalenie jamy ustnej (rzadko), anemia (rzadko);
czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Methotrexate - wpływ teratogenny (wady rozwojowe płodu) nudności, wymioty, biegunka, bóle i zawroty głowy;
czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Mizoprostol: wpływ teratogenny (wady rozwojowe płodu)
Oczekiwany czas krwawienia Przeciętnie krwawienie trwa 13 dni Przeciętnie krwawienie trwa 10-17 dni Przeciętnie krwawienie trwa około 15 dni
Szacunkowy koszt
(w dolarach amerykańskich) $ 279 za Mifepriston
$2 za Mizoprostol
koszt 3 wizyt lekarskich $ 90 za Mifepriston
$4 za Mizoprostol
koszt 2 wizyt lekarskich $4 za Mizoprostol w przypadku dawki jednorazowej
* Stosowanie samego Mizoprostolu jest metodą rzadziej zalecaną; ze względu na niski koszt i dostępność (Mizoprostol jest popularnym lekiem stosowanym w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy; znany pod handlową nazwą CytotecŽ) stosowany jest najczęściej bez konsultacji lekarskiej przez kobiety z krajów Ameryki Łacińskiej. Po zastosowaniu Mizoprostolu należy upewnić się, że ciąża została przerwana ze względu na jego teratogenny wpływ (powodowanie wad rozwojowych płodu).
a) Podanie kombinacji: Mifepristone, a następnie Mizoprostol
Sposób działania: pod wpływem działania Mifepristonu dochodzi do obumarcia tkanki ciążowej, a następnie jej wydalenia; Mizoprostol wywołuje skurcze macicy, co powoduje wydalenie jej zawartości.
Dawka: 200 mg Mifepristonu doustnie, a następnie, w odstępie od 1 do 3 dni, 800 mcg Mizoprostolu dopochwowo
lub: 600 mg Mifepristonu doustnie, a następnie 2 dni później 400 mcg Mizoprostolu również doustnie.
Skuteczność: około 97%
Skutki uboczne: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, zawroty głowy, gorączka lub dreszcze, anemia (rzadko); czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Działanie niepożądane: Mizoprostol ma działanie teratogenne, tj. przyczyniające się do powstawania wad rozwojowych płodu
b) Podanie kombinacji: Methotrexate, a następnie Mizoprostol
Sposób działania: Methotrexate zatrzymuje podziały komórkowe zygoty; Mizoprostol wywołuje skurcze macicy, powodując wydalenie tkanki ciążowej.
Dawka: Methotrexate doustnie (50 mg) lub domięśniowo (50 mg/m2), a następnie, w odstępie 3-7 dni, dopochwowo 800 mcg Mizoprostolu Skuteczność: 94%-96%
Skutki uboczne: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, gorączka lub dreszcze, zapalenie jamy ustnej (rzadko), anemia (rzadko); czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Działanie niepożądane: Methotrexate ma działanie teratogenne, tj. przyczyniające się do powstawania wad rozwojowych płodu
c) Tylko Mizoprostol
Stosowanie samego Mizoprostolu jest metodą rzadziej zalecaną. Ze względu na niski koszt i dostępność (Mizoprostol jest popularnym lekiem stosowanym w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy; znany pod handlową nazwą Cytotec(r)) stosowany jest najczęściej bez konsultacji lekarskiej przez kobiety z krajów Ameryki Łacińskiej. Po przyjęciu Mizoprostolu należy dopilnować, by ciąża została skutecznie przerwana ze względu na jego teratogenne działanie (prowadzące do wad rozwojowych płodu).
Sposób działania: Mizoprostol jest lekiem wywołującym skurcze mięsni macicy, a w konsekwencji wydalenie jej zawartości.
Dawka: 800 mcg Mizoprostolu podawane dopochwowo; dawka powtarzana co 24 godz. przez maksimum 3 dni.
Skuteczność: szacowana poniżej 84%
Skutki uboczne: nudności, wymioty, biegunka, bóle i zawroty głowy; czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Działanie niepożądane: Mizoprostol ma działanie teratogenne, tj. przyczyniające się do powstawania wad rozwojowych płodu
* Przeciwwskazania do stosowania Mifepristonu:
o potwierdzona lub podejrzewana ciąża pozamaciczna;
o obecność wkładki wewnątrzmacicznej (musi zostać usunięta przed podaniem środków farmakologicznych);
o niewydolność nerek;
o trwająca długotrwała kuracja kortykosterydowa;
o uczulenie na Mifepristone;
o zaburzenia krzepliwości krwi lub zażywanie leków o działaniu antyzakrzepowym;
o wrodzona porfiria.
* Przeciwwskazania do stosowania Mizoprostolu:
o uczulenie na Mizoprostol lub inne prostoglandyny;
o niekontrolowane napady padaczkowe
o ostry stan zapalny jelit
Sygnały ostrzegawcze:
1. bardzo obfite krwawienie (2 lub więcej podpasek maxi w ciągu 2 godzin);
2. utrzymująca się wysoka temperatura ciała (38oC) lub gorączka pojawiająca się po okresie dłuższym niż 6-8 godzin po zażyciu Mizoprostolu;
3. brak krwawienia w ciągu 24 godzin po zażyciu Mizoprostolu (może wskazywać na ciążę pozamaciczną lub brak reakcji na lek).
Kobieta, która po poddaniu się medycznej aborcji zauważy u siebie występowanie któregokolwiek w wymienionych powyżej objawów, powinna niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Metoda chirurgiczna.
Aborcja wykonywana metodą chirurgiczną polega na przerwaniu ciąży poprzez wprowadzenie narzędzi ginekologicznych do jamy macicy, a następnie usunięcie przy ich pomocy tkanki ciążowej (jest to metoda inwazyjna).
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje zabiegów:
1. Metoda próżniowa polegająca na odessaniu zawartości jamy macicy:
1. metoda próżniowa ręczna - w której próżnia osiągana jest przy użyciu niewielkiej ręcznej pompki przypominającej dużą strzykawkę (do 12 tygodnia ciąży);
2. metoda próżniowa z zasilaniem elektrycznym, w której próznia wytwarzana jest przy pomocy pompy elektrycznej (do 18 tygodnia ciąży).
2. Rozszerzenie szyjki i wyłyżeczkowanie jamy macicy.
Metoda próżniowa (odessanie zawartości jamy macicy)
Metoda próżniowa polega na usunięciu zawartości jamy macicy poprzez odessanie próżniowe z użyciem przezroczystych plastikowych rurek (kaniuli). Metoda ta może być stosowana we wczesnym okresie ciąży (do 9 tyg.), jak również później (mniej więcej do 18 tyg.). W krajach zachodnich niemal wszystkie zabiegi przerywania ciąży między 9 a 14 tyg. przeprowadzane są tą metodą.
Metoda próżniowa jest procedurą chirurgiczną, wymaga więc wcześniejszego przygotowania pacjentki. Najczęściej zachodzi konieczność uprzedniego rozszerzenia szyjki macicy. Zabieg przeprowadzany jest najczęściej w znieczuleniu miejscowym (może być również wykonywany przy znieczuleniu ogólnym).
Zabieg trwa zazwyczaj 5-10 minut. Po wykonaniu operacji lekarz powinien dokonać kontroli odessanego materiału, aby uzyskać pewność, że ciąża została w całości usunięta. Zaleca się, by pacjentka pozostała w gabinecie przez 30 minut po dokonaniu zabiegu w celu upewnienia się, że nie wystąpiły żadne komplikacje. W przypadku kobiet z ujemnym czynnikiem Rh podaje się immunoglobulinę anty-Rh. W ciągu 15 dni po zabiegu występuje niewielkie krwawienie, ilościowo mniejsze niż krwawienie miesiączkowe i utrzymuje się nieco podwyższona temperatura ciała (poniżej 37,5(C).
Aborcja wykonywana metodą próżniową jest uważana za skuteczną w 99% przypadków.
Główną zaletą metody próżniowej jest jej prostota, krótki czas trwania zabiegu i związane z tym niskie ryzyko powikłań. Kobiety korzystające z tej metody chwalą sobie przede wszystkim to, że cała operacja dokonuje się w ciągu kilku, kilkunastu minut. Ważnym czynnikiem może być również fakt, iż tak wykonany zabieg nie wymaga składania przez pacjentkę żadnych dodatkowych wizyt lekarskich. Wśród wad pacjentki wymieniają najczęściej inwazyjny charakter metody i związany z tym brak kontroli nad własnym ciałem. Część kobiet odczuwa również niepokój związany towarzyszący znieczuleniu.
Odsetek powikłań przy stosowaniu tego zabiegu jest bardzo mały, rzędu 2-3% (zależy w głównej mierze od umiejętności operatora i dokładności badania poprzedzającego zabieg). Do możliwych powikłań należą: skaleczenia szyjki macicy, przebicie ściany macicy, infekcja, powikłania anestezjologiczne.
Opracowała Weronika Chańska
* W przypadkach dopuszczalnych przez polskie prawo ciążę można przerwać:
* Bez ograniczeń czasowych, gdy zagraża zdrowiu lub życiu kobiety;
* do chwili osiągnięcia przez płód zdolności samodzielnego życia poza organizmem matki - w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
* do 12 tygodnia w przypadku, gdy ciąża powstała w wyniku przestępstwa;