MIKROEKONOMIA - ROZDZIAŁ V

1.Wyjaśnij zasady konstrukcji krzywej produktu całkowitego i jej związki z krzywą przeciętnej i krańcowej produkcyjności pracy.

Analizując produkcyjność pracy należy założyć, że zasób kapitału produkcyjnego w przedsiębiorstwie jest stały, natomiast zatrudnienie pracowników w owym zasobie kapitału jest zmienne. Przy tym założeniu funkcjonalną zależność między wzrostem produkcji a wzrostem zatrudnienia można zaprezentować w postaci wykresów.

Krzywa produktu całkowitego zaczyna się zawsze w pewnej odległości od początku układu współrzędnych. Musi bowiem istnieć pewna minimalna liczba zatrudnionych, by można było obsłużyć maszyny (jako czynniki stałe) i uruchomić produkcję.

Zwiększając stopniowo liczbę zatrudnionych pracowników L, produkcja całkowita Q do punktu a rośnie bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu czynnika zmiennego L. W punkcie a następuje przegięcie funkcji produkcji i od tego momentu produkcja Q rośnie mniej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia L. W punkcie c produkcja osiąga swoje maksimum i dalsze zwiększanie zatrudnienia przy stałych czynnikach produkcji może spowodować jej spadek lub wzajemne przeszkadzanie sobie pracowników.

Przeciętna produkcyjność jest mierzona wielkością produkcji na jednego zatrudnionego, czyli Q/L , zaś krańcowa produkcyjność jest mierzona przyrostem produkcji w stosunku do przyrostu zatrudnionych, czyli

Do punktu b, wyznaczonego styczną wyprowadzoną z początku układu współrzędnych, przeciętna produkcyjność pracy rośnie, ale w tempie coraz wolniejszym i w punkcie b osiąga swój najwyższy poziom. Od punktu b do c produkcyjność przeciętna spada, gdyż produkcja rośnie wolniej niż zatrudnienie. W punkcie c' produkcyjność pracy osiąga swój przeciętny poziom przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych i nadal mogłaby spadać gdyby przedsiębiorca wciąż zwiększał zatrudnienie (byłoby to jednak nieracjonalne).

Krańcowa produkcyjność pracy rośnie więcej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia W punkcie przegięcia krzywej produktu całkowitego produkcyjność krańcowa osiąga swój najwyższy poziom w przedsiębiorstwie. Odtąd produkcja całkowita rośnie mniej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu zatrudnienia i produkcyjność krańcowa systematycznie spada aż do wartości zerowej w punkcie, gdzie nie ma przyrostu produkcji. Dalsze zwiększanie produkcji mogłoby spowodować ujemną produkcyjność krańcową.

Odcinek krzywej produktu całkowitego między pkt a i c charakteryzuje się działaniem prawa malejącej produkcyjności krańcowej czynnika zmiennego, przy założeniu, że pozostałe czynniki produkcji są stałe.

Między punktami b i c znajduje się realny odcinek krzywej produktu całkowitego, na obszarze którego dokonuje się wyboru optymalnych rozmiarów produkcji.

2.Co to jest krzywa jednakowego produktu i w jakim celu jest ona konstruowana?

Krzywa jednakowego produkty (izokwanta) przedstawia nam obszar możliwych kombinacji czynników produkcji (różna kombinacja nakładów pracy żywej i kapitału). Pozwala wybrać najbardziej efektywną kombinację czynników wytwórczych.

Przykład: w fabryce obuwia pragnie się wytwarzać 1000 par butów dziennie. Tę ilość można jednak wytworzyć przy różnej liczbie zatrudnionych pracowników i różnej liczbie maszyn. Ruch wzdłuż podanej izokwanty oznacza przyrost jednego i spadek drugiego czynnika produkcji przy zachowaniu takiej samej ilości produkcji.

3. Wyjaśnij pojęcie krańcowej stopy substytucji.

Krańcowa stopa substytucji to stosunek, zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji innym, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie.

Krańcowa stopa substytucji K_ss jest mierzona stosunkiem , ze znakiem ujemnym, gdyż nachylenie izokwanty jest ujemne. Kształt izokwanty wskazuje, że mamy do czynienia ze zjawiskiem malejącej krańcowej stopy substytucji. Oznacza to, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą część czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

4.Co to jest linia jednakowego nakładu i na czym polega optymalna kombinacja czynników produkcji?

Linia jednakowego nakładu (kosztu) to linia, która przedstawia nam wszystkie możliwe kombinacje czynników wytwórczych przy znajomości wielkości produkcji oraz znajomości aktualnej ceny jednostki kapitału i pracy. Linia ta pomaga odpowiedzieć na pytanie: które kombinacje metod produkcji są dla przedsiębiorstwa najbardziej efektywne?

Przykład: załóżmy, że przeciętna płaca pracownika wynosi 1200 jednostek pieniężnych, a przeciętna cena maszyn obuwniczych 1600 jednostek. Ogólny zasób kapitału, jakim dysponuje przedsiębiorstwo to 96000 jednostek. Przy stałej relacji cen czynników wytwórczych przedsiębiorca mógłby nabyć i zastosować za owe 96000 jednostek następujące kombinacje obu czynników:

Liczba maszyn 60 50 40 30 20 10 0

Liczba pracowników 0 13,3 26,6 40 53,3 66,6 80

Zestawiając obliczoną z podanego przykładu linię jednakowego kosztu z trzema izokwantami reprezentującymi różne ilości wytwarzania tej samej produkcji: Q₁=1000, Q₂=1500, Q₃=2000 par butów dziennie, można wyznaczyć najbardziej efektywny zestaw czynników produkcji na podstawie następującego wykresu:

Izokwanta pokazuje, jakie kombinacje metod wytwarzania są niezbędne, aby wytworzyć tę samą wielkość produkcji. Krzywa jednakowego nakładu ilustruje, jakie kombinacje metod wytwarzania są możliwe do zastosowania po uwzględnieniu relacji cen obu czynników wytwórczych oraz wysokości zasobu środków finansowych, jakimi dysponuje producent.

Optymalna kombinacja czynników wytwórczych, tzn. najlepsza z możliwych kombinacji powstaje w wyniku nałożenia krzywych jednakowego kosztu na „mapę” izokwant. Punktem optimum, jest ten, który znajduje się w miejscu styczności krzywej jednakowego nakładu i izokwanty. Oznaczony jest on na rysunku symbolem e.

W tym punkcie relacje cen obu czynników produkcji są równe krańcowej stopie substytucji czynników produkcji, co można wyrazić równaniem:

Poza punktem e leżą takie kombinacje czynników produkcji niezbędne do wytworzenia jednakowej wielkości produkcji Q₂, które przy danych relacjach cen obu czynników produkcji nie mieszczą się w granicach finansowych możliwości producenta.

Punkt n ilustrujący przecięcie się linii jednakowego nakładu z izokwantą Q₁, leży w granicach możliwości, ale ma niższy poziom produkcji Q₁<Q₂. Jeśli możliwa kombinacja czynników produkcji nie maksymalizuje produkcji, nie jest ona kombinacją optymalną.

Wszystkie punkty na izokwancie Q3 leżą ponad linią jednakowego nakładu AB, dlatego przy danym zasobie środków finansowych są one nieosiągalne.

Przy danej wielkości produkcji i danej izokwancie przedsiębiorstwo znajduje minimalny koszt w punkcie najniżej położonej krzywej jednakowego kosztu stycznej do izokwanty.

5. Wyjaśnij pojęcie ścieżki ekspansji producenta.

Ścieżka ekspansji producenta dotyczy sytuacji, w której zasób środków pieniężnych przeznaczonych na zakup czynników produkcji nie jest stały, tak samo jak stała nie jest relacja cen czynników wytwórczych. Jeśli rośnie zasób środków finansowych producenta, a ceny czynników produkcji nie zmieniają się, wówczas linia jednakowego nakładu przesuwa się odpowiednio w górę, lecz nie zmienia swego nachylenia. W ten sposób powstaje możliwość przechodzenia na coraz wyżej położoną krzywą jednakowego produktu. Linia przechodzżca przez kolejne punkty styczności a,b,c krzywych jednakowego produktu Q z liniami jednakowego nakładu ML tworzy ścieżkę ekspansji.

6.W jaki sposób dokonuje się substytucja czynników produkcji pod wpływem zmian relacji cen?

W gosp. rynkowej ceny czynników produkcji i relacje między nimi ulegają ciągłej zmianie. Towarzyszy temu zmiana nachylenia linii jednakowego nakładu. Załóżmy, że równocześnie wzrasta poziom płacy C_L i maleje cena maszyn C_K. Pojawi się nowa linia M₂L₂ o większym nachyleniu od poprzedniej oraz nowy punkt styczności B.

Nowa optymalna kombinacja czynników produkcji została osiągnięta w wyniku substytucji pracy przez dodatkową liczbę maszyn, co było spowodowane zmianą relacji cen między czynnikami wytwórczymi.

Substytucja czynników produkcji (czyli zastępowanie jednego czynnika produkcji innym) dokonuje się stale. W procesie tym wzrasta zastosowanie tego czynnika, którego cena relatywnie maleje, a zmniejsza się zastosowanie czynnika, którego cena relatywnie rośnie. Kierując się rachunkiem opłacalności każdy przedsiębiorca będzie dążył do takiej kombinacji czynników produkcji, przy której osiągnie najniższe koszty wytwarzania.

Na proces substytucji (zarówno pracy jak i kapitału) wpływa wysokość płacy, która w tej sytuacji określana jest jako cena czynnika płacy.

7.Wyjaśnij zależność między poziomem płacy realnej a popytem na pracę i podażą pracy.

Płaca realna to płaca nominalna podzielona przez przeciętny poziom cen nabywanych dóbr i usług konsumpcyjnych. Jej zmiany zależą od tego, która z tych wielkości rośnie szybciej. Zakładając, że ceny na rynku nie ulegają zmianie, każda zmiana płacy nominalnej jest równoznaczna ze zmianą płacy realnej. Poziom płacy nominalnej nie jest ustalany ani przez pojedynczego pracownika, ani też przez pojedynczego pracodawcę. Jest on kształtowany na konkurencyjnym rynku w wyniku działania mechanizmu popytu na pracę i podaż pracy.

Popyt na pracę zgłaszany jest na rynku przedsiębiorców, dla których płaca jest istotnym składnikiem kosztów wytwarzania. Przedsiębiorcy dążą do osiągnięcia największego zysku i dlatego są zainteresowani możliwie najmniejszą płacą. Popyt na pracę nie ma charakteru bezpośredniego. Jest to popyt pochodny, wynikający z popytu na wytworzony towar. Przedsiębiorca zatrudni pracownika tylko wtedy, gdy istnieje popyt na produkty tworzone przez pracownika.

Podaż pracy oznacza liczbę pracowników chętnych do podjęcia pracy za oferowaną na rynku płacę. Jest to stopień aktywności zawodowej społeczeństwa. Dla pracownika płaca jest realnym dochodem określającym poziom konsumpcji jego i jego rodziny. Dlatego jest on zainteresowany jak najwyższą płacą. Taka sytuacja ukazuje przeciwstawność interesów pracownika i pracodawcy. Interpretując podaż pracy wychodzi się z założenia, że praca ludzka nie jest przykrością lecz źródłem satysfakcji i spełnienia wielu istotnych wartości, a jej brak staje się często przyczyną degradacji społecznej i moralnej człowieka. Podaż pracy zależy nie tylko od poziomu płacy realnej ale też od łatwości dojazdu do pracy, ilości czasu wolnego itp.

1. Zależności między tymi wielkościami:

Wyższy efekt dochodowy od pewnego momentu ( od najniższej płacy, która zapewnia socjalne minimum i skłania człowieka do podjęcia jakiejkolwiek pracy) zachęca pracowników do zwiększonego wysiłku i pewnych wyrzeczeń związanych z wykonywaną pracą. Dalszemu wzrostowi pracy realnej ponad jej poziom minimalny towarzyszy wzrost podaży pracy.

Po osiągnięciu dostatecznie wysokiego poziomu płacy realnej, efekt dochodowy zaczyna odgrywać coraz mniejszą rolę, a większego znaczenia nabiera efekt substytucyjny. Pracownicy rozważają, czy zdecydować się na zwiększony wysiłek dodatkowej pracy i dodatkowych dochodów, czy też wyżej cenić czas wolny. Czas wolny jest traktowany jako dobro luksusowe, wyżej cenione niż dodatkowy dochód. Dlatego krzywa podaży pracy, wyrażona w godzinach roboczych, tylko do pewnego momentu rośnie wraz ze wzrostem płacy realnej i po osiągnięciu punktu maksymalnego skręca następnie w lewo do góry. Ilustruje wówczas malejącą podaż pracy jako funkcję dalszego wzrostu płacy realnej.

2. Funkcjonalne zależności między tymi wielkościami:

Krzywa popytu na pracę to malejąca funkcja płacy realnej ze względu na malejącą produkcyjność krańcową. Oznacza to, że przy wysokiej płacy W₂ popyt na pracę L₂ jest mały, zaś przy niskiej płacy W₃ popyt na pracę wzrośnie do L₃. ( Może zmieniać swoje położenie pod wpływem wzrostu popytu na produkcję oraz zmian w technologii produkcji- pracooszczędne metody produkcji przesuną krzywą na lewo, a pracochłonne na prawo)

Funkcja popytu na pracę pokazuje, że dla każdego poziomu płacy realnej przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt pracy będzie się równał płacy realnej.

Krzywa podaży pracy jest rosnącą funkcją płacy realnej. Przy niskiej płacy W₃ podaż pracy wyniesie zaledwie L₂, zaś przy wysokiej płacy W₂ podaż wzrośnie do L₃. (W dłuższym okresie krzywa ta może zmieniać swoje położenie i przesuwać się odpowiednio na prawo pod wpływem zwiększonej podaży siły roboczej bądź na lewo w przypadku ograniczenia wieku produkcyjnego pracowników).

Zatem przy poziomie płacy W₂ występuje nadwyżka podaży pracy L₃ nad popytem na pracę L₂ . Na rynku pracy pojawia się wtedy bezrobocie. Przy poziomie płacy W₃ występuje niedobór pracowników (podaży pracy), gdyż popyt na prace L₃ znacznie przewyższa podaż pracy L₂ . Gdy zatrudnienie znajduje się w punkcie równowagi L₁ wtedy zarówno na przedsiębiorców jak i pracowników działają bodźce do zwiększenia zatrudnienia.

Nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę przy płacy W₂ będzie wpływała na obniżenie płacy realnej do W₁

W tej sytuacji przedsiębiorcy zatrudnią tylko L₂ , zaś pracownicy chcieliby uzyskać pracę w rozmiarach L₃ .

Niedobór pracowników w stosunku do popytu na pracę będzie podbijał płace do poziomu W₁ . W tej sytuacji możnaby zatrudnić pracowników wielkości L₃ ale pracownicy byliby gotowi podjąć pracę tylko w rozmiarach L₂

Stan równowagi w modelu doskonałej konkurencji nie może być trwały. Jeśli będzie jakakolwiek różnica między płacą wartością krańcowego produktu pracy wtedy zadziałają mechanizmy korygujące. W modelu, w którym zakłada się elastyczne płace, płaca realna ulega odchyleniu tak aby zrównoważyć rynek pracy. Równowaga rynku pracy oznacza sytuację, w której pracownicy są skłonni wykonać pracę przy takiej płacy realnej jaką pracodawcy są skłonni zaoferować.

8. Na czym polega związek między poziomem płacy realnej a produkcyjnością krańcową pracy?

Poziom płacy realnej porównywany jest z produkcyjnością krańcową pracy( efektem pracy) przez pracodawców. Owy rachunek marginalny wskazuje punkt widzenia każdego pracodawcy, zgłaszającego popyt na pracę.

Krańcowa produkcyjność pracy to podstawa płacy realnej pracownika

Przykład:

Zakładamy, że zasób kapitału jest stały i nie zmienia się w czasie. Zmiennym czynnikiem jest ludzka praca.

Liczba pracowników	Suma wytworzonych produktów	Przyrost produktów	Cena jednostkowa produktu	Krańcowa produkcyjność pracy
0	1	2	3	2x3
1 2 3 4 5	10 24 36 42 46	10 14 12 6 4	1000 1000 1000 1000 1000	10 000 14 000 12 000 6 000 4 000

W miarę wzrostu zatrudnienia rośnie suma wytworzonego produktu, ale przyrosty produkcji stopniowo są coraz mniejsze. Mamy więc do czynienia z prawem malejącej produkcyjności pracy w statycznych warunkach produkcji. Krańcowa produkcyjność pracy liczona w jednostkach wartościowych w miarę wzrostu zatrudnienia maleje z 10000 do 4000 jednostek pieniężnych.

Przy założeniu, że płaca realna pracownika wynosi 6000 jednostek pieniężnych, pracodawcy opłaci się zatrudnić tylko 4 pracowników, gdyż przy 3 pracownikach produkcyjność krańcowa jest wyższa od płacy realnej co zapewnia nadwyżkę(zysk) pracodawcy. Przy piątym pracowniku produkcyjność krańcowa jest mniejsza od płacy realnej co powoduje stratę pracodawcy.

Granicę opłacalności racjonalnego zatrudnienia wyznacza zatem równość płacy realnej z produkcyjnością krańcową. ( w naszym przykładzie granicą tą jest czwarty pracownik)

Przykład II:

Jeśli cena produktu wzrośnie, np. z 1000 do 1500, wówczas wzrośnie też produkcyjność pracy. Produkcyjność pracy 5 pracownika wyniesie nie 4000 lecz 6000 jednostek pieniężnych. Dodatkowe zatrudnienie tego pracownika, jeśli jego płaca nie wzrośnie, będzie opłacalne dla przedsiębiorcy. Jeśli jednak jego płaca wzrośnie także o 50% i wyniesie 9000 jednostek, wtedy granica zatrudnienia zatrzyma się na czwartym pracowniku.

W warunkach doskonałej konkurencji przedsiębiorca zatrudni wszystkich pracowników, których produkcyjność krańcowa pracy jest wyższa od poziomu płacy realnej. Granicą opłacalności zatrudnienia jest zrównanie produkcyjności pracy z płacą realną

Rozmiary zatrudnienia mogą rosnąć lub spadać zarówno pod wpływem spadku lub wzrostu płacy realnej, jak też pod wpływem zmiany położenia krzywej produkcyjności pracy, np. na skutek wzrostu lub spadku cen

Krzywa produkcyjności pracy jest więc równocześnie krzywą popytu na pracę.

9. Uzasadnij dlaczego przedsiębiorca osiąga nadwyżkę, jeśli opłaca pracowników zgodnie z ich krańcową produkcyjnością pracy?

Obszar OAEL_n, leżący pod krzywą krańcowej produkcyjności pracy, reprezentuje ogólny dochód zarobiony przez poszczególne czynniki produkcji. Pracownicy otrzymują dochód równy iloczynowi przeciętnej płacy W_n oraz liczbie zatrudnionych pracowników L_n, czyli W_n x L_n . Dochód ten jest ilustrowany prostokątem oznaczonym nr 2. Pozostała część ogólnego dochodu oznaczona jest nr 1. Jest to nadwyżka przedsiębiorców nad funduszem wynagrodzeń pracowników, która pozostaje do podziału między pozostałe czynniki produkcji, tzn. procent, rentę, zysk i dywidendę.

---