Taenia saginata - tasiemiec nieuzbrojony
Taenia solium - tasiemiec uzbrojony

T. saginata zwana jest tasiemcem bydlęcym, gdyż żywicielem pośrednim jest bydło;
podobnie T. solium zwie się tasiemcem świńskim. W Polsce obowiązkowa rejestracja i leczenie

1. Epidemiologia

a. Występowanie. Zarówno T. saginata, jak i T. solium są rozpowszechnione na całym świecie we wszystkich rejonach, gdzie są spożywane wołowina i wieprzowina.

b. Cykl życiowy. Jaja są wydalane z kałem i muszą dostać się na pastwisko lub do gleby, aby być połknięte przez żywiciela pośredniego. Po wylęgnięciu się z jaj w jelicie żywiciela onkosfery (zarodki) przenikają do naczyń krwionośnych. Onkosfery wędrują i wnikają do mięśni prążkowanych, gdzie przekształcają się w wągry otoczone włóknistą otoczką pochodzącą od żywiciela. Wągry mogą przetrwać uśpione przez wiele lat.

c. Drogi zarażenia

1. Ludzie są żywicielami ostatecznymi dla obu gatunków; źródłem zarażenia jest surowe lub niedogotowane mięso, zawierające cysty.

2. Ludzie mogą również spełniać rolę żywicieli pośrednich dla T. solium. Zarażenie postacią larwalną T. solium dokonuje się przez połknięcie jaj tego tasiemca (zarażenie analno-oralne) lub na skutek przedostania się proglotydów z jelita do żołądka podczas wymiotów.

2. Objawy kliniczne

a. Tasiemczyca

1. T. saginata najchętniej przyczepia się do ściany jelita czczego i może osiągnąć długość 5-20 m.
   T. solium także najchętniej przyczepia się do ściany jelita czczego, ale rośnie tylko do 2-10 m.

2. Zarażenia zwykle dają objawy subkliniczne. Dorosłe robaki mogą być przy­czyną nudności, bólu brzucha, spadku masy ciała i biegunki.

b. Wągrzyca jest poważniejszym problemem. Wynika z rozsiania się larw T. solium,
które stają się cystami w mięśniach i innych tkankach (np. o.u.n.). Wągrzyca układu nerwowego zwykle rozwija się po latach od momentu zarażenia, a wtedy larwy w mózgu obumierają i wyzwalają nasiloną reakcję zapalną. Objawy ze stronyo.u.n. przypominają objawy spowodowane guzami mózgu, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem mózgu; są to wzrost ciśnienia śródczaszkowego oraz zmiany w zachowaniu.

3. Rozpoznanie

a. Rozpoznanie kliniczne jest poparte wykryciem ciężarnych proglotydów w kale lub potwierdza ją znalezienie w kale jaj (okrągłych, o średnicy około 40 pm i zawierających onkosferę z haczykami).

b. Czasami do potwierdzenia rozpoznania wągrzycy są potrzebne badania radiologiczne, serologiczne (EIA) coproantigen test i biopsja.

4. Leczenie

a. Prazykwantel jest lekiem z wyboru w leczeniu zarażeń Taenia u dorosłych; również nikłozamid okazał się wysoce skuteczny.

b. U pacjentów z wągrzyca wskazane jest podawanie wyższych dawek prazykwantelu wraz z kortykosteroidami w celu zmniejszenia odczynu zapalnego, będącego reakcją na obumarłe wągry. W leczeniu wągrzycy układu nerwowego jest zalecany albendazol. W niektórych przypadkach konieczny jest zabieg chirurgiczny.

Dipylidium caninum
jest tasiemcem powszechnie spotykanym u psów; może on także zarazić ludzi.

1. Ogólna charakterystyka. Dorosłe robaki są małe, o długości około 40 mm.

2. Epidemiologia

a. Cykl życiowy. Dorosłe robaki uwalniają pojedynczo ciężarne proglotydy, które są aktywne niezależnie od siebie, kiedy są wydalane z kałem lub pozostają w okolicy krocza. Ciężarne proglotydy rozpadają się, uwalniając zebrane
w pakiety jaja. Jaja są następnie połykane przez psie pchły i wewnątrz ciała pchły powstają z nich larwy i wągry.

b. Drogi zarażenia. Zarażenia u ludzi zdarzają się tylko na skutek nieopatrznego połknięcia pcheł. Najczęściej zarażają się dzieci bawiące się ze zwierzętami domowymi.

3. Objawy kliniczne. Większość przypadków dypilidiozy przebiega bezobjawowo; może jednak wystąpić dyskomfort, ból brzucha i biegunka.

4. Rozpoznanie potwierdza się przez identyfikację proglotydów lub pakietów jaj w kale.

5. Leczenie. Zaleca się stosowanie prazykwantelu i niklozamidu.

Tasiemiec bąblowcowy (Echinococcus granułosus)
i tasiemiec wielojamowy (Echino­coccus multilocularis)

1. Epidemiologia

a. Żywiciele. Dla dorosłych robaków z gatunku Echinococcus żywicielami ostatecznymi są zwierzęta psowate,
a roślinożerne służą jako żywiciele pośredni.

1. Cykl domowy przenoszenia E. granułosus między bydłem lub owcami a domowymi psami odbywa się
   w większości tych rejonów świata, gdzie jest hodowane bydło i owce. Cykl przenoszenia zarażenia pośród zwierząt dzi­kich zdarza się również między dzikimi psowatymi a dzikimi roślinożer­nymi.

2. W przypadku E. multilocularis cykl życiowy odbywa się głównie pośród lisów i małych gryzoni.

b. Drogi zarażenia. Psy, jako żywiciele ostateczni, zarażają się jedząc skażone mięso, a ludzie, jak to zwykle bywa
w przypadku żywicieli pośrednich, zakażają się połykając jaja pochodzące z kału psów.

2. Patogeneza i objawy kliniczne

a. Patogeneza. Z jaj wylęgają się w jelicie larwy, które przenoszą się przez układ krążenia do różnych tkanek, gdzie rozwijają się w torbielowate cysty.

1. Cysty E. granułosus są kuliste, zawierają wewnętrzną warstwę rozrodczą, a na zewnątrz otoczone są grubymi włóknistymi warstwami. Z warstwy rozrodczej pączkują do wnętrza liczne kapsuły lęgowe i protoskoleksy; osad w płynie torbieli jest określany jako piasek torbieli.

2. Cysty E. multilocularis nie mają grubych ścian i w nich odbywa się zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne pączkowanie, które prowadzi do powstania wielopłatowych cyst. Części cyst mogą tworzyć przerzutowe, wtórne cysty w innych miejscach.

b. Objawy kliniczne znane są jako echinokokoza (bąblowica).

(1) U ludzi dostateczny rozwój torbielowatych cyst E. granułosus, które dadzą objawy, trwa wiele lat. Objawy zależą od rozmiaru cyst i umiejscowienia. Cysty wywołują odczyn zapalny (przebiegający z eozynofilia w około 25% przypadków), prowadzący do zwłóknienia i ucisku na zajęte narządy.

1. Większość cyst lokuje się w wątrobie lub płucach.

2. Cysty umiejscowione w kościach, o.u.n., sercu i nerkach niosą za sobą poważne zagrożenie: 10% wszystkich wykrytych przypadków kończy się zgonem.

(2) Torbiele E. multilocularis występują przede wszystkim w wątrobie, gdzie tworzą masy torbielowatych pęcherzyków na gęstym włóknistym podścielisku, otoczone przez tkanki martwicze. U ludzi wielokomórkowe torbiele nie mają dobrych warunków do rozwoju; mogą nie zawierać protoskoleksów oraz szybko obejmuje je proces zwapnienia. Ponieważ ściany torbieli są cienkie, nie uciskają zarażonych narządów. Wtórne torbiele mogą rozwinąć się w płucach, mózgu i węzłach chłonnych.

3. Rozpoznanie

a. Badanie radiologiczne, ultrasonograficzne i tomografia komputerowa pozwalają na uwidocznienie cyst.

b. Rutynowe badanie histologiczne. Gatunki Echinococcus można wykryć w aspiratacie lub materiale biopsyjnym z wątroby lub płuc, plwocinie lub moczu. Biopsja jest niebezpieczna, gdyż przypadkowe rozerwanie cysty może spowodować wydostanie się piasku torbieli, doprowadzając do powstania licznych nowych cyst, a także do
reakcji anafilaktycznej.

c. Test serologiczny. EIA pozwala na ustalenie rozpoznania.

4. Leczenie. Albendazol jest lekiem z wyboru. Skuteczne leczenie farmakologiczne może uzupełnić chirurgiczne usunięcie cyst.

18

Rozdział 46

1

Robaki pasożytnicze | 16

---