INTELIGENCJA, RODZIAŁ 9
CZYM JEST POMIAR?
Pomiar psychologiczny - wykorzystywanie określonych procedur testowania dla dokonania oceny zdolności, zachowań i indywidualnych cech ludzi; miara różnic indywidualnych.
a) Historia pomiaru
testowanie służb cywilnych w Chinach ponad 4 tys. lat temu
chińskie metody (udoskonalone za panowania dynastii Han i Ming) wprowadzone po ich opisaniu w XIX w. w Amerykanów i Brytyjczyków do selekcjonowania personelu służb cywilnych
rozwój formalnych testów i procedur w zachodniej psychologii na początku XXw.
Sir Francis Galton (Hereditary Genius 1869):
cztery ważne (niezmienne!) zasady dot. pomiaru inteligencji:
różnice w zakresie inteligencji są mierzalne (kwantyfikowalne) w kategoriach poziomów inteligencji
różnice pomiędzy ludźmi obrazuje krzywa dzwonowa - r. normalny
inteligencja i zdolności umysłowe mogą być mierzone za pomocą obiektywnych testów z tylko jedną poprawną odpowiedzią
stopień, w jakim dwa zestawy wyników testów są ze sobą powiązane może być określany dzięki procedurze statystycznej, którą Galton nazwał korelacją
słabe punkty teorii Galtona: odziedziczalność geniuszu, szukanie uzasadnienia dla podziału ludzi na genetycznie wyższych i niżsych, ruch eugeniczny („możemy udoskonalić gatunek ludzki krzyżując geniuszy i zabraniając rozmnażania głupcom”)
teorie Galtona przejęte przez amerykańskich psychologów Goddarda i Termana oraz przez Adolfa Hitlera
b) Podstawowe cechy pomiaru formalnego
pomiar formalny musi być
standaryzowany
rzetelny
trafny
rzetelność określa, na ile możemy ufać, że narzędzie pomiaru daje wspólne wyniki (np. waga musi pokazywać tę samą wagę przy kilku pomiarach na raz).
Sprawdzamy rzetelność obliczając rzetelność test-retest (doskonale rzetelny test da współczynnik korelacji +1,00, a nierzetelny 0,00).
Inne sposoby oceniania rzetelności to podawanie alternatywnych, równoległych wersji testu (paralel forms) zamiast dwukrotnie tego samego testu - zmniejsza wpływ wyćwiczenia, pamięci itp. Rzetelne testy dają porównywalne wyniki w obu wersjach testu. Ostatnią miarą rzetelności jest wewnętrzna spójność odpowiedzi w jednym teście (np. porównanie odpowiedzi z pytań nieparzystych z parzystymi). Rzetelny test da takie same wyniki z obu połówek. Mówimy wtedy o rzetelności połówkowej.
Rzetelność zależy też od obiektywizmu eksperymentatorów.
trafność określa stopień, w jakim test mierzy to, co miał mierzyć (np. test na twórczość pokazuje twórczość, a nie nastrój czy umiejętność rysowania).
- trafność fasadowa - czy test mierzy to, co trzeba „na oko” (test na twórczość, pytanie z testu: ”Czy jesteś twórczy?)
- trafność kryterialna (zewnętrzna, prognostyczna) - wyniki testu porównane z innymi wystandaryzowanymi wynikami tej samej osoby (np. test na powodzenie na studiach porówany z ocenami danego studenta)
trafność a rzetelność nierzetelne testy są najczęściej nietrafne, ale są wyjątki (np. pomiar wzrostu jako test na inteligencję; rzetelny, ale nie trafny)
normy i standaryzacja są potrzebne do interpretacji wyników. Możemy porównywać wynik testu inteligencji 122 z typowym wynikiem - normą - 100. Aby porównanie było uprawnione, potrzebujemy standaryzować warunki, w jakich badane było przeprowadzone (przykład z pomiarem lęku egzaminacyjnego w podstawówce u dwóch nauczycielek, jednej jędzy i jednej miłej i pozytywnie nastawionej)
c) Pomiar inteligencji
Inteligencja (def.) to bardzo ogólna zdolność umysłowa, która obejmuje m.in. zdolność rozumowania, planowania, rozwiązywania problemów, abstrakcyjnego myślenia, rozumienia złożonych myśli, szybkiego uczenia się i uczenia się na podstawie doświadczenia (Gottfredson, 1997) => ogólna, nieprecyzyjna definicja prowadzi do kontrowersji dot. pomiaru inteligencji.
Początki testowania inteligencji
Alfred Binet w 1905 z Teofilem Simonem publikuje pierwsze sprawozdanie dotyczące testu inteligencji. Zbadali dzieci w różnym wieku, ocenili przeciętny wynik dla każdej grupy wiekowej, by móc obliczać wiek umysłowy (wynik w teście) w opozycji do wieku życia.
Na potrzeby wojskowe (wychwytywanie rekrutów o zdolnościach przywódczych) podczas I wojny światowej Terman, Thorndike i Yerkes skonstruowała odpowiednie testy zdolności umysłowych.
Testy inteligencji
Amerykanie (wprowadzili pojęcie ilorazu inteligencji - liczbową, standaryzowaną miarę.
Stanfordzka Skala Bineta to zaadaptowane przez Lewisa Termana metody Bineta, wykorzystująca pojęcie ilorazu inteligencji (IQ): IQ = wiek umysłowy/wiek życia x 100. SSB szybko stała się standardowym narzędziem w psychologii klinicznej, psychiatrii i poradnictwie szkolnym. Wielokrotnie aktualizowana, przystosowana też dla bardzo małych dzieci czy bardzo inteligentnych dorosłych. Ostatnia, 5. wersja, pozwala na określenie IQ osób upośledzonych, w normie i geniuszy.
Skale Inteligencji Wechslera (pierwsza wersja z 1939) pozwala na określenie ilorazu werbalnego i niewerbalnego. Obecny WAIS-III ma 14 podtestów, wykonaniowych (np. na symbole, układanie obrazków, kloci, uzupełnianie obrazków i porządkowanie obrazków) i werbalnych (informacje, zrozumienie, arytmetyka, podobieństwa, powtarzanie cyfr, słownik). Daje 3 wyniki - wykonaniowy, werbalny i całościowy. Używany jest też WISC-IV dla dzieci od 6 do 16 lat i WPPSI-III dla dzieci od 2,5 do 7 lat. Zastosowanie trzech testów Wechslera na różnych stadiach rozwodu osoby pozwala prześledzić rozwój jej poszczególnych umiejętności.
Interpretacja ilorazu inteligencji
100 - średnia, wyniki pomiędzy 90 a 110 - normalne, powyżej 120-ponadprzeciętne.
U osób poniżej 18 r.ż. i IQ pomiędzy 70 a 75 można stwierdzić upośledzenie umysłowe. Taka osoba musi też wykazywać ograniczenia w co najmniej dwóch umiejętnościach adaptacyjnych (komunikacja, samoobsługa, życie domowe, życie społeczne, wykorzystywanie zasobów wspólnoty, kierowanie sobą, zdrowie i bezpieczeństwo, funkcjonalne umiejętności szkolne, odpoczynek, praca)
Jeżeli u jednostki stwierdzony jest wysokie IQ i niskie osiągnięcia, może ona być sklasyfikowana jako mająca trudności w uczeniu się (jeśli wykluczone zostaną problemy natury fizycznej).
d) Teorie inteligencji
Psychometria - testowanie umysłu w aspekcie osobowości, inteligencji i zdolności i przeprowadzanie analizy czynnikowej.
Charles Spearman wyróżnił czynnik inteligencji ogólnej - czynnik g i specyficzne umiejętności z każdej dziedziny - czynnik s.
Raymond Cattel podzielił inteligencję ogólną na inteligencję płynną (umiejętność dostrzegania złożonych relacji i rozwiązywania problemów; mierzona za pomocą testów wzorów układanych z klocków i wizualizacji przestrzennej) i inteligencję skrystalizowaną (wiedza nabyta przez jednostkę + umiejętność jej wydobywania, mierzone za pomocą testów słownikowych, arytmetycznych i na wiedzę ogólną).
Joy Paul Guilford - jego model struktury intelektu wyróżnia trzy cechy zadań intelektualnych: treść - rodzaj informacji, produkt - formę, w jakiej informacja jest reprezentowana i operacje, czyli rodzaj wykonywanej aktywności umysłowej.
Przykład: test słownikowy mierzy zdolność do poznawania jednostek o treści semantycznej.
Sam Guilford wyróżnił 40, a do dzisiaj powstało ok. 100 umiejętności intelektualnych w ramach tej struktury.
Triarchiczna teoria inteligencji Sternberga dzieli inteligencję na:
analityczną (umiejętności przetwarzania informacji, myślenia i rozwiązywania problemów). Ma trzy komponenty: 1) związane z nabywaniem wiedzy, służące uczeniu się nowych faktów, 2) związane z wykonywaniem, służace strategii i technikom rozwiązywania problemów, 3) komponenty metaloznawcze, służące selekcjonowaniu strategii i monitorowaniu postępów w dążeniu do celu. Testy na i. analityczną: np. anagramy.
twórczą (zdolność ludzi do radzenia sobie z problemami nowymi lub rutynowymi)
praktyczną (radzenie sobie z codziennymi działaniami), inaczej zwana sprytem życiowym
Teoria wielorakich inteligencji Gardnera
(PRZEPRASZAM, ALE NIE MAM SKANERA A PRZEPISYWANIE TEJ TABELKI JEST ŚREDNIO TWÓRCZE... ZAJRZYJCIE NA STR. 293 NA TABELKĘ)
Wartość tych zdolności jest różna w różnych społeczeństwach - wg Gardnera społeczeństwa zachodnie promują inteligencję logiczno-matematyczną i językową. Inteligencja interpersonalna jest ważniejsza w społeczeństwach kolektywistycznych, jak Japonia.
Ocena jednostki w teorii Gardnera wymaga długotrwałych obserwacji jednostki w sytuacjach życiowych + testów inteligencji.
Inteligencja emocjonalna związana jest z koncepcjami inteligencji intrapersonalnej i interpersonalnej w koncepcji Gardnera. Jest definiowana poprzez 4 czynniki:
umiejętność trafnego postrzegania i oceniania emocji
umiejętność stosowania emocji do ułatwiania myślenia
umiejętność rozumienia i analizowania emocji oraz efektywnego stosowania wiedzy emocjonalnej
umiejętność regulowania własnych emocji dla wspierania rozwoju emocjonalnego i intelektualnego
! Od hipotez do faktów - im wyższa inteligencja emocjonalna, tym wyższy dobrostan - wyższe morale, wyniki w pracy, zadowolenie.
e) Polityczne aspekty inteligencji
Henry Goddard na początku XX wieku w USA testował możliwości umysłowe imigrantów i selektywnie wykluczał osoby „mające defekt umysłowy” => wrogość do imigrantów => Akt ograniczenia imigracji wydany w 1924r. Imigranci byli klasyfikowani jako kretyni - m.in. dlatego, że mając problemy językowe mieli trudności ze zrozumieniem pytań. Twierdził, że inteligencja bądź kretynizm są dziedziczne i nie da się od tego uwolnić. Jego twierdzenie zostało głęboko zakorzenione w kulturze
negatywne konsekwencje społeczno-kulturowe uogólnień wyników testów inteligencji
Dziedziczność a iloraz inteligencji - około 50% wariancji w ilorazie inteligencji jest wyjaśnionej przez czynniki genetyczne. Odziedziczalność wzrasta w ciągu życia - 40% u dzieci, 60% we wczesnej dorosłości i 80% u starszych dorosłych. Odziedziczalność jest szacowana wewnątrz grup etnicznych, nie może być interpretowana do porównywania różnych grup => dyskryminacja grup etnicznych na tym tle jest nieuzasadniona.
Środowisko a iloraz inteligencji - ciężko ustalić konkretne czynniki wpływające na inteligencję. Przykład badania podłużnego na 26 tys. dzieci z 1975 - najsilniej korelowały w tym badaniu status społeczno-ekonomiczny i poziom wykształcenia matki. Czynnik ekonomiczny istotnie wpływa na IQ, gdyż m.in. biedne dzieci są niedożywione i nie mogą się skupić na nauce. Jest mnóstwo rządowych programów walczących z niedożywieniem, takich jak Head Start z 1965. Dzieci, które brały w nim udział nawet po kilku tygodniach uzyskiwały nawet o 10 punktów wyższe wyniki w testach inteligencji (wyniki te cofały się do poprzedniego stanu po zakończeniu programu).
Kultura a trafność testów inteligencji - w różnych krajach różne metody nauczania, nacisk na inne umiejętności (mówienie-czytanie-pisanie); profil klasy (niski-wysoki poziom) może wpłynąć na inteligencję dziecka.
Koncepcja Claude Steel - groźba stereotypu (negatywny stereotyp może źle wpłynąć na wyniki osoby nim dotkniętej; np. kobiety, którym się powie, że kobiety są gorsze z matematyki, rzeczywiście osiągną niższe wyniki). Badania Harolda Stevensona: przeciętny Amerykanin widząc wyniki testów z matematyki, w których dzieci amerykańskie wypadły zatrważająco gorzej od japońskich i chińskich, powiedziałby na ich podstawie, że dzieci amerykańskie są genetycznie gorsze od pozostałych.
f) Twórczość
Twórczość to zdolność jednostki do generowania idei czy wytworów, które są równocześnie nowe i odpowiednie do okoliczności, w których zostały stworzone.
Pomiar twórczości i jej związek z inteligencją. Popularnym kryterium oceny twórczości jest umiejętność myślenia dywergencyjnego - zdolności do generowania różnych rozwiązań określonego problemu (np. „wymień wszystkie przychodzące ci na myśl rzeczy, które są kwadratowe”). Odpowiedzi są oceniane na wymiarze płynności (liczba pomysłów), oryginalności (pomysły nie podane przez nikogo innego w grupie) i niezwykłości (pomysły podane np. przez niej niż 5% osób w grupie).
Korelacja między twórczością i inteligencją jest słaba lub umiarkowana do 120IQ; powyżej nie zachodzi już żadna korelacja.
Wybitna twórczość a choroby psychiczne. Howard Gardnem opisał przykładowego twórcę - E.C. (exemplory creator).
! Od hipotez do faktów: Twórczość a mania.
Robert Weisberg dokonał analizy Roberta Schumanna, który miał zaburzenie dwubiegunowe. Schumann napisał więcej utworów w czasie choroby, ale jakościowo były one takie, jak przed chorobą.
Szaleństwo może mieć wpływ na motywację, ale nie na twórczość jako taką. Albert Rottenberg udowadnia niewielkie związki między twórczością i szaleństwem: „...to romantyczne fałszywe pojęcie”.
g) Pomiar a społeczeństwo. Zastrzeżenia natury etycznej: czy decyzje oparte na testach są sprawiedliwe, czy testy są użyteczne dla oceny edukacji i czy można na ich podstawie kategoryzować jednostki. Często mogą być one używane przeciwko komuś => dyskryminacja, obniżanie własnej wartości, ograniczenie możliwości jej rozwoju.
Wyszukiwarka