METODA WERONIKI SHERBORNE
W TERAPII I WSPOMAGANIU DZIECKA
W ROZWOJU PRZEDSZKOLNYM
OPRACOWANIE
ANITA KĘPIŃSKA, IZABELLA PAROBCZYK
PRZEDSZKOLE 12 W PILE
11 LUTEGO 2002
1. Założenia metody Ruchu Rozwijającego
2. Stosowanie metody w Polsce
3. Organizacja ćwiczeń i grup zajęciowych
4. Rodzaje ćwiczeń
5. Zastosowanie metody Weroniki Sherborne
6. Korzyści wynikające ze stosowania Ruchu Rozwijającego
-------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Założenia metody Ruchu Rozwijającego
Weronika Sherborne w latach sześćdziesiątych wypracowała system ćwiczeń, który ma zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i korygowaniu jego zaburzeń. Ćwiczenia te wywodzą się ze szkoły Rudolfa Labana i doświadczeń własnych. Znane są pod nazwą Ruch Rozwijający. Nazwa ta wyraża główną ideę metody: posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapii tego rozwoju.
Ćwiczenia te wywodzą się z naturalnych potrzeb dziecka, które są zaspakajane w kontakcie z dorosłymi w trakcie ta zwanego „baraszkowania”.
Podstawowe założenia metody Weroniki Sherborne to rozwijanie przez ruch:
świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego
świadomości przestrzeni i działania w niej
dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywanie z nimi bliskiego kontaktu
Udział w ćwiczeniach metodą Weroniki Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych.
Ponieważ dzięki temu zaczyna mieć ono zaufanie do siebie, zyskuje tez poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje być ona dla niego groźna, czuje się w niej bezpieczniej, staje się bardziej aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze.
2. Stosowanie metody Weroniki Sherborne w Polsce
Metoda Ruchu Rozwijającego jest upowszechniana w Polsce od przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Była ona w Polsce kilkakrotnie prezentowana przez Weronikę Sherborne i jej uczniów: Annę Leonard - nie żyjącą już dyrektorkę „szkoły życia” w Londynie oraz George`a Hilla - byłego dyrektora centrum rehabilitacji dla dorosłych osób upośledzonych w Bristolu.
Z metodą mieli okazję także zapoznać się polscy specjaliści w czasie pobytu w Wielkiej Brytanii ( m.in. Maria Przasnyska, Marta Bogdanowicz).
Metoda jest wykorzystywana w Polsce w placówkach oświatowych i służby zdrowia dla dzieci zdrowych i z różnymi zaburzeniami rozwoju:
dzieci upośledzonych w rozwoju
dzieci autystycznych
dzieci z wczesnym mózgowym porażeniem dziecięcym
dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania
dzieci głuchych i niewidomych
dzieci z domów dziecka
3. Organizacja ćwiczeń i grup zajęciowych
Projektując zajęcia metodą Weroniki Sherborne, warto pamiętać, że maja one pomóc dziecku w poznaniu siebie, w zdobyciu do siebie zaufania, w poznaniu innych i nauczeniu się ufania im, a dalej - poprzez nabywanie pewności siebie i wiary we własne możliwości - w nauczeniu się aktywnego i twórczego życia.
Chcemy w tym dziecku pomóc, mając do dyspozycji przede wszystkim ruch i możliwość bliskiego, fizycznego kontaktu z drugim człowiekiem. Jeżeli naprawdę będziemy rozumieć cel tych zajęć, to ich forma i propozycje różnych ćwiczeń będą się nam nasuwały same.
Będzie się to działo w sposób naturalny, tak jak naturalnie i spontanicznie robią to małe dzieci w kontaktach ze swoimi rodzicami, tuląc się do nich, gdy czują się zagrożone, lub podskakując z radości, gdy się cieszą.
Zarówno projektując, jak i prowadząc zajęcia, należy pamiętać o obowiązujących zasadach, którymi powinna kierować się osoba prowadząca.
Oto wskazania dla terapeuty:
Uczestniczenie w zajęciach jest dobrowolne ( możesz dziecko zachęcać)
Postaraj się nawiązać kontakt z dzieckiem ( wzrokiem, dotykiem)
Zajęcia powinny być dla dziecka przyjemne i dawać radość z aktywności ruchowej
Bierz udział we wszystkich ćwiczeniach - baw się
Przestrzegaj praw dziecka do swobodnej, własnej decyzji
Zauważaj i stymuluj aktywność dziecka, daj mu szansę na działanie twórcze
Miej poczucie humoru
Nie krytykuj dziecka
Chwal dziecko nie za efekt, co za jego starania i wysiłek
Unikaj stwarzania sytuacji rywalizujących
Rozszerzaj krąg doświadczeń społecznych dziecka
Większość, szczególnie początkowych ćwiczeń, prowadź na podłodze
Zaczynaj od ćwiczeń prostych, stopniowo je utrudniając
Zmniejszaj udział swojej inicjatywy na rzecz coraz aktywniejszego udziału dziecka
Proponuj na przemian ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne
Miej zawsze na uwadze samopoczucie dziecka
Ucz dzieci zarówno używania siły, jak i zachowania delikatności i opiekuńczości w stosunku do drugiej osoby
We wszystkich ćwiczeniach dbaj o to, aby dziecko znalazło się także w pozycji dominującej
Zaplanuj początek ćwiczeń tak, aby zawierał propozycję ćwiczeń - spotkań dających poczucie bezpieczeństwa, oparcia i bliskiego kontaktu
Na zakończenia zajęć proponuj ćwiczenia wyciszające, uspokajające
Planowane zajęcia prowadzone metodą Ruchu Rozwijającego muszą uwzględniać prawidłowości rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka oraz rozwoju procesu grupowego, a także możliwości i ograniczenia psychofizyczne dzieci, wynikające z zaburzeń ich rozwoju. Program zajęć dla całej grupy powinien uwzględniać zarówno potrzeby grupy, jak i indywidualne potrzeby dzieci.
W niektórych przypadkach konieczne jest prowadzenie zajęć indywidualnych. Ich planowanie jest oparte na wcześniejszej, wstępnej diagnozie dziecka i wynika z potrzeb i ograniczeń rozwojowych dziecka.
Zajęcia z wykorzystaniem metody Weroniki Sherborne można z powodzeniem stosować jako oddziaływania indywidualne, jednakże z uwagi na wartość, jaką dla rozwoju społecznego dziecka niesie możliwość kontaktu z innymi osobami, zdecydowanie zachęcać należy do prowadzenia ich w formie zajęć grupowych.
Aby dziecko swobodnie i bezpiecznie czuło się w grupie, nie może ona być zbyt liczna. Najbardziej komfortowe warunki zapewnia grupa licząca 6 - 14 dzieci, ale w przypadku oddziaływań profilaktycznych liczebność grupy może wynosić około 25 - 28 dzieci. Wiek nie jest ograniczony: mogą to być dzieci w wieku niemowlęcym, jak i dorośli.
Najczęściej jednak pracuje się z dziećmi w wieku przedszkolnym, i szkolnym. Dobrze jest, gdy każdemu dziecku można zapewnić starszego lub dorosłego partnera. Rolę partnerów dzieci młodszych z powodzeniem mogą pełnić dzieci starsze.
Dla celów terapeutycznych zajęcia winny odbywać się systematycznie, minimum raz w tygodniu, lepiej gdy odbywają się częściej.
Czas trwania zajęć prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego zależy od samopoczucia i zainteresowań dzieci oraz od ich możliwości rozwojowych, najczęściej około 1 godziny ( albo krócej).
Należy również zadbać o odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże ( najlepiej parkiet), świeże powietrze. Zajęcia mogą odbywać się wszędzie, w każdych warunkach, ponieważ nie wymagają żadnych urządzeń czy pomocy do ćwiczeń. W niektórych sytuacjach mogą być jednak pomocne materace lub koce; szczególnie, gdy zajęcia prowadzi się z dziećmi ze znacznym kalectwem. Wszyscy uczestnicy ćwiczeń powinni mieć ubranie zapewniające im pełną swobodę ruchów, najlepiej, gdy ćwiczą boso, bo daje to im najlepszy kontakt z podłogą i poczucie oparcia o nią.
Metodę Weroniki Sherborne można zaliczyć do niewerbalnych treningów interpersonalnych. Zajęcia w grupie są szansą na zdobywanie i wzbogacanie doświadczeń społecznych. Mogą pomóc dzieciom w nauce bycia z innymi, czerpania satysfakcji z różnych form kontaktów społecznych.
4. Rodzaje ćwiczeń
W programie ćwiczeń ruchowych Weronika Sherborne wyróżnia następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:
Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała:
Wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków
Wyczuwanie nóg w ruchu i siedząc
Wyczuwanie łokci
Wyczuwanie twarzy
Wyczuwanie całego ciała
Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu:
Ćwiczenia indywidualne
Ćwiczenia w parach
Ćwiczenia w grupie
Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i z grupą:
Ćwiczenia „z” w parach
Ćwiczenia „przeciwko” w parach
Ćwiczenia „razem” w parach
Ćwiczenia „razem” w grupie
Ćwiczenia twórcze
5. Zastosowanie metody Ruchu Rozwijającego
Metoda Weroniki Sherborne jest metodą ogromnie uniwersalną, o wielu możliwościach jej stosowania. Jest ono skuteczna jako metoda terapeutyczna, daje się też z powodzeniem wykorzystać w profilaktyce, może być pomocna w poszerzaniu doświadczeń psychologicznych i społecznych osób zainteresowanych własnym rozwojem.
Jako metoda terapii znajduje zastosowanie w pracy z dziećmi z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego, a więc przede wszystkim w przypadkach upośledzenia umysłowego. Również dla dzieci z tzw. normą intelektualną, przejawiających zaburzenia w zakresie sfery emocjonalnej i społecznej, zajęcia Ruchu Rozwijającego są bardzo wskazane.
Metoda ta bywa wykorzystywana jako wstępny etap da innych zajęć terapeutycznych, np. dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu, czy jako część programu terapii psychologiczno-logopedycznej dzieci jąkających się lub psychoterapii dzieci nerwicowych.
Jako metoda wspomagająca rozwój, a więc stymulująca go, wyrównująca opóźnienia rozwojowe, jest bardzo przydatna w pracy z dziećmi przebywającymi w instytucjach wychowania zbiorowego.
Metoda Weroniki Sherborne może być w zakresie profilaktyki dobra formą pomocy dzieciom, młodzieży, dorosłym w różnych sytuacjach trudnych.
Zapobiega powstawaniu zaburzeń, jeśli włączymy ją w program:
Przygotowania dziecka, które rozpocznie edukację przedszkolną
Przygotowania dziecka rozpoczynającego naukę w szkole
Zajęć integrujących grupę przedszkolną i klasę szkolną
Przygotowania rodzin adopcyjnych i zastępczych do przyjęcia dziecka i jego pobytu w rodzinie
Przygotowania młodych małżeństw do pełnienia roli rodziców
Metoda Ruchu Rozwijającego może też służyć jako sposób osiągania odprężenia:
W zajęciach odprężająco - relaksacyjnych w trakcie zajęć szkolnych lub przedszkolnych
W zajęciach relaksacyjnych dla rodziców
Inną z możliwości wykorzystania metody W. Sherborne w pracy z dorosłymi jest prowadzenie tego typu zajęć w celu stworzenia w grupie, z którą zamierzamy pracować, atmosfery wzajemnego zaufania, poczucia bezpieczeństwa i relaksu.
Rozważając możliwości zastosowania metody Ruchu Rozwijającego, warto myśleć o tej metodzie jako o sposobie działania dającym szansę na prawidłowy rozwój dziecka i poprawę funkcjonowania dziecka i rodziny.
Może ona być stosowana jako pełny cykl zajęć, ale również można sensownie wykorzystywać niektóre z jej elementów, wspomagając w ten sposób innego rodzaju działania terapeutyczne.
6. Korzyści wynikające ze stosowania metody Weroniki Sherborne
Efektywność zajęć prowadzonych metodą Weroniki Sherborne można sprawdzić specjalnie opracowaną skalą, mającą umożliwić w miarę obiektywne spojrzenie na możliwości modyfikowania zachowań czy postaw. Skala taką nie da się jednak zmierzyć tych uczuć, przeżyć, nastrojów, które mogą być istotne i które niejednokrotnie są tez głównymi „korzyściami”, jakie człowiek w tego rodzaju zajęciach osiąga dla siebie, a o których nie zawsze może czy chce mówić. Szczególnie trudno jest uzyskać takie informacje od dziecka, które jeszcze nie potrafi być świadomym czy nazywać tego, co się w nim dzieje.
Każdy człowiek może służyć drugiemu pomocą, wsparciem, jeśli pozwoli sobie na korzystanie ze swoich własnych „pokładów” uczuć, otworzy się naprawdę na drugiego człowieka, będzie po prostu i prawdziwie sobą. Nie jest to odkrycie, ale stara prawda o terapii. To, co najbardziej może pomóc drugiemu człowiekowi, jest w nas. Metoda Weroniki Sherborne pozwala to dokładnie zobaczyć i „odkryć”.
Oto lista potrzeb człowieka, których realizacja jest możliwa poprzez metodę Ruchu Rozwijającego:
poczucia bezpieczeństwa
rozluźnienia, relaksu, rozładowania napięcia
„dawania” i „brania”
akceptacji samego siebie
poczucia siły i własnej wartości
bliskiego kontaktu z innymi ludźmi
poczucia własnej energii
satysfakcji związanej z wysiłkiem fizycznym
mobilizacji do pokonywania trudności, do sprawdzania się w trudnej sytuacji
poznania swojego ciała
odkrywania własnych możliwości
odczucia energii własnej i energii drugiego człowieka
zaufania do siebie i innych
doznawania przyjemności, radości, zabawy
bliskości fizycznej drugiego człowieka
więzi z grupą
akceptacji swojego ciała
spontaniczności
pewności siebie
poczucia partnerstwa
opracowania dokonała: Anita Kępińska nauczyciel doradca wychowania przedszkolnego na podstawie książki: Bogdanowicz Marta, Kisiel Bożena, Przasnyska Maria: Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Warszawa 1994, WSiP
____________________________________________________________________
SCENARIUSZE ZAJĘĆ METODĄ WERONIKI SHERBORNE
ZAJĘCIE I
1. Powitanie - śpiewanka „Witaj…., witaj……., jak się masz?
Wszyscy cię lubimy, wszyscy cię lubimy,Bądź wśród nas.” ( na melodię „Panie Janie”)
2. Powitanie różnymi częściami ciała - dłońmi, łokciami, brzuchem, plecami, itp.
3. Poczucie własnego ciała:
Leżenie na plecach i jazda po podłodze
Leżenie na brzuchu i jazda po podłodze
Jazda po podłodze na pośladkach
4. Dobieranie się parami
5. Ćwiczenia „z” partnerem
„kangury” - jedno dziecko jest matką i tuli w ramionach swoje dziecko
„mosty” - przechodzenie wokół, nad, pod partnerem w siadzie klęcznym
„wycieczka” - ciąganie leżącego partnera za nogi po podłodze
„rolowanie dywanu” - jedno dziecko leży na podłodze, drugie go turla
6. Ćwiczenia „przeciwko” z partnerem
„paczka” - jedno dziecko siedzi skulone na podłodze, drugie próbuje go wyprostować
„przepychanki” - w siadzie przepychanie się plecami
7. Dobieranie się w czwórki
„morze” - troje dzieci w klęku podpartym tworzy „morze”, czwarte kładzie się im na plecach i jest kołysane
8. Ćwiczenia w grupie
„dywanik” - dzieci kładą się ciasno na podłodze jedno obok drugiego, pierwsze dziecko kładzie się na dywanik i kula się po nim, aż do końca dywaniku, następnie kolejne dziecko itd.
9. Ćwiczenia twórcze
„wycieczka na inną planetę” - stawianie dziwnych kroków, inna mowa, inne powitania, itp.
10. Zakończenie - masaż w parach do wierszyka:
„Płynie sobie rzeczka,
idzie pani na szpileczkach,
idzie słoń, stado słoni,
idzie koń, stado koni,
pełznie wąż, pełznie żmija.
Świecą dwa słoneczka,
zachmurzyło się,
pada deszczyk, pada deszczyk,
czujesz dreszczyk, czujesz dreszczyk?”
11. Pożegnanie - jazda na pośladkach i żegnanie się ze wszystkimi uczestnikami przez podanie sobie ręki.
12. Rozmowa o wrażeniach z zabaw
ZAJĘCIE II
1. Powitanie w kręgu - uścisk dłoni
2. Siad skulny rozkroczny - uderzanie o kolana: dłońmi, pięściami, łokciami, rozcieranie kolan, spychanie kolan do podłogi i podnoszenie ich
3. W siadzie - wymachy nóg, bezwładne przewroty
4. W siadzie - rozjeżdżanie się na zewnątrz i do środka koła
5. Ślizganie i czołganie się po podłodze
6. Turlanie się oraz turlanie kolegi po podłodze
7. Relaks - odpoczynek w leżeniu, głębokie oddechy
8. Przechodzenie wokół leżących i nad nimi, następnie przeskakiwanie
9. Dobieranie się parami
10. Siad rozkroczny naprzeciwko siebie - naprzemianstronne skłony i leżenie raz na jednym, raz na drugim boku
11. Siad tyłem - jedno dziecko wykonuje skłon, a drugie kładzie się na jego plecach, próby wspólnego wstania, pchania partnera po podłodze plecami, stopami, rękami
12. Relaks w leżeniu na podłodze - dzieci obchodzą się nawzajem
13. „Skała” - jedno dziecko siedzi mocno podparte o podłoże, drugie próbuje je przesunąć, pchając w różnych kierunkach
14. Kołysanie się siedząc przodem do siebie z lekko zgiętymi nogami, dzieci trzymają się za ręce
15. Pięcioro lub sześcioro dzieci leży w kole na plecach - wszyscy przewracają się jednocześnie na prawy bok, potem na lewy bok, itp.
16. Ćwiczenia twórcze - dzieci naśladują popis łyżwiarzy
ZAJĘCIE III
1. Powitanie w kręgu - piosenką
Witamy, witamy, witamy Was
Witamy cię …., witamy cię…..,
Witamy, witamy.\, witamy Was.
2. Naśladowanie opadających płatków śniegu
3. Strzepywanie z siebie śniegu: z ramion, pleców, głowy, brzucha, nóg, stóp, itp. ( nazywanie tych części ciała)
4. Strzepywanie śniegu z kolegi - taka sama kolejność jak poprzednio
5. Rozgrzewanie, rozcieranie policzków, uszu, dłoni, ramion, stóp swoich i kolegi ( nazywanie tych części ciała)
6. Ćwiczenia oddechowe w leżeniu - połóż kulkę śniegową na brzuchu, zrób wdech i obserwuj jak kulka się unosi
7. Ćwiczenia w parze - jedno dziecko w klęku podpartym, drugie kładzie mu się na plecach, jest kołysane
8. Spotkanie znajomej pary - powitanie prawą ręką, dwoje dzieci leży na podłodze, pozostałe ciągną je za ręce po podłodze
9. Lepienie bałwanka - toczenie jednej osoby po podłodze
10. Skoki przez śnieżne kule - dwoje dzieci leży na podłodze w rozkroku i z rozpostartymi ramionami, dwoje przechodzi nad nimi bardzo ostrożnie
11. Tunel - wszystkie dzieci w klęku podpartym jedno obok drugiego, jedno dziecko w utworzonym tunelu czołga się i staje na końcu tunelu, potem czołga się następne dziecko, itd.
12. Naśladowanie wirujących płatków śniegu
ZAJĘCIE IV
1. W kręgu powitanie okrzykiem „hej!”
2. Jeżdżenie po podłodze na pośladkach i wypowiadanie swojego imienia
3. Nazywanie części swojego ciała i poklepywanie ich
4. Badanie przestrzeni wokół siebie machając w powietrzu nogami i rękoma
5. Chodzenie po sali na sztywnych nogach
6. Chodzenie po sali i udawanie, że się jest wodorostem w wodzie, który się kołysze wraz z falami
7. Chodzenie jak duch i wydawanie z siebie delikatnego odgłosu jak duch
8. Prowadzenie ślepca - jedno dziecko zamyka oczy i jest oprowadzany przez drugie dziecko po całej sali
9. W siadzie na podłodze przepychanie się plecami
10. W pozycji stojącej tyłem - jedno dziecko opiera się na plecach kolegi, a ten stara się częściowo przyjąć ten ciężar
11. Jedno dziecko leży nieruchomo na brzuchu na podłodze, drugie stara się je przewrócić na plecy lub chociaż poruszyć
12. Stos - zwożenie za nogi dzieci leżących na plecach na podłodze na jeden duży stos, na klaśnięcie wszyscy nagle wstają i rozbiegają się po całej sali
13. Pożegnanie w kręgu - „puszczenie iskierki” - uścisku dłoni
Scenariusze opracowały: Anita Kępińska Izabella Parobczyk