Pierwotniaki pasożytnicze

Parazytologia:

Pasożyt - organizm, który wykorzystuje stale lub okresowo inny organizm (żywiciela) jako źródło pożywienia i środowisko życia (oddziaływanie antagonistyczne)

Pasożyt wpływa na organizm żywiciela przez:

• Działanie mechaniczne

• Objadanie z pokarmu

• Działanie toksyczne

• Przenoszenie czynników chorobotwórczych

• Wywoływanie reakcji stresowych

Terminologia:

• Cykl rozwojowy prosty-bezpośredni/złożony-pośredni

• Żywiciel ostateczny/ pośredni/ przypadkowy(parateniczny)/ transportowy

• Pasożyt czasowy/okresowy/stały

• Okres patentny/prepatentny

• Wektor choroby pasożytniczej

• Ektopasożyty/Endopasożyty

• Per os/per cutis/droga laktogenna/transplacentalna/transowaryjna

• Inwazja, zarażenie, choroba inwazyjna

• Intensywność, ekstensywność

• Zoonozy

Typ: Wiciowce - Mastigophora

Trypanosoma equiperdum - Świdrowiec koński

Zaraza stadnicza koni, osłów i mułów (Trypanosomoza )

Pasożytuje w osoczu krwi

Trofozoity występują także w płynie mózgowo-rdzeniowym, śledzionie, węzłach chłonnych, wątrobie i innych narządach żywicieli

Do zarażenia dochodzi w czasie aktu kopulacji

Nie posiada żywiciela pośredniego

Najczęściej spotykany w klimacie równikowym i podrównikowym.

W Polsce uważana za chorobę zwalczoną.

Etapy choroby:

1. Zmiany chorobowe zewnętrznych narządów płciowych - obrzęk moszny, prącia, warg sromowych, nadżerki, plamy bielacze, przejrzysta wydzielina śluzowa, która po kilku dniach staje się lepka i żółta, popęd płciowy często wzmożony, ale kopulacja bolesna

2. Okres objawów skórnych - pokrzywki skórne, bąble talaretowate (pośladki, uda, boki ciała)

3. Objawy ze strony układu nerwowego - porażenia, niedowłady, zanik mięśni, lewostronne porażenie nerwu twarzowego, kulawizna, śmierć

Trypanosoma brucei

• Choroba przeżuwaczy Nagana

• Przenoszona przez muchę tse-tse

• Pasożyt osocza krwi, chłonki oraz płyny mózgowo-rdzeniowego

• Rezerwuarem pasożyta są antylopy

• Objawy: gorączka, sztywność nóg, zmiany w mózgu, śmierć

Trypanosoma brucei gambiense

• Choroba Śpiączka afrykańska (chroniczna)

• Zarażenie następuje przez skórę - wraz ze śliną muchy tse-tse -

Glossina palpalis

• Objawy: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, pobudliwość, zaburzenia psychiczne, następujące po sobie okresy pobudzenia i okresami śpiączki i apatii

• Nie leczona choroba prowadzi do śmierci

• Tereny podmokłe

Trypanosoma brucei rhodesiense

• Śpiączka afrykańska (wysoce patogenna)

• Glossina morsitans

• Sawanny

Trypanosoma evansi

• Choroba wielbłądów - surra

• Przenoszona przez kleszcze

Trypanosoma cruzi

• Świdrowiec amerykański

• Choroba ludzi i zwierząt - choroba Chagasa

• Choroba

• Wektor: pluskwiaki z rodzaju Rhodnius, Triatoma sp. (`całujący robak')

• Postać ostra objawowa (10-30%) - obrzęk w okolicy oczodołu - objaw Romany

• Postać bezobjawowa przewlekła (70-80%) - rozwój choroby trwa kilkadziesiąt lat

• Postać objawowa przewlekła (uszkodzenia mięśnia sercowego, centralnego układu nerwowego)

Lamblia intestinalis (Giardia)

• Lamblioza (giardioza)

• Zarażenie per os

• Dwunastnica, jelito cienkie, czasami wątroba, trzustka

• Nudności, wymioty, biegunka,, niewielka gorączka, wzdęcia, kurczowe bóle brzucha, bóle głowy, zmęczenie, bezsenność,

• Reakcje uczuleniowe z różnego rodzaju wysypką i stany podgorączkowe.

• U dzieci zwykle wodnista biegunka

Trichomonas sp. - rzęsistek

• Trichomonas foetus (rzęsistek bydlęcy)

• Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy)

• Trichomonas galinae (rzęsistek ptasi - przełyk)

• Trichomonas galinarum (rzęsistek ptasi - jelito)

Trichomonas foetus - rzęsistek bydlęcy

• Rzęsistek bydlęcy - wywołuje rzęsistkowicę (zaraza rzęsistkowa
  bydła, Trichomonadoza)

• Objawia się ona m. in. poronieniem płodu między 6 a 12 tygodniem
  ciąży (pierwszy trymestr) oraz trudnościami w zapłodnieniu (jałowość
  następcza)

• Obrzęk pochwy, warg sromowych, wycieki ropne

• Trofozoity występują w układzie rozrodczym i wydalniczym bydła,
  przenoszą się w czasie aktu kopulacji

• Pasożyt szczególnie niebezpieczny dla krów

• Kosmopolityczny

Trichomonas vaginalis - rzęsistek pochwowy

• Pasożyt człowieka

• Cewka moczowo-płciowa

• Stany zapalne dróg rodnych

• Zarażenie przez kontakt płciowy

Typ: Zarodziowe - Sarcodina

Entamoeba histolytica - pełzak czerwonki

• Czerwonka pełzakowata

• Pasożyt jelita grubego człowieka

• Zarażenie przez zjedzenie cysty (per os)

• Tworzy dwie formy:

1. Minuta - mała, przebywa w świetle jelita, nie powoduje objawów chorobowych, przy spadku odporności może przekształcić się w formę magna

2. Magna - duża, postać tkankowa - wydziela enzymy proteolityczne, odżywia się kosztem komórek, pochłania erytrocyty

W wyniku uszkodzenia ścian jelit powoduje krwawą biegunkę

Tworzy ogniska zapalne oraz ropnie w wątrobie, płucach i mózgu

Entamoeba coli - Pełzak okrężnicy

• Występuje w jelicie grubym człowieka

• wskaźnik zanieczyszczenia wody fekaliami

Typ: Sporowce - Apicomplexa

Coccidia - kokcydia (ziarniaki)

• Rodzaj Eimeria i Isospora

• Pasożyty wewnątrzkomórkowe kręgowców

• Zarażenie drogą pokarmową (zjedzenie cyst ze sporami)

• Cykl przeważnie w jednym żywicielu

• Różna patogenność

• Cysty odporne na działanie czynników środowiska zewnętrznego

• Chorują zwykle młode zwierzęta, stare są nosicielami

• Związane z systemem alkierzowym

Eimeria tenella

• Pasożyt jelita ślepego kur (kokcydioza jelit ślepych)

• Biała biegunka piskląt

• Zarażenie per os - zjedzenie sporocyst

• Zarażenie 3-4 tydzień - śmiertelność 100% (do 8 tyg. - 30%)

• Nosicielstwo u kur niosek

• Objawy: spadek apetytu, biegunka, krwawa biegunka prowadząca do niedokrwistości

Eimeria stiedae

• Pasożyt królików

• Schizogonia i gamogonia - przewody żółciowe, sporogonia - środowisko zewnętrzne

• postać jelitowa - chudnięcie brak apetytu, intensywne biegunki, bladość błon śluzowych

• Postać wątrobowa - obrzęk wątroby, zaburzenia metaboliczne, żółtaczka

• Postacią inwazyjną są oocysty ze sporozoitami

Eimeria bovis

• Kokcydioza przeżuwaczy

• Pasożyt nabłonka śluzowego

• Objawy - biegunka, brak apetytu, wychodzenie w postaci ostrej, a w postaci przewlekłej papkowaty kał

Toxoplasma gondii

• Toksoplazmoza

• Żywiciele pośredni - ptaki, ssaki, w tym człowiek

• Żywiciele ostateczni - zwierzęta z rodziny kotowatych

• Transmisja pionowa/pozioma

Plasmodium sp. - zarodziec malarii

Gatunek	Okres wylęgania	Postać malarii	Periodyczność gorączki
P. falciparum (zarodziec sierpowaty)	7-30 dni	Tropikalna	nieregularna
P. malariae (zarodziec pasmowaty)	16-50 dni	Czwartaczka	72 h
P. ovale (zarodziec owalny)	12-18 dni	Trzeciaczka	48 h
P. vivax (zarodziec ruchliwy)	12-18 dni	Trzeciaczka	48 h

CZŁOWIEK (rozmnażanie bezpłciowe)

• schizogona egzoerytrocytalna (pozakrwinkawa) w wątrobie hepatozoity (schizonty wątrobowe) podziały na merozoity (bez tworzenia barwnika malarycznego) - schizogonia bezbarwnikowa, ponadto powstają hipnozoity (merozoity zapadłe w sen) stąd nawroty choroby od 0,5 roku do 15 lat

• schizogonia endoerytrocytalna (wewnątrzkrwinkowa) schizonty właściwe niszczą erytrocyty, Hb - powstaje barwnik hemozoina (schizogonia pigmentowa), w wyniku podziałów powstają schizonty tworzące rozety - pękanie erytrocytów

• sporogonia - schizonty przechodzą w mikro i makrogametocysty

• Umiejscowienie: wątroba, śledziona, węzły chłonne, krwinki czewone

KOMAR (rozmnażanie płciowe)

• powstają pojedyncze gamety żeńskie i wiele męskich = zygota - ookinneta (2n) - mejoza - wiele sporozoitów dostaje się do gruczołów linowych komara

• Chlorochinooporność (oporność krzyżowa)

Malaria (zimnica)

• Zwykle zaczyna się dreszczami oraz nagłym wzrostem temperatury (40^oC)

• Efektem rozpadu erytrocytów jest niedokrwistość hemolityczna, żółtaczka

• Objawy: bóle mięśniowe, bóle kręgosłupa, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, kaszel i duszność

• Powikłania wczesne: ciężka niedokrwistość, pęknięcie śledziony, malaria mózgowa, niewydolność nerek

• Powikłania późne: chłoniaki, zwłóknienie wsierdzia.

Babesia sp.

• Pasożyt erytrocytów ssaków (krwinkowce)

• Przenoszone przez różne gatunki kleszczy (Ixodes sp.)

Babesia bigemina

• Bydło i duże przeżuwacze

• Gorączka teksaska

• Krwawy mocz, niedokrwistość, uszkodzenie wątroby, spadek mleczności
  oraz pogorszenie smaku mleka

Babesia divergens

• Krwiomocz bydła

• Wylęganie choroby około jednego tygodnia

• Wysoka temperatura ciała - 41-42C, niedokrwistość, śmierć

• Unikanie pastwisk zalesionych, wykaszanie krzewów

Babesia canis

• Patogenny dla psów

• Zwierze staje się apatyczne, traci apetyt, gorączka, wymioty, biegunka,
  powiększenie węzłów chłonnych, niewydolność oddechowa i krążeniowa,
  zaburzenia ze strony układu nerwowego

---