Ustrój samorządu terytorialnego
Konstytucja 2.04.97
-jest podstawą ustrojową do działania systemu samorządu terytorialnego i terenowej adm rządowej
-rozstrzyga że RP jest państwem
-organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa
-ustrój państwa zapewnia decentralizację władzy publicznej
-ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową
-organy sam teryt kształtowane są w trybie wyborów
-org sam teryt oraz terenowe org adm rządowej ustanawiają akty prawa miejscowego
-nadzór nad sam teryt sprawuje rada ministrów
-przedstawicielem rady ministrów jest wojewoda
-podstawową jednostką sam teryt jest gmina
-jednostkom sam teryt zapewnia się udział w dochodach publ
-członkowie wspólnoty sam mogą decydować w drodze referendum
-działalność sam teryt podlega nadzorowi z punktu legalności oraz kontroli sądowej
gmina:
-wspólnota samorządowa oraz odpowiednie teryt, wspólnotę sam tworzą mieszkańcy gminy z mocy prawa
podstawowe kompetencje gminy obejmują:
-szkolnictwo podstawowe
-przedszkola
-opiekę społeczną
-utrzymanie ulic i dróg lokalnych
-gosp komunalną
-lokalowa
-budownictwo mieszkaniowe
-rejestracja działalności gosp
-gosp terenami
-sprawy obywatelskie
ustawowe podstawy działalności samorządu terytorialnego w Polsce
-ustawa z dnia 24.07.98 o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału teryt państwa. Stopniami tymi są: gminy, powiaty, województwa - ustawa weszła w życie 1.01.99
Na mocy tej ustawy utworzono 16 województw, nazwy województw w 13 przypadkach pochodzą od nazwy ziemi lub regionu, 3 od stolicy województw. W przypadku 14 woj. występują identyczne siedziby wojewodów i sejmików w dwóch odmienne.
Powiaty zostały utworzone na podstawie rozporządzenia rady ministrów z dnia 7.08.98. powołano do życia 308 powiatów oraz 65 miast na prawach powiatu
-miastami na prawach powiatu stały się miasta liczące ponad 100 000 mieszkańców lub będące 31 grudnia 1998 siedzibą wojewody. Przy tworzeniu powiatów przyjęto zasadę, że powinny one grupować co najmniej 5 gmin, stolicę 15 tysięczną oraz liczyć powyżej 50 000 mieszkańców. Szczególny charakter ma 46 tzw. powiatów ziemskich, których władze mają siedzibę na obszarze miasta na prawach powiatu.
Zadania własne gminy:
-ład przestrzenny
-gosp nieruchomościami
-ochrona środowiska i przyrody
-gosp wodna
-gminne drogi, ulice, mosty, place, organizacja ruchu drogowego
-wodociągi i zaopatrzenie w wodę
-kanalizacja
-oczyszczanie ścieków komunalnych
-utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych
-unieszkodliwianie odpadów komunalnych
-energia elektryczna, cieplna oraz gaz
-transport zbiorowy
-ochrona zdrowia
-pomoc społeczna
-gminne budownictwo mieszkalne
-edukacja publiczna
-centra kultury
-kultura
-biblioteki gminne
-kultura fizyczna i turystyczna
-targowiska i hale targowe
-zielenina i drzewa
-cmentarze gminne
-porządek publiczny i bezp obywateli
-ochrona przeciwpożarowa, powodziowa
-polityka prorodzinna w tym zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej
-wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej
-promocja gminy
-współpraca z org pozarządowymi
-współpraca ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw
zadania własne powiatu:
-drogi powiatowe
-służba zdrowia
-edukacja publiczna
-pomoc społeczna
-polityka prorodzinna
-bezpieczeństwo
-ochrona przeciwpożarowa, powodziowa
-nadzór budowlany
-gosp nieruchomościami
-kultura
-promocja powiatu
-ochrona środowiska
-aktywizacja lokalnego rynku pracy, przeciwdziałanie bezrobociu
-urząd ochrony praw konsumenta
-transport zbiorowy
-rolnictwo
-leśnictwo
-rybactwo śródlądowe
-obronność
zadania własne województwa
-szkolnictwo wyższe
-ochrona zdrowia
-drogi
-kultura
-ochrona środowiska
-pomoc społeczna
-polityka prorodzinna
-ochrona praw konsumenta
-obronność
-bezp publiczne
-modernizacja terenów wiejskich
-turystyka
-kultura fizyczna
-pielęgnowanie polskości
-rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej
-pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej
-pobudzanie aktywności gosp
-podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gosp woj.
-utrzymanie ładu przestrzennego
-zachowanie wartości środowiska kulturowego
-kreowanie rynku pracy
-pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych
-podnoszenie poziomu wykształcenia obywateli
-wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gosp
-racjonalne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego
-promocja walorów o możliwości rozwojowych woj.
Zadania własne i zlecone:
Poza realizacją zadań własnych j.s.t powołane są do realizacji zadań zleconych. Są dwie kategorie zadań zleconych:
-zadania przekazane na mocy regulacji ustawowej
-zadania przekazane w drodze porozumienia zawieranego między j.s.t a org adm rządowej
Określenie tego typu zadań powoduje że staną się one zadaniami o charakterze obligatoryjnym.
Zadania obligatoryjne i fakultatywne:
Wskazane zadania własne i zlecone różnicują się wewnętrznie następująco:
a)zadania własne (obowiązkowe, dobrowolne)
b)zlecone (przekazane przez ustawy, zadania wykonywane na podstawie porozumienia - powierzone)
Wszystkie zadania zlecone niezależnie od źródła ich pochodzenia maja charakter zadań obligatoryjnych.
Ustawa w rezultacie dzieli zadania własne gminy na 2 grupy:
-obligatoryjne (pomoc społ, szkolnictwo...)
-fakultatywne
statut gminy:
-stanowi o ustroju gminy (reguluje jej funkcjonowanie)
-wyłączną właściwość do ustalenia statutu posiada rada gminy
-wcześniej projekt statutu gminy liczącej powyżej 300 000 mieszkańców podlega uzgodnieniu z prezesem rady ministrów, sprawy sporna rozstrzyga rada ministrów.
Statut obligatoryjny określa:
-org wewnętrzną oraz tryb pracy organu gminy
-zasady i tryb działania komisji rewizyjnych
-zasady działania klubów radnych
-zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich
-stanowiska na które mogą być mianowani pracownicy samorządowi oraz zasady dokonywania określonych ocen klasyfikacyjnych takich pracowników
-zasady tworzenia, łączenie, podziału oraz znoszeniu jednostki pomocniczej
-zasady uczestniczenia przez przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej w prawach rady gminy
-zakres zarządzania i korzystania z mienia komunalnego
-doprowadzenie gosp finansowej w ramach budżetu gminy
-podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym i wchodzi z życie po co najmniej 14 dniach od tej publikacji
statut powiatu:
-reguluje ustrój powiatu
-jego uchwalenie stanowi wyłączność rady powiatu
reguluje:
-org wewnętrzną
-tryb pracy rady i komisji
-zasady tworzenia klubów radnych
-organizację wewnętrzną i tryb pracy zarządu powiatu (od3do5)
-dostęp do dokumentów i korzystania z nich
statut województwa:
-określa ustrój woj.
-w statucie nie ma żadnych przepisów związanych z adm rządową
-statut woj. Uchwala sejmik woj.
-wymaga uzgodnienia z premierem
określa:
-zasady i tryb działania zarządu woj.
-przedmiot działania
-zakres zadań
-skład
-organizację wew
-tryb pracy komisji
-przepisy regulujące stosunki woj. z innymi jednostkami sam teryt
-zasadę działania klubów radnych
-dostęp do dokumentów i korzystania z nich
inne statuty:
-związku gminnego
-związku powiatu
akty wykonawcze, wydają je:
-organy jednostek sam teryt
-wojewodowie
-organy rządowej adm
przepisy porządkowe, podejmują je:
-wojewodowie
-organy powiatu i gminy
-dyrektywy urzędów morskich
Akty prawa miejscowego podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Dniem ogłoszenia aktu jest dzień wydania dziennika a ustawa taka wchodzi w życie 14 dni po ogłoszeniu.
Wybory
Zasada i tryb przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa z dnia 16 lipca 98 roku.
Czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów kończą 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania danej gminy.
Osoby biorące udział w wyborach wpisuje się na listę - spis wyborców. Sporządza się go w urzędzie gminy najpóźniej na 14 dni przed dniem wyborów. Ordynacja wyborcza pozbawia czynnego prawa wyborczego 3 grupy osób:
-osoby pozbawione praw publicznych orzeczeniem sądu
-osoby pozbawione praw wyborczych orzeczeniem trybunału stanu
-osoby ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu
Bierne prawo wyborcze przysługuje osobie mającej prawo wybierania do danej rady. Kandydat musi być stałym mieszkańcem danej jednostki sam teryt
Ordynacja wyborcza szczegółowo reguluje w jaki sposób następuje zgłaszanie kandydatów na radnych. Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje komitetom wyborczym. Zgłaszać mogą: org społ, partie, mieszkańcy (min5), stowarzyszenia
Zgłoszenie kandydatów na radnych następuje w formie listy kandydatów.
W przypadku gminy każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 25 wyborców jeżeli dotyczy gminy liczącej do 20 000 mieszkańców, a 150 podpisów w gminie liczącej 20 000.
Do rady powiatu konieczne jest poparcie co najmniej 200 wyborców, a do sejmów województw 300
Wyborcy, kandydaci i inne ugrupowania biorą udział w kampanii wyborczej. Dniem rozpoczęcia kampanii jest dzień ogłoszenia rozporządzenia premiera o zarządzeniu wyborów a kończy się 24 godziny przed wyborami.
Ordynacja zabrania prowadzenia kampanii wyborczej:
-na terenie urzędu adm rządowej i adm sam teryt oraz sądów
-na terenia zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie
-na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych MON oraz oddziałów obrony cywilnej i skoszarowanych jednostek podległych właściwemu ministrowi spraw wewnętrznych
Kandydaci mogą posługiwać się w czasie kampanii rożnymi środkami oddziaływania propagandowo - agitacyjnego.
Ochronie podlega treść podawanych do publicznych wiadomości tekstów. Zgodnie z przepisami ordynacji komunikaty, apele, hasła wygłaszane w TV, radiu, w prasie na koszt kandydata muszą zawierać wskazane przez kogo są opłacane i od kogo pochodzą.
W dniu wyborów zabrania się zwoływania zgromadzeń, organizowania pochodów, manifestacji, wygłaszania przemówień, rozdawania ulotek, a także prowadzenia innej agiacji na rzecz kandydatów.
Od dnia zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania zabrania się podawania do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań, oraz wyników sondaży przeprowadzonych w dniu głosowania.
Zasady ogólne dotyczące wyboru bezpośredniego:
-wójt w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych
-prawo wybierania wójta w danej gminie ma każdy kto posiada prawo wybierania do danej rady
-prawo wybieralności ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybieralności do rady gminy, kto najpóźniej w dniu głosowania ukończy 25 lat i nie musi mieszkać w danej gminie
-za wybranego na wójta uważa się tego kandydata który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów
-wybory wójtów zarządza prezes RM w drodze rozporządzenia łącznie z wyborami do rad gmin
-nadzór nad przebiegiem wyborów sprawuje Państwowa Komisja Wyborcza i Komisarz Wyborczy
-wybory przeprowadzają komisje powołane do przeprowadzenia wyborów do rad gmin
-zgłoszenie i rejestracja kandydatów przysługuje:
-partia polityczna
-organizacja społeczna
-koalicja partii politycznych
-wyborcom
-stowarzyszeniom
-kandydatów na wójta zgłasza się do gminnej komisji wyborczej najpóźniej w 25 dniu przed dniem wyborów do godz 24
-w celu zgłoszenia kandydata na wójta komitet wyborczy musi uzyskać poparcie ujętych w rejestrze wyborców
-150 wyborców w gminie do 5 tys mieszkańców
300 wyborców w gminie do 10 tys mieszkańców
600 wyborców w gminie do 20 tys mieszkańców
1500 wyborców w gminie do 50 tys mieszkańców
2000 wyborców w gminie do 100 tys mieszkańców
3000 wyborców w gminie powyżej 100 tys mieszkańców
-gminna komisja wyborcza rejestruje kandydata, sporządza protokół, sporządza listę kandydatów
-najpóźniej w 15 dni przed dniem wyborów gminna komisja wyborcza podaje dane dotyczące kandydata na wójta do wiadomości wyborców przez rozplakatowanie obwieszczeń
-jeżeli w terminie zgłoszenia kandydata na stanowisko wójta nie zgłoszono żadnego kandydata lub tylko jednego gminna komisja wyborcza wzywa do dokonania dodatkowych zgłoszeń
-jeżeli wtedy nie zostaje zgłoszony żaden kandydat wyborów wójta dokonuje rada gminy bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym
-jeżeli wójt nie zostanie w żaden wyżej wymienionych wypadków prawo zgłaszania kandydata przysługuje grupie radnych stanowiącej co najmniej 1/3 składu rady.
-jeżeli rada nie dokona wyboru w terminie 2 miesięcy od dnia wyborów obowiązki wójta pełni osoba wyznaczona przez prezesa RM
kampania wyborcza i finansowanie wyborów:
komitetom wyborczym przysługuje w okresie od 15 dnia przed dniem wyborów do dnia zakończenia kampanii wyborczej prawo do nieodpłatnego rozpowszechniania audycji wyborczych w programach regionalnych tv publicznej i publ radiu. Łączny czas audycji wynosi 2 godziny w tv i 4 w radiu.
Finansowanie wyborów:
-pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego obowiązany jest sporządzić sprawozdanie finansowe o źródłach pozyskania funduszy oraz poniesione wydatki na cele wyborcze.
-limit wydatków związanych z prowadzeniem kampanii wyborczej w gminach do 500 tys mieszk ustala się mnożąc liczbę mieszkańców przez 50groszy.
-w gminach powyżej 500tys pierwsze 50gr, reszta po 25gr
wygaśnięcie mandatu wójta następuje:
-odmowa ślubowania
-nieżłożenie w odpowiednim terminie oświadczenia o swoim stanie majątkowym, działalność gosp współmałżonka, umowach cywilno prawnych zawartych przez małżonka
-pisemnego zrzeczenia się mandatu
-utraty prawa wybieralności
-orzeczenia trwałej niezdolności do pracy
-odwołania w drodze referendum
-zmian w podziale teryt
-śmierci
Uchwałę o wygaśniecie mandatu wójta przedstawia przewodniczący rady gminy i przesyła wojewodzie i komisarzowi wyborczemu. Wygaśnięcie mandatu wójta następuje z dniem wydania przez sąd orzeczenia.
Mandat radnego:
Wykonanie mandatu radnego jest możliwe po złożeniu ślubowania. Mandat radnego jest mandatem wolnym. Instytucji mandatu wolnego przypisuje się 3 cechy:
-generalny charakter
-niezależność
-nieodwołalność
Ustawa wprowadza zakaz łączenia mandatu radnego z innymi funkcjami np. z mandatem posła lub senatora.