EDUKACJA JĘZYKOWA (POLONISTYCZNA)

I. Rozwój mowy i myślenia dziecka w wieku przedszkolnym

II. Wyrobienie gotowości do czytania (proces czytania)

III. Wyrobienie gotowości do pisania

IV. Elementarna nauka czytania

LITERATURA:

- Brzezińska, Czytania, pisanie - nowy język dziecka, Warszawa 1987

- Dołęga, Promowanie rozwoju mowy w kresie dzieciństwa - prawidłowości rozwoju - diagnozowanie i profilaktyka, Katowice 2003

- Mystkowska, Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1991.

Rozwój mowy:

- Kamińska, Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1999

- Arciszewska, Czytające przedszkolaki. Mit czy norma, Warszawa 2002

- Bogdanowicz, Metoda Dobrego Startu, Warszawa 1999

- Berthal, Wprowadzenie do nauki pisania, Warszawa 2002

- Cieszyńska, Nauka czytania krok po kroku, Kraków 2001

07.11.2009r.

JĘZYK JAKO KOD POROZUMIEWANIA SIĘ LUDZI

Model procesu komunikacji

Nadawanie Odbieranie

Kodowanie Dekodowanie

Komunikatu komunikatu

→ KANAŁ →

Szum

Nadawca Odbiorca

↑_______________________________________________________________│

Sprzężenie zwrotne

Komunikacja to proces złożony w którym biorą udział przynajmniej dwie osoby.

Filtry percepcji

Realna i obiektywna rzeczywistość jest filtrowana przez:

- normy i wartości przyjęte w procesie wychowania

- wyobrażenia i wartości kulturowe

- własne doświadczenia

Kształtuje wewnętrzną mapę rzeczywistości „nasz wewnętrzny model”

Język a mowa

Język - system znaków i reguł posługiwania się nimi

Mowa - Konkretne akty użycia tego systemu

Kompetencja językowa

Zdolność dorosłego użytkownika języka do produkowania i rozumienia wypowiedzi w danym języku, czyli tworzenia i rozumienia nieskończonej liczby poprawnych gramatycznie zdań języka, który dana osoba opanowała.

- Chomsky, 1965 -

Schemat kompetencji językowej

Semantyczna interpretacja zdania

→ Reguły frazowe i leksykon → Składnik semantyczny

Składnik syntaktyczny

Struktura głęboka

→ Reguły transformacyjne → Składnik fonologiczny

Struktura powierzchowna

Fonologiczna interpretacja zdania

Kompetencja komunikacyjna

Reguła używania języka w różnych sytuacjach stwarzanych przez wspólnotę. Świadoma lub nieświadoma wiedza o systemie aktów mowy obowiązujących w danej wspólnocie.

SĄD + INTENCJA

- Hymes, 1980 -

Schemat poziomów regulacji

I Dyskurs II Poziom kodu III Styl osobisty

językowego jednostki

↓ ↓ ↓

Użycie języka Stosowanie reguł Zespół środków

w określonej socjolingwistycznych językowych

sytuacji i środków językowych wybieranych

świadomie lub

nieświadomie przez

autora wypowiedzi

Cele edukacji językowej:

- kompetencja gramatyczna

- kompetencja społeczno-lingwistyczna

- kompetencja dyskursu

- kompetencja strategiczna

- kompetencja analityczna (wewnętrzne użycie języka)

- Fontana, 1998 -

Dziecko, a nabywanie umiejętności językowych

- Cel - świadome i refleksyjne opanowanie umiejętności korzystania ze wszystkich aspektów języka: mówienie, pisanie, czytanie, słuchanie i mowa wewnętrzna.

Rodzaje aktywności wobec języka:

- Tworzenie - Co można z nim zrobić?

- Poznawanie - Jak jest zbudowany?

- Używanie - Do czego służy?

Zasady edukacji językowej:

- uwzględnianie stadiów rozwoju umysłowego dziecka

- poznanie poziomu doświadczeń językowych dziecka i uwzględnienie ich w procesie edukacyjnym

- poznanie i rozumienie funkcji języka, rozbudzenie świadomości metajęzykowej

- podejmowanie przez nauczyciela działań nastawionych na ciągłe rozwijanie języka

- aktywne uczestnictwo dziecka i nauczyciela w procesie edukacji językowej

- uznanie autoregulacji w procesie uczenia się języka

- podtrzymanie wrodzonej umiejętności dziecka do tworzenia języka

- kształtowanie języka jako specyficzna oferta edukacyjna

- Filipiak, 2006 -

1. Język i mowa - Funkcje języka

1. funkcja reprezentatywna (referencyjna) - sposób wskazania przedmiotu wypowiedzi, np. to jest okno

2. funkcja emotywna - wyrażanie uczuć mówiącego za pomocą słów, intonacji

3. funkcja komatywna - powodowanie określonych zachowań u odbiorcy

4. funkcja fatyczna - utrzymanie kontaktu z odbiorcą

5. funkcja poetycka - estetyczna wartość wypowiedzi realizowanej przez odbieranie słów

6. funkcja metajęzykowa - odnosi się do samego języka

Nie występują one pojedynczo tylko są łączone.

2. System języka

Język - to słownictwo i system gramatyczny na który składa się system fonologiczny, morfologiczny i składniowy

System składniowy

Morfologia - to słownictwo i fleksja

3. Norma językowa i kryteria poprawności językowej

Norma językowa - jest to norma wytworzona w procesie komunikacji, ustabilizowana przez czas i społecznie akceptowana.

Kryteria poprawności:

- Literacko-autorskie - odwołuje się do twórczości wybitnych autorów - jako autorytety

- Estetyczne - użycie poetyckiej funkcji języka

- Narodowe - poprawne używanie słów i zwrotów wynikających z tradycji narodowych

- Formalno-logiczne - interpretacja logiczna użytej formy językowej

4. Norma poprawności wymawiania

- nauczyciel musi znać i rozumieć mechanizmy rządzące sposobami użycia kodu językowego, musi opanować formy i zasady poprawności językowej

- wymaga od pedagoga nieustannej uwagi i autorefleksji

- norma szkolna ma wyrobić w wychowankach przyzwyczajenie do poprawnej i starannej wymowy, a także usunąć wrodzone wady wymowy dziecka przez odpowiednie zabiegi

- norma podstawy - jest rzeczywistość językowa powszechna w środowisku ludzi wykształconych

- mamy dwa typy norm: sceniczną i szkolną

- środowiskiem podstawowym jest rodzina i przedszkole

4

---