188

ZATRUCIA ZWIĄZKAMI o działaniu METHEMOGLOBINOTWÓRCZYM

Dr Barbara Fabicka

Związki działające methemoglobinotwórczo

I. Nieorganiczne związki methemoglobinotwórcze

II.Organiczne związki methemoglobinotwórcze

1. pochodne aminowe węglowodorów aromatycznych

2. pochodne nitrowe węglowodorów aromatycznych

3. inne związki organiczne

Nieorganiczne związki methemoglobinotwórcze

1. Azotyny

2. Azotany

3. Chlorany

4. Nadmanganian potasowy

5. Żelazicyjanek potasowy

AZOTYNY

Dawka śmiertelna 0,1 g/kg m.c.

Mechnizm działania

Bezpośrednie działanie utleniające na hemoglobinę:

• oksyhemoglobina + azotyny methemoglogina

• methemoglobina azotyn methemoglobinowy

• azotyn methemoglobinowy nitrozohemoglobina

CHLORANY

• Dawka toksyczna 4-5 g

• Dawka śmiertelna 10-20 g

( dla dzieci ok. 2 g)

CHLORANY

Mechanizm działania

I. Bezpośrednie działanie na krwinkę czerwoną

1. Hb MetHb

2. Hemoliza

II. Działanie nefrotoksyczne

1. Uszkodzenie nerek

a. zaczopowanie kanalików wałeczkami methemoglobiny

b. martwica kanalików nerkowych

III. Działanie hepatotoksyczne

a. bezpośrednie uszkodzenie komórki wątrobowej

POCHODNE AMINOWE WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH

1. Anilina i związki pochodne

a) ksylidyna

b) chloroanilina,nitroanilina

c) benzydyna

d) fenacetyna

e) fenylohydroksyamina i pochodne

2. Środki znieczulające miejscowo

a) ethoforme

b) prylolaina

3. Kwas para-aminosalicylowy (PAS - Natrium)

ANILINA

Organiczny związek methemoglobinotwórczy

• ZASTOSOWANIE:

- przemysł farmaceutyczny, chemiczny, gumowy,

garbiarski

• DZIAŁANIE:

- bezpośrednie

- poprzez metabolity

• SKUTKI:

- methemoglobinemia

- hemoliza

- działanie toksycznie na ośrodkowy układ nerwowy

ANILINA

• OBJAWY ZATRUCIA:

• sinica

• przyspieszone oddechy

• spowolnienie czasem pobudzenie psycho-ruchowe

i drgawki

• zaburzenie świadomości

• parestezje

• zaburzenia widzenia i słuchu

• niedokrwistość hemolityczna z żółtaczką

• zaburzenia rytmu serca (tachykardia, niemiarowości)

• śpiączka

• śmierć (masywne uszkodzenie OUN)

Ksylidyna

• ZASTOSOWANIE:

- przy organicznych syntezach

- do produkcji środków

farmakologicznych

• DROGI ZATRUCIA:

- przez skórę (zwłaszcza spoconą)

- drogi oddechowe

- przewód pokarmowy

• OBJAWY ZATRUCIA:

- dwukrotnie cięższe niż w zatruciu aniliną

- oparzenia - przy kontakcie ze skórą

POCHODNE NITROWE ZWIĄZKÓW AROMATYCZNYCH

1. Nitrobenzen i dinitrobenzen

2. Nitrofenol i dinitrofenol

3. Nitrowe pochodne toluenu

4. Nitrogliceryna i dinitrochlorobenzen

5. Nitro- i dinitrochlorobenzen

NITROBENZEN

• ZASTOSOWANIE:

- produkcja barwników, materiałów

wybuchowych, perfum

• MECHANIZM DZIAŁANIA:

- działanie methemoglobinotwórcze

poprzez metabolity

• DROGI WCHŁANIANIA:

- przewód pokarmowy

- układ oddechowy

- skóra

NITROBENZEN

OBJAWY

- zapach gorzkich migdałów w powietrzu

oddechowym

- czekoladowobrunatne zabarwienie krwi

i związana z tym sinica

- uszkodzenie OUN (przy ciężkich zatruciach)

- uszkodzenie nerek- (przy ciężkich zatruciach)

DINITROFENOL

• ZASTOSOWANIE

- impregnacja drewna

- herbicyd (środek owadobójczy)

- leczenie otyłości

• MECHANIZM DZIAŁANIA

- działa bezpośrednio utleniajaco na

hemoglobinę

• DROGI WCHŁANIANIA

- skóra

- układ oddechowy

- przewód pokarmowy

DINITROFENOL

OBRAZ KLINICZNY

1. Dominacja objawów wzmożnej przemiany

materii

a) podwyższona temperatura

b) kwasica metaboliczna

2. Objawy uszkodzenia nerek, wątroby

i mięśnia serca

3. Działanie methemoglobionotwórcze mniej

zaznaczone

(w ciężkich przypadkach zwiększone stężenie

methemoglobiny i widoczna sinica)

DAPSONE

• ZASTOSOWANIE

- leczenie trądu

- leczenie opryszczkowego zapalenia skóry

• DROGI ZARTUCIA

- przewód pokarmowy

• MECHANIZM DZIAŁANIA

- wiązanie z białkami osocza

• OBJAWY ZATRUCIA

- methemoglobinemia

- sulfhemoglobinemia

- hemoliza

- niedokrwistość wtórna

MECHANIZM DZIAŁANIA ZWIĄZKÓW METHEMOGLOBINOTWÓRCZYCH

1. Bezpośrednio utleniająco

2. Powodujące autokatalityczne utlenianie

hemoglobiny

3. Działające jako katalizatory

OBJAWY ZATRUCIA ZWIĄZKAMI METHEMOGLOBINOTWÓRCZYMI

• METHEMOGLOBINA > 20%:

- sinica niebieska obejmująca:

twarz, płatki uszu, wargi, nos, śluzówki, kończyny

- osłabienie

- bóle, zawroty głowy

- przyspieszenie czynności serca

- przyspieszenie oddechu

- duszność

METHEMOGLOBINA > 40 - 60 %

• zaburzenia rytmu serca

• zaburzenia świadomości

• utrata przytomności

• spadek ciśnienia tętniczego krwi

• wstrząs

• drgawki

• śpiączka z neurologicznymi

cechami uszkodzenia OUN

METHEMOGLOBINA ok. 80-85%

• zgon

BADANIA LABORATORYJNE

• zwiększona lepkość krwi i jej brunatnoczerwone zabarwienie

• methemoglobinemia

• hemoliza z obecnością wolnej hemoglobiny

• ciałka Heinza i Ehrlicha w krwinkach czerwonych

POSTĘPOWANIE

• narażenie wziewne

- wynieść chorego ze skażonej

atmosfery

• zakażenie skóry

- zdjąć odzież i zmyć skórę dużą

ilością wody

• zatrucia doustne

- wykonać płukanie żołądka

POSTĘPOWANIE

• tlenoterapia a w ciężkiej methemoglobinemii - hiperbaria 2 do 3 atm. absolutnej przez 1,5-2h

• podanie odtrutek- związków redukujących

methemoglobinę do hemoglobiny

• wymienne przetoczenie krwi pełnej przy ciężkich methemoglobinemiach toksycznych (>60%)

z hemolizą

• hemodializa przy wystąpieniu niewydolności nerek

• leczenie według zasad intensywnej terapii

ODTRUTKI

• BŁĘKIT METYLENOWY:

Dawkowanie:

- 1% roztwór - 0,1 ml/kg m.c. - dożylnie

w razie potrzeby dawkę powtórzyć po 1h

• WITAMINA C:

Dawkowanie:

- 1000-1500 mg dożylnie

• TIONINA (Helthion, Katalysin)

- 0,2 % roztwór - 0,5 - 1 mg/kg m.c.

dożylnie

---