RYNEK KAPITAŁOWY I PIENIĘŻNY

Rynek finansowy - to rynek na którym zawierane są transakcje finansowe, polegające na zakupie i sprzedaży instrumentów finansowych

Instrument finansowy - można określić jako kontakt pomiędzy dwoma stronami regulujący zależność finansową w jakiej obie strony pozostają.

Instrumentem finansowym jest również papier wartościowy. Obecnie pojęcie papier wartościowy ogranicza się z reguły do akcji, obligacji i niektórych instrumentów rynku pieniężnego.

Rynek finansowy dzieli się na różne segmenty, w ramach których występują odpowiednie segmenty finansowe. Segmenty rynku:

1. Rynek pieniężny

2. Rynek kapitałowy

3. Rynek instrumentów pochodnych

4. Rynek walutowy

Rynek pieniężny tworzą transakcje instrumentów finansowych o dużej płynności, mający z reguły charakter wierzycielski. Termin wymagalności instrumentów rynku pieniężnego wynosi co najwyżej 1 rok. Do najważniejszych instrumentów należą:

• bony skarbowe

• certyfikaty depozytowe

• bony komercyjne

Rynek kapitałowy tworzą transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim bądź własnościowym. Termin realizacji instrumentów rynkowych więcej niż 1 rok. Podstawowymi instrumentami są:

• obligacje

• akcje

Rynek instrumentów pochodnych tworzą transakcje tzw. Instrumentami pochodnymi, których wartość zależy od wartości innego instrumentu (w szczególności papieru wartościowego) na który pochodny instrument został wystawiony. Głównym celem tego rynku jest zabezpieczenie się przed ryzykiem i spekulacją w nadziei uzyskania ponadprzeciętnych dochodów.

Rynek walutowy tworzą transakcje walutowe polegające na sprzedaży wyrażonego w jednej walucie instrumentu finansowego za instrument finansowy wyrażony w innej walucie.

Granice między tymi segmentami mogą się zacierać, gdyż pewne instrumenty mogą być jednocześnie zaliczane do dwóch różnych segmentów

• depozyty walutowe (jednocześnie instrument rynku pieniężnego i walutowego) przez praktyków zaliczane są do rynku pieniężnego

• obligacje zmienne (jednocześnie instrument rynku kapitałowego i rynku instrumentów pochodnych) przez praktyków zaliczane do rynku kapitałowego.

Instrumenty finansowe

Inwestycja - jest to wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji dla przyszłych i niepewnych korzyści. Wyróżnia się inwestycje:

• rzeczowe

• finansowe

Przedmiotem inwestycjowania w inwestycjach finansowych jest instrument finansowy.

Instrument finansowy jest to kontrakt (umowa) między dwoma stronami, regulujący zależność finansową między stronami.

Zależność finansowa może przybierać jedną z trzech form, odpowiadającą trzem typom instrumentów finansowych:

1. instrumenty wierzycielskie - kredyty

2. instrumenty własnościowe - zależność finansowa polega na przekazaniu praw własności jedna strona drugiej

3. instrumenty terminowe - zależność finansowa polega na określeniu możliwych przyszłych przepływów pieniężnych jakie zajdą między stronami kontraktu. Przykłady to akcje, kontrakty terminowe.

Rynek finansowy jest to rynek, na którym dokonuje się transakcji instrumentami finansowymi.

Rynek pierwotny i wtórny.

Rynek pierwotny występuje wtedy, gdy instrument finansowy jest emitowany bądź wystawiony i sprzedawany pierwszemu

Rynek wtórny występuje wtedy, gdy dokonuje się regularny obrót wyemitowanymi instrumentami: giełda, rynek poza giełdowy OTC.

Rynek wtórny jest najważniejszym segmentem rynku papierów wartościowych. O rynku wtórnym mówi się wtedy, gdy papier wartościowy (lub inny instrument finansowy) po emisji i sprzedaży pierwszemu właścicielowi jest następnie sprzedany na rynku. To na rynku wtórnym kształtuje się cena papieru wartościowego odzwierciedlająca jego wartość. Najczęściej wyróżnia się dwa segmenty rynku wtórnego: giełdę oraz rynek pozagiełdowy.

Giełda - jest to regularne spotkanie stron zawierających transakcji kupna i sprzedaży (np. papierów wartościowych) odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym zasadom.

Rynek poza giełdowy - jest to rynek który nie ma ustalonego miejsca transakcji. Najczęściej transakcje odbywają się za pośrednictwem środków telekomunikacyjnych między biurami maklerskimi, które są pośrednikami inwestorów. Rynek poza giełdowy jest zazwyczaj regulowany.

Rynki finansowe

Rynki finansowe na świecie - ogólne uwagi.

Na rynku finansowym dokonuje się obrotu instrumentami finansowymi, ustala się tu cena instrumentu.

W przypadku dobrze funkcjonującego rynku cena ta odzwierciedla wartość instrument finansowego.

Z funkcjonowaniem rynku finansowego wiąże się z transferem pieniądza od podmiotów, które chcą dokonać inwestycji do przedmiotów, które chcą sfinansować pewne przedsięwzięcia, co pozwala na efektywną alokację kapitału.

Uczestnicy rynku finansowego:

• kapitałodawcy - inwestorzy: indywidualni, instytucjonalni

• kapitałobiorcy

• instytucje pośredniczące

1) Transfer bezpośredni

kapitał finansowy

inwestor emitant papierów wartościowych

papiery wartościowe

2) Transfery pośrednie (przez pośrednika brokera)

kapitał kapitał

inwestor pośrednik emitant papierów wartościowych

papier wart. Papier wart.

3) transfery przez instytucje finansowe

kapitał kapitał powierniczy

inwestor pośrednik (fundusz inwest) emitant pap.wart

udział w funduszu papiery wartościowe

Emisja papierów wartościowych

Cel emisji - pozyskanie kapitału

Podstawowe pytania:

Czy inwestorzy wykupią emisję?

Jakie zostaną osiągnięte ceny?

Rodzaje emitentów:

1. spółki akcyjne

2. skarb państwa

3. organy samorządowe

4. instytucje finansowe

5. przedsiębiorstwa nie będące spółkami

Zasady emisji papierów wartościowych.

Jednym z warunków powodzenia emisji jest jej znaczne rozproszenie tj. skierowanie do licznych inwestorów. Według tego kryterium wyróżnia się:

• emisje w ofercie publicznej

• emisje prywatne

Emisja w ofercie publicznej.

Adresowana do wszystkich potencjalnych nabywców (300 osób min lub do nieoznaczonego adresata.

Upublicznienie emisji wymaga spełnienia wielu istotnych warunków.

Wyróżnia się emisje:

• własne - emitent sprzedaje papiery na rynku pierwotnym i nie korzysta z pomocy instytucji pośredniczących (banki inwestycyjne, biura maklerskie)

• obce - emitent zleca emisje wyspecjalizowanym instytucjom finansowym pośredniczącym na rynku.

Rodzaje emisji obcej:

1. Pośrednik na podstawie umowy z emitentem zobowiązuje się do sprzedaży wyemitowanych papierów w imieniu eminenta i nie ponosi żadnego ryzyka (otrzymuje prowizje)

2. Pośrednik przyjmuje papiery emitenta w komis, działa we własnym imieniu, lecz ryzyko ponosi emitent. Sprzedaje papiery po kursie emisyjnym (otrzymuje prowizje)

3. Pośrednik występuje w roli kupca, nabywa papiery po cenie obniżonej i sprzedaje po cenie emisyjnej, ponosząc przy tym ryzyko.

Wyróżnia się dwie formy gwaranta:

1. subemitent usługowy - nabywa od eminenta całość lub część emisji gwarantując jej powodzenie

2. subemitent inwestycyjny - nabywa na własny rachunek całość lub część oferowanych papierów na które nie złożono zapisu w terminie, czyli nie zostały sprzedane.

Plasowanie emisji - procedury związane z rozpoznaniem rynku kapitałowego, określeniem warunków i sposobów umieszczenia papierów na rynku.

Właściwie przeprowadzony proces plasowania pozwala na nawiązanie szerokich kontaktów z potencjalnymi inwestorami i zwiększa prawdopodobieństwo powodzenia emisji..

Prospekt emisyjny:

Podstawowe części:

1. informacje ogólne o emitencie oraz dane formalnoprawne

2. cele i zasady emisji

3. opis działalności gospodarczej emitenta, oceny, prognozy rozwoju

4. sprawozdanie finansowe i materiały uzupełniające

Fundusze inwestycyjne

Fundusz inwestycyjny prowadzi środki pieniężne inwestorów i przeznacza je na zakup akcji, obligacji i innych aktywów, aby osiągnąć określony cel finansowy.

Pierwsze fundusze powstały w połowie lat 20-tych w USA. W Polsce działają od 1992 roku.

Zalety inwestowania w fundusze:

1. dywersyfikacja - zróżnicowanie portfela inwestycyjnego ryzyka, minimalizacja ryzyka w wyniku dywersyfikacji

2. profesjonalne zarządzanie

3. płynność

4. dogodność

Fundusz otwarty, jednostki uczestnictwa.

Jest to najbardziej popularny typ funduszu inwestycyjnego w Polsce. Fundusz otwarty zbywa jednostki uczestnictwa i dokonuje ich odkupienia na żądanie uczestnika funduszu. Z chwilą odkupienia jednostki uczestnictwa są umarzane z mocy prawa.

Jednostka uczestnictwa stanowi tytuł do udziału w aktywach funduszu. Jednostka uczestnictwa nie jest oprocentowana. Jeżeli wartość aktywów netto na jednostkę uczestnictwa spada to inwestorzy mogą stracić (jeżeli umorzą po cenie niższej niż cena ich nabycia). Jednostki uczestnictwa są niezbywalne, czyli inwestorzy nie mogą sobie odsprzedawać jednostek i w ten sposób dokonywać wyceny aktywów funduszu, mogą je jedynie przedstawić funduszowi do odkupu.

Podstawowe rodzaje funduszu:

• fundusz rynku pieniężnego

• fundusz papierów wartościowych

• fundusz wzrostowo - dochodowy, wzrostu, agresywnego wzrostu, indeksowe.

Fundusz zamknięty, certyfikat inwestycyjny.

Emituje określoną liczbę certyfikatów inwestycyjnych.

Certyfikaty te są papierami wartościowymi dopuszczonymi do rynku publicznego. Certyfikaty są przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, można je kupić i sprzedać po cenie rynkowej (lub giełdzie)

Instrumenty finansowe

• Bon skarbowy - rynek pieniężny

• 
  Obligacje

• Akcje r. kapitałowy

• 
  Futures

• Opcje r. Pochodny

Charakterystyka rynku pieniężnego

Transakcje na rynku pieniężnym realizowane są przede wszystkim w celu kształtowania płynności finansowej podmiotów gospodarczych.

Uczestnikami rynku są banki niebankowe, instytucje finansowe, przedsiębiorstwa, władze lokalne.

Mechanizm funkcjonowania: lokowanie chwilowo wolnych funduszy w dochodowych aktywach krótkoterminowych tych instytucji, które odczuwają niedobór funduszy krótkoterminowych.

Transakcje /lokaty i pożyczki/ realizowane są w:

Bon skarbowy - forma krótkoterminowego kredytu dla państwa. Sprzedawany jest po cenie niższej od nominalnej. Ma za zadanie antycypowanie przyszłych wpływów budżetowych, pozwala na utrzymanie płynności finansowej.

Bon skarbowy to papier wartościowy stwierdzający zobowiązanie władz finansowych danego państwa wobec nabywcy bonów.

W Polsce instrumentami rynku pieniężnego jest właśnie BON SKARBOWY. Emitowane są przez Skarb państwa za pośrednictwem NBP. Na rynku pierwotnym sprzedawane są z dyskontem na przetargach. Wykup następuje po cenie nominalnej. Są to papiery krótkoterminowe, wystawiane najczęściej na 8, 13, 26, 52 tys. Złotych, 100 tys. , 1 mln. Bony są również przedmiotem obrotu na rynku wtórnym

w. nominalna 10000 W. nominalna

cena zakupu 9300

___________________________

dyskonto 700 c. Zakupu 8 tu

N rynku wtórnym bon można sprzedać przed terminem wykupu, po cenie niższej jaka będzie kształtować się w tym momencie na rynku.

Instrumenty o podstawie dyskontowej.

POLSKI BON SKARBOWY

1. stopa dyskonta polskiego bonu skarbowego

d = (360/t) * (FV - P) / FV

d- stopa dyskonta bonu skarbowego

t- liczba dni do terminu wykupu bonu skarbowego

2. Stopa rentowności PBS

r = (360/t)*(FV - P)/ P

Przykład:

Skarb Państwa wyemitował bon skarbowy 13 tygodniowy o wartości nominalnej 10.000 zł. Inwestor X nabył ten bon na przetargu po cenie 9627 zł. Oblicz stopę dyskonta oraz stopę rentowności bonu skarbowego.

d= (360/91)*(10000 - 9627)/ 10.000 = 3,96 * 0,0373 = 0,1477 14,77%

r = (360/91)*(10000 - 9627)/ 9627 = 15,33% w skali roku

wycena bonu skarbowego

jaką dać cenę? Ile to jest warte?

Wn - 10.000

1 2 3 4 13 tygodni

28.04 03

P = ?

P=9609

Przykład:

Wycena: cena bonu skarbowego

Inwestor zamierza kupić 13 tygodniowy bon skarbowy o wartości nominalnej 10.000 na przetargu. Wyznacz wartość tego bonu jeżeli: rentowność 13 tyg. Bonu skarbowego 16,1 % a inwestor nie przewiduje zmian w poziomie stóp procentowych w przyszłości i przyjmuje tę wartość jako wymaganą stopę dochodu.

P = FV/ (1 + r *T)

T-czas do końca okresu inwestowania, wyrażony jako ułamek roku.

P = 10.000/ (1+0,161 * 91/360)= 9609 r w roku=16,1% r'= r*91/360

Przykład II

Dany jest 13 tygodniowy bon skarbowy. 2 tygodnie po emisji bon o wartości nominalnej 100 tys r=8%. Wyznacz wartość bonu na następujących scenariuszy:

1. inwestor zamierza przetrzymać bon skarbowy do terminu wykupu

2. inwestor zamierza sprzedać bon skarbowy 3 tyg. Przed terminem wykupu a wymagana stopa dochodu nie zmieni się po dacie sprzedaży

3. inwestor zamierza sprzedać bon skarbowy 3 tyg. Przed terminem wykupu a wymagana stopa dochodu po sprzedaży bonów wzrośnie do 9%.

Ad 1) r' = 77/360 100000

100000/ (1+r') = 100000/ 1,0071= 98.318 0 1 2 13 tys.

P=?

Ad 2) FV FV = 100000/(1+0,08*21/36)=

P = ------------------------------------- = 98.312 = 99535

1+0,08 * ( (13-2-3)*7)/360

Ad 3)

P= 99478/(1+0,08*56/36)= 98256 FV= 100000/(1+0,09*21/36)=

= 99478

Obligacje

To papier wartościowy potwierdzający nabycie przez jego posiadacza prawa do otrzymania w określonym czasie sumy pieniężnej określonej w obligacji oraz ewentualnie odsetek.

Podstawowe charakterystyki większości obligacji to:

• termin wykupu: jest to dzień począwszy od którego obligacja podlega wykupowi

• wartość nominalna: jest to wartość, którą posiadacz obligacji otrzymuje od eminenta po upływie wykupu terminu

Inwestor może sprzedać obligacje przed terminem wykupu innemu inwestorowi po cenie rynkowej.

Kryteria podziału obligacji

A. Kryterium eminenta

1. Skarbowe i rządowe - Skarb Państwa, najbardziej rozwinięta w Polsce.

2. Komunalne - emitowane przez samorządy terytorialne (gminy, powiaty), skierowane na finansowanie przedsięwzięć.

3. Przedsiębiorstw -

B. Kryterium oprocentowania

1. o stałym oprocentowaniu - odsetki znane są w momencie emisji i nie zmieniają się.

2. o zmiennym - co jest stopą odniesienia? Jest to stopa rynku pieniężnego i stopy oprocentowania kredytu na rynku międzybankowym. Odsetki w kolejnych latach=k+1

3. zerokuponowe - poniżej stopy, sprzedawane z dyskontem jak bony skarbowe.

C. Kryterium dodatkowych praw dla posiadacza

1. zamienne - obligacje mogą zamienić na akcje

2. z opcją wykupu na żądanie eminenta

3. z opcją wykupu na żądanie posiadacza

OBLIGACJE SKARBOWE W POLSCE

Mają formę zdematerializowaną - nabywca otrzymuje inne świadectwo depozytowe, potwierdzające prawa do własności.

Nabycie obligacji możliwe jest na:

1. Rynku pierwotnym

2. Rynku wtórnym

Sprzedaż na rynku pierwotnym:

1. Przetarg

2. Subskrypcja

3. oferta publiczna

Ad 1. dostępny jest dla dużych inwestorów. Uczestnicy określają cenę, którą gotowi są zapłacić za obligacje. Skarb Państwa określa minimalną cenę dla danego przetargu. Oferty z niższymi cenami są odrzucane.

Przetarg - obligacje hurtowe

1. Obligacje dwuletnie „zerokuponowe”

2. obligacje pięcioletnie o stałym oprocentowaniu (PS)

3. obligacje dziesięcioletnie o stałym oprocentowaniu (DS.)

4. obligacje dziesięcioletnie o zmiennym oprocentowaniu (DZ)

5. obligacje dwudziestoletnie o stałym oprocentowaniu.

Ad 2. W drodze subskrypcji obligacje mogą nabywać inwestorzy indywidualni i instytucjonalni. Inwestorzy mogą zaliczyć należności z posiadanych obligacji podlegających wykupowi na poczet ceny nowo emitowanych obligacji. Cena subskrypcyjna określona przez Ministra Finansów jest zazwyczaj niższa od ceny emisyjnej.

Ad 3. W pierwszym dniu oferty obligacje sprzedawane są wg ceny emisyjnej. Cena ta każdego następnego dnia podwyższana jest o narosłe odsetki dając cenę sprzedaży. Obligacje emitowane są w seriach. Sprzedaż publiczna każdej serii obligacji trwa 3 miesiące.

1. obligacje dwuletnie o stałym oprocentowaniu (DOS)

2. obligacje czteroletnie indeksowane (COI)

3. obligacje trzy - czteroletnie o zmiennym oprocentowaniu (notowane na giełdzie papierów wartościowych (rynku wtórnym))

RYNEK WTÓRNY

Cena zakupu obligacji jest kurs giełdowy powiększony o narosłe odsetki.

1. Rynek giełdowy

2. Rynek pozagiełdowy (międzybankowy)

Na rynku giełdowym warunkiem dokonania transakcji jest posiadanie rachunku inwestycyjnego w biurze maklerskim. Na rynku pozagiełdowym stronami transakcji są wyłącznie banki.

AKCJE

Jest to papier wartościowy emitowany przez firmę będącą spółką akcyjną, oznaczający współwłasność firmy.

Prawa posiadacza akcji:

Z punktu widzenia inwestorów i spółek akcje można podzielić na:

1. Zwykłe

2. Uprzywilejowane

Akcja zwykła - może dać posiadaczowi następujące prawa:

1. prawo własności

2. prawo do udziału w zyskach spółki (prawo do dywidendy)

3. prawo do zakupu akcji nowej emisji (prawo poboru)

4. prawo do głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

5. prawo do udziału w masie upadłościowej spółki.

Ad 2. stopa zwrotu będzie zależała od dywidendy jaką otrzyma właściciel tej akcji.

Dywidenda rok 2 zł/1 akcja

Cena zakupu 10 zł

R= D/Po = 2/10= 20%

Dywidenda

Cz=10zł 1 2 3

R= D+(P1-Po)/Po= 2+(12-10)/10= 2+2/10=40%

Akcja uprzywilejowana - daje posiadaczowi dodatkowe uprawnienia. Uprzywilejowanie to może dotyczyć:

1. prawa do otrzymywania stałej dywidendy

2. prawa do więcej niż jednego głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

3. prawa do uprzywilejowanej pozycji co do udziału w masie upadłościowej spółki

PRAWO POBORU

Prawo poboru wynika z faktu, że spółki mogą wielokrotnie emitować akcje. Aby zapewnić dotychczasowym akcjonariuszom utrzymanie udziału we własności, spółka może wyemitować prawo poboru.

Prawo poboru jest to instrument finansowy, który daje posiadaczom akcji spółki prawo do zakupu akcji nowej emisji po ustalonej cenie emisyjnej. Dzień ustalenia prawa poboru jest to dzień, w którym wszyscy inwestorzy posiadający akcje uzyskują prawa poboru.

Posiadacz prawa poboru może:

1. sprzedać prawo poboru

2. skorzystać z prawa poboru i dokonać zakupu akcji nowej emisji

3. trzymać prawo poboru aż do dnia jego ustania i nie skorzystać z niego.

Podstawowe charakterystyki akcji to:

• WARTOŚĆ NOMINALNA - określona jako wartość kapitału przypadający na jedną akcję. Akcje są niepodzielne jednakże czasem

• WARTOŚĆ EMISYJNA - określona jako cena po jakiej akcja jest sprzedana przez eminenta jej pierwszemu właścicielowi. Wartość emisyjna funkcjonuje na rynku pierwotnym.

• WARTOŚĆ RYNKOWA - to cena akcji na rynku (kurs akcji na giełdzie)

• WARTOŚĆ KSIĘGOWA - określona jako wartość aktywów netto spółki przypadające na jedną akcję

Cena księgowa = wartość aktywów netto/ilość akcji

Podstawowe wskaźniki rynkowe:

• wskaźnik cena/zyski: iloraz ceny akcji i zysku netto przypadającego na jedną akcję

• stopa dywidendy: iloraz dywidendy i ceny akcji

• wskaźnik pokrycia: iloraz zysku netto przypadającego na jedną akcję i dywidendy

• wskaźnik wypłaty: iloraz dywidendy i zysku netto przypadającego na jedną akcję

• wskaźnik cena/ wartość księgowa: iloraz ceny i wartości księgowej akcji

INSTRUMENTY POCHODNE

1. Instrumenty wywodzące się z szeroko rozumianych opcji

2. Instrumenty wywodzące się z kontraktów terminowych

Opcja - instrument finansowy, który daje jego posiadaczom prawo a nie obowiązki do zakupu (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży) innego instrumentu finansowego, tj. instrumentu pierwotnego, przed lub w ustalonym dniu w przyszłości, po określonej cenie w zamian za opłatę (cena opcji)

POSIADACZ OPCJI nabywa prawa do kupna i sprzedaży instrumentu pierwotnego

WYSTAWCA OPCJI przyjmuje zobowiązania jej realizacji, gdy posiadacz opcji podejmuje decyzję o jej wykonaniu

INSTRUMENT PIERWOTNY instrument finansowy na którym opiera się opcja

Rodzaje opcji:

• opcja kupna - daje posiadaczowi prawa do zakupu instrumentu pierwotnego po określonej cenie w ustalonym czasie

• opcja sprzedaży- daje posiadaczowi prawo do sprzedaży instrumentu pierwotnego po określonej cenie w ustalonym czasie

WYKONANIE OPCJI - skorzystanie z prawa jakie daje opcja. Wykonawca opcji ma obowiązek kupna (sprzedaży) opcji, gdy posiadacz tego zażąda. Opcja zostanie wykonana (rozliczona) wówczas, gdy będzie to dla posiadacza opłacalne.

TERMIN WYGAŚNIĘCIA OPCJI - termin, po którym opcja traci ważność i nie może być wykonana.

Ze względu na termin wykonania wyróżnia się:

• opcję amerykańską - posiadacz może ją wykonać w dowolnym terminie od momentu nabycia do terminu wygaśnięcia

• opcję europejską - posiadacz może ja wykonać jedynie w dniu w którym przypada termin wygaśnięcia opcji

X - cena wykonania (rozliczenia) jest to stała cena po jakiej opcja może być wykonana (ustalona w momencie wystawienia opcji)

PS - cena instrumentu pierwotnego - wartość rynkowa

P - cena opcji (premia)=wartość rynkowa opcji (cena prawomocna) które nabywa posiadacz opcji

Opcjami giełdowymi handluje się w tzw. Kontraktach, obejmujących w przypadku opcji akcyjnych najczęściej 1000 akcji. Wartość kontraktu oblicza się jako iloczyn ceny opcji i wielkość kontraktu.

---