NACZELNE ZASADY PROCESOWE
Są to ogólne idee obejmujące węzłowe kwestie w procesie i wyznaczające model procesu dyrektywy uregulowania najbardziej istotnych kwestii procesowych.
1. Zasada domniemania niewinności zasada wynikająca z konstytucji i z prawa międzynarodowego, zawarta w art. 5 k.p.k., która mówi, że oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem
jest to domniemanie prawne wzruszalne, wzruszane jego obalenie jest możliwe tylko w drodze wyroku skazującego lub warunkowo umarzającego.
+ ! 1 wyrok prawomocny wyrok jest prawomocny gdy :
albo wyczerpany został tok odwoławczy
albo ktoś się po prostu nie odwołał
w związku z czym postępowanie się zakończyło i nie ma już możliwości odwołania się, zaskarżenia
+ ! 2 oskarżonego chronią :
KK art. 212 pomównienie (prywatnoskargowe)
KC art. 23 - 24 ochrona dóbr osobistych
+ ! 3 ciężar dowodu nie spoczywa na oskarżonym nie musi on nic udowadniać, tylko muszą udowodnić jemu
Zasada w aspekcie:
procesowym
pozaprocesowym (jest adresowana do całego społeczeństwa):
* osoby fizyczne (bezpodstawne posądzenie o przestępstwo art. 212)
* organy władzy art. 52, par. 1)
* prasa prawo prasowe
2. Zasada in dubio pro reo zgodnie z tą zasadą wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego. Jednocześnie zakazuje ona ustaleń alternatywnych (przykładem zasady art. 397 par. 4)
+ ! ustalenia alternatywne np. przyjmuje się, że ktoś ukradł albo 1 albo 2 rzecz lub, że ukradł coś tej osobie albo innej ! TAK BYĆ NIE MOŻE ! z ustaleń musi to jasno wynikać
3. Zasada prawdy materialnej rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych (art.2 § 2 k.p.k.) podstawą orzeczenia mogą być wyłącznie okoliczności faktyczne, zgodne z prawdą (czyli z rzeczywistością)
zasada ta odnosi się wyłącznie do ustaleń faktycznych (do dokonywanego w toku procesu stwierdzenia faktów, mających znaczenie dla decyzji procesowej), a nie do procesu interpretacji prawa. Każde rozstrzygnięcie procesowe zostaje wydane na podstawie określonego stanu faktycznego
nadrzędność zasada ta jest bezpośrednio związana z celem toczącego się postępowania karnego (z dążeniem do ustalenia prawdy, jako podstawy do rozstrzygnięcia sprawy)
skierowana jest do sądu i do innych współdziałających z nim organów procesowych
konsekwencje nieprzestrzegania tej zasady to błąd w ustaleniach faktycznych
nie jest absolutem, bo ustawodawca chroni inne dobra np. życie rodzinne, tajemnicę spowiedzi, pomimo że utrudniają poznanie prawdy
Gwarancje zasady prawdy materialnej:
- obowiązek inicjatywy dowodowej agentów procesowych
- kontradyktoryjność rozprawy i jej elementy w postępowaniu przygotowawczym
- koncentracja czasowa i miejscowa procesu w czasie rozprawy
- kontrola sądowa postępowania przygotowawczego
- kolegialność sądu
- sposób przesłuchania
- system środków zaskarżenia
Ograniczenie prawdy materialnej:
- prawomocność orzeczenia (ne bis in idem)
- zakazy dowodowe
- immunitety procesowe
- obowiązek zakończenia sprawy w rozsądnym terminie
4. Zasada swobodnej oceny dowodów jest dyrektywą dokonywania oceny dowodów bez jakiegokolwiek skrępowania i rygorów ustawowych art. 7 k.p.k. organy postępowania karnego kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego poza tym sędzia nie jest krępowany żadnymi regułami dowodowymi
Art. 7 K.p.k:
Organy postępowania związane są:
- całokształtem przeprowadzonych dowodów
- zasadami prawidłowego rozumowania
- wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego
+ ! 1 jest to uzasadniona swobodna ocena dowodów nie ma tutaj nieograniczonej swobody sędziego sędzia musi wyjaśnić, w jaki sposób oceniał dowody, dlaczego oparł się na jednych, odrzucając inne oraz dlaczego wyciągnął z nich określone wnioski to wszystko czyni poprzez uzasadnianie wszystkich orzeczeń i aktów, które powodują przejście do następnego etapu procesu (chyba że ustawa wyraźnie go z tego zwalnia). W szczególności musi uzasadnić :
postanowienie o wszczęciu / odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego
postanowienie o umorzeniu, warunkowym umorzeniu lub zawieszeniu postępowania
postanowienie o przedstawieniu zarzutów (na żądanie podejrzanego)
akt oskarżenia (w postępowaniu uproszczonym - nie musi)
wyrok sądu (na wniosek stron - poza kilkoma wyjątkami)
sąd I instancji musi w uzasadnieniu wyjaśnić art. 424 k.p.k. dlaczego oparł się na tych, a nie innych dowodach, i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, a także dlaczego uznał fakt za udowodniony lub za nieudowodniony oraz dlaczego uznał fakt za istotny lub za nieistotny
konieczna jest ocena każdego dowodu na tle pozostałych dowodów sąd nie może ustalać faktów sprzecznie z dowodami, którym dał wiarę i zarazem zgodnie z dowodami, którym jej nie dał
+ ! 2 jest to kontrolowana swobodna ocena dowodów swobodna ocena dowodów jest kontrolowana przez sąd, który rozpoznaje środek odwoławczy art. 438 k.p.k. zaskarżone orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli błąd ten mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia
+ ! 3 sąd ocenia dowody po ich przeprowadzeniu, dokonując nie tylko oceny każdego dowodu z osobna, lecz także oceny kompleksowej oceny aposteriorycznej. Oprócz tego sąd ocenia przydatność zawnioskowanego dowodu lub ewentualność dopuszczenia dowodu z urzędu do udowodnienia danej kwestii ocena aprioryczna
+ ! oceną aprioryczną jest uznanie sądu :
że okoliczność nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia
że okoliczność została już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy
o nieprzydatności dowodu do ustalenia danej okoliczności
o tym, że dowodu nie da się przeprowadzić, gdy np. świadek zmarł
+ ! 4 zakaz antycypacji dowodowej nie można z góry przesądzać o tym, że dany dowód jest nieprawidłowy
5. Zasada kontradyktoryjności spór równouprawnionych stron przed bezstronnym organem. Typowym procesem o charakterze konrtadyktoryjnym jest proces cywilny. Rozprawa główna ma taki charakter.
+ ! 1 główną cechą kontradyktoryjności jest udział stron i jawność rozprawy
+ ! 2 inne cechy :
możliwość składania wniosków (np. o dokonanie śledztwa lub dochodzenia)
możliwość składania oświadczeń
możliwość składania pytań do świadków (np. przesłuchania świadka przez sąd, przesłuchanie biegłego)
możliwość udziału w czynnościach dowodowych
możliwość składania odwołań
Funkcje procesowe: Stosunek procesowy:
- oskarżenie - oskarżyciel stąd proces kontradyktoryjny jest
- obrona - oskarżony procesem trójpodmiotowym
- rozstrzyganie - organ (np. sąd)
6. Zasada inkwizycyjności (śledczości) obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym. Zgodnie z tą zasadą organ działa bez udziału stron
+ ! 1 art. 297 cele procesu przygotowawczego
+ ! 2 art. 299 strony postępowania przygotowawczego
+ ! 3 art. 316 prawo stron do udziału w czynnościach niepowtarzalnych
+ ! 4 art. 317 prawo stron do udziału w innych czynnościach
7. Zasada prawa do obrony oskarżony ma prawo bronić swych interesów, tzn., że oskarżonemu przysługuje prawo do obrony oraz prawo do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6 k.p.k.)
+ ! 1 w sensie materialnym wyraża się we wszystkich czynnościach podejmowanych przez oskarżonego i przez inne organy w celu obrony interesów oskarżonego
+ ! PROCES KARNY oskarżony w szczególności :
art. 175 § 1 k.p.k. ma prawo składać wyjaśnienia, nie ma obowiązku składania wyjaśnień, może taż bez podania powodów odmówić odpowiedzi na pytania lub w ogóle odmówić składania wyjaśnień
art. 300, 386, 175 k.p.k. ma prawo odmowy zeznań
art. 316 k.p.k. ma prawo być obecnym przy czynnościach dowodowych niepowtarzalnych, chyba że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki
art. 156 i 157 k.p.k. ma prawo do udostępnienia mu akt sprawy sądowej i sporządzenia odpisów orzeczeń
art. 321 k.p.k. ma prawo do ostatecznego zaznajomienia się z materiałami postępowania przygotowawczego
ma prawo swobodnego rozporządzania swoim ciałem
+ ! 2 w sensie formalnym oskarżony ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy jako osoby ustawowo upoważnionej do udzielania pomocy w sprawach karnych (obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego). Obrona :
w sensie procesowym (obligatoryjnym) z urzędu
w sensie cywilnoprawnym (fakultatywnym) z wyboru oskarżonego
+ ! PROCES KARNY :
art. 79 i 80 k.p.k. obrona obligatoryjna :
nieletni
głuchy, niemy lub niewidomy
zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności
+ jeżeli w toku postępowania biegli stwierdzą jednak poczytalność obrońca może zostać zwolniony
gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę
jeżeli oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub gdy jest pozbawiony wolności (w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji)
+ ! ! ! 1 osoba uprawniona obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury
+ ! ! ! 2 liczba obrońców 1 oskarżony może posiadać jednocześnie nie więcej niż 3 obrońców
+ ! ! ! 3 liczba oskarżonych obrońca może bronić kilku oskarżonych jeżeli nie pozostają w sprzeczności ich interesy
8. Zasada niezależnych sądów i niezawisłych sędziów :
zasada niezwisłości sędziów (art. 178 ust. 1 KRP) "sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezwiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom". TK wskazuje, iż "niezawisłość musi oznaczać niezależność sędziego zarówno od stron sporu, jak i od organów państwa. Korelatem zasady niezwisłości po stronie sędziego jest obowiązek bezstronności"
niezwisłość oznacza więc stworzenie sędziemu pozycji umożliwiającej sprawowanie urzędu (czyli orzekanie) w sposób zgodny z własnym sumieniem, w sposób wolny od jakichkolwiek możliwości bezpośrednich i pośrednich nacisków zewnętrznych. Jednocześnie niezawisłość jest ograniczona przez podporządkowanie sędziego przepisom Konstytucji i ustaw, w ramach i na podstawie których winien on dokonywać wszystkich czynności
gwarancja niezwisłości sędziowskiej :
w aspekcie personalnym odnosi się on do praw i obowiązków sędziego :
stabilizacja urzędu sędziego sędzia jest powoływany na czas nieoznaczony oznacza to powołanie na stałe do osiągnięcia określonego wieku emerytalnego, po czym sędzia przechodzi w stan spoczynku, zachowując niektóre prawa i obowiązki sędziego
+ ! 1 odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku z urzędu po ukończeniu 65 lat, z możliwością przedłużenia do 70 roku życia (za zgodą KRS)
+ ! 2 odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku na wniosek po ukończenu 55 lat i po przepracowaniu w zawodzie 25 lat (kobieta), po ukończeniu 60 lat i po przepracowaniu w zawodzie 30 lat (mężczyzna)
+ ! 3 odchodzenie w stan spoczynku sędziów SN i NSA po ukończeniu 70 lat
nieusuwalność sędziego sędzia może zostać wbrew swojej woli złożony z urzędu lub zawieszony w urzędowaniu jedynie w sytuacjach wyjątkowych określonych w ustawie, na mocy orzeczenia sądu
+ ! sędzia może też zostać przeniesiony w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub w razie zmian w organizacji sądowej
nieprzenaszalność sędziego sędzia może zostać wbrew swojej woli przeniesiony do innego sądu lub na inne stanowisko jedynie w sytuacjach wyjątkowych określonych w ustawie, na mocy orzeczenia sądu
immunitet sędziowski sędzia może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej lub pozbawiony wolności tylko za uprzednią zgodą sądu określonego w ustawie. Nie może być też zatrzymany lub aresztowany, chyba że zostanie ujęty na gorącym uczynku przestępstwa, przy którym jest to niezbędne
odpowiedzialność dyscyplinarna sędziego za naruszenie obowiązków sędziowskich ponoszona jest odpowiedzialność wylącznie przed sądami dyscyplinarnymi, złożonymi z sędziów i wyłanianymi przez organy samorządu sędziowskiego. Sędzia również za wykroczenia odpowiada wyłącznie w drodze dyscyplinarnej
niepołączalność sędzia nie może zajmować innych urzędów i funkcji państwowych, nie może podejmować zajęć, które przeszkadzałyby w pełnieniu obowiązków i mogłyby uchybiać godności sędziego, lub zachwiać zaufanie do jego bezstronności
apolityczność sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów
status materialny i zasady wynagradzania sędziego KRP nakazuje zapewnienie sędziemu warunków pracy i wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków
w aspekcie merytorycznym
sędzia poza podległością prawu może być w rozstrzyganiu sprawy poddany wyłącznie wskazówkom sformułowanym w orzeczeniu sądu wyższego, zgodnie z przepisami obowiązujących procedur niedopuszczalne są jakiekolwiek wskazania, czy sugestie płynące z innej strony czy formułowane w inny sposób
podległość sędziego prawu ma ograniczony zakres :
+ ! 1 sędziowie podlegają wyłącznie KRP oraz ustawom. Tym samym sędzia nie może odmawiać stosowania ustaw w oparciu o zarzut ich niekonstytucyjności może jedynie uruchamiać stosowną procedurę przed TK, kierując do niego tzw. pytanie prawne
+ ! 2 sędzia nie jest natomiast związany aktami podustawymi (zwłaszcza rozporządzeniami) i może przy rozpatrywaniu poszczególnych spraw samodzielnie oceniać zgodność tych aktów z ustawami i KRP, a w razie stwierdzenia niezgodności - odmawiać ich stosowania
9. Zasada skargowości zasada ta obowiązuje w postępowaniu głównym, apelacyjnym i kasacyjnym. Zgodnie z nią organ wszczyna i prowadzi postępowanie, ale wyłącznie w wyniku wniesienia skargi przez pokrzywdzonego, bezpośrednio zainteresowanego rozstryzgnięciem.
+ ! 1 rodzaje skarg :
zasadnicze :
akt oskarżenia
apelacja
pozew cywilny
skargi te inicjują postępowanie
etapowe :
zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczego
zażalenie na umorzenie postępowania przygotowawczego
sprzeciw od wyroków : zaocznego i nakazanego
wniosek o wznowienie postępowania
inne zażalenia incydentalne :
zażalenie na zatrzymanie
zażalenie na odmowę udostępnienia akt
d) warunkujące kontrolę nadzwyczajną (wniosek o wznowienie)
- nie wolno wszczynać postępowania, dopóki nie zostanie wniesiona skarga (nemo indest sine abore)
- organ procesowy nie może wyjść poza granice skargi
Możliwości kontynuowania postępowania pomimo cofnięcia skargi:
1) art. 14 par. 2 odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu
2) art. 431 par. 1,2 niemożność cofnięcia środka odwoławczego na korzyść oskarżonego gdy wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi obrona obligatoryjna pozostałych środków odwoławczych. Środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego, bez jego zgody nie można cofnąć.
10. Zasada obiektywizmu.
- wiąże wszystkie organy prowadzące postępowanie karne, które z rzetelnością powinny badać i uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego. Zasada odnosi się też do innych uczestników procesu np. przedstawicieli społeczeństwa
- realizacją tej zasady jest instytucja wyłączenia sędziego (np. jeśli podważałby bestronność sprawy)
- organ procesowy, aby być obiektywnym musi być neutralny wobec stron oraz swej sprawy
art. 92 - podstawa orzeczenia
art. 410 - podstawa wyroku
art. 170 par. 2 - zakaz antycypacji dowodu (nie można oddalić wniosku dowodu, jeśli dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić)
11. Zasada bezpośredniości.
3 dyrektywy:
- sąd powinien opierać się wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie - art. 92 i 410
- sąd powinien zetknąć się bezpośrednio ze źródłami i środkami dowodowymi - art. 396
- sąd powinien opierać się przede wszystkim na dowodzie pierwotnym nie na wtórnym - art. 174
Wyjątki od zasady:
- art. 389 przesłuchanie oskarżonego
- art. 391 przesłuchanie świadka
- art. 392 odczytanie protokołów
- art. 396 pomoc sądowa
- art. 452 sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego
- art. 388, 335, 343 postępowania skrócone
12. Zasada oficjalności (ścigania z urzędu) zasada ta obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym (chyba, że ustawa uzależnia to od określonego zezwolenia) i w postępowaniu wykonawczym (postępowanie wszczyna się natychmiast po tym jak stanie się ono wykonalne). Zgodnie z nią organ wszczyna i kontynuuje postępowanie bez względu na jakikolwiek wniosek, skargę.
+ ! jeżeli w kodeksie nie jest określone, że dane przestępstwo jest ścigane na wniosek oznacza to, że jest ścigane z urzędu
Tryby ścigania:
- z oskarżenia publicznego (z urzędu) - art. 10)
- z oskarżenia prywatnego
W postępowaniu zasadniczym i apelacyjnym można spotkać wyjątki na rzecz ścigania z urzędu:
1) postępowanie poprawcze wobec nieletnich wszczyna sąd rodzinny z urzędu
2) zasądzenie z urzędu odszkodowania art. 415
3) możliwość odnowienia postępowania z urzędu gdy wymienia się konkretne przesłanki art., 439
13. Zasada legalizmu i oportunizmu.
Zasada legalizmu dyrektywa, która stanowi, iż organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany wszcząć i przeprowadzić postępowanie przygotowawcze, a oskarżyciel musi wnieść i poprzeć oskarżenie przed sądem - o czyn ścigany z urzędu.
Zasada oportunizmu dyrektywa, w myśl której organ procesowy może nie wszczynać postępowania, jeżeli ze względu na interes publiczny postępowanie w danej sprawie jest bezcelowe.
- oportunizm właściwy uchylanie się od ścigania ze względu na pozaprawną niecelowość procesu
- oportunizm niewłaściwy uchylanie się od ścigania ze względu na bagatelność sprawy
Wyjątki na rzecz oportunizmu:
- umorzenie absorbcyjne
- instytucja świadka koronnego
- umorzenie postępowania przeciwko nieletniemu, jeżeli orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone już w innej sprawie środki
Nie są wyjątkami od legalizmu ani przejawami oportunizmu:
- warunkowe umorzenie postępowania art. 66, par. 3
- skazanie bez rozprawy art. 335
- dobrowolne poddanie się karze art. 387
W JEDNYM STADIUM PROCESU KARNEGO MOŻE OBOWIĄZYWAĆ TYLKO JEDNA Z POWYŻSZYCH ZASAD, a ewentualne odstępstwa od danej reguły należy traktować jako wyjątki od zasady legalizmu lub oportunizmu
1. Zasada publiczności zasada kodeksowa i konstytucyjna, jest ona wyrazem prawa każdego do świadomości o przebiegu procesu i wyroku
+ ! 1 rola i skutki upublicznienia :
pozytywne :
upublicznie będzie ułatwiało prowadzenie procesu może prowdzić do tego, że ktoś kto był świadkiem dowie się o procesie i zgłosi się
upublicznienie może ułatwiś rehabilitacje uniewinnionego oskarżonego w świetle publicznym
upublicznienie może zwiększać rzetelność w pracy organów prowdzących proces
negatywne np. przedwczesne osądzenie przez społeczeństwo jeszcze nie skazanego oskarżonego
+ ! 2 jawność rozprawy z reguły rozprawa jest jawna ALE zakaz wstępu na sale rozpraw mają osoby nieletnie i uzbrojone (chyba, że sąd zezwoli małoletniemu lub osobie obowiązanej do noszenia broni na udział) oraz osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu
+ ! 3 wyłączenie jawności :
obligatoryjne niejawna jest rozprawa :
która dotyczy wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego
która dotyczy sprawy o pomówienie lub znieważenie (na wniosek pokrzywdzonego może być jawna)
w części lub w całości jeżeli jawność mogłaby wywołać zakłócenie spokoju publicznego
w części lub w całości jeżeli jawność mogłaby obrażać dobre obyczaje
w części lub w całości jeżeli jawność mogłaby ujawnić okoliczności, które powinny stanowić tajemnicę państwową
w części lub w całości jeżeli jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny
na wniosek w części lub w całości na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściaganie
fakultatywne może wyłączyć w części lub w całości, jeżeli choćby 1 z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat
+ ! 4 osoby zaufania w razie wyłączenia jawności, mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu - po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, posiłkowego, prywatnego i oskarżonego (jeżeli jest kilku oskarżonych lub oskarżycieli - każdy z nich może żądać po 1 osobie
+ ! 5 ogłoszenie wyroku odbywa się jawnie (w przypadku wyłączenia jawności uzasadnienie wyroku może również nastąpić z wyłączeniem jawności)
2. Zasada kontroli procesu zasada ta mówi, że wszystkie czynności procesowe i decyzje podlegają kontroli prawnej
+ ! 1 kontrola prawna jest to (I) badanie zgodności z prawem czynności procesowych i podejmowanie przewidzianych przez prawo działań korygujących oraz (II) badanie zasadności merytorycznej rozstrzygnięć
+ ! 2 3 rodzaje kontroli :
judykacyjna :
instancyjna (odwołanie się)
środki zaskarżenia zwyczajne :
środki odwoławcze apelacja i zażalenie
sprzeciwy od wyroku zaocznego i od nakazu karnego
quasi sprzeciwy np. odwołanie od decyzji przewodniczącego do składu orzekającego w każdym razie nigdy nie przenoszą do drugiej instancji
środki zaskarżenia nadzwyczajne :
kasacja i wniosek o wznowienie postępowania
nadzór prokuratora nad prowadzeniem postępowania
społeczna
administracyjna (nadzór służbowy)