zasady procesowe z prawa karnego procesowego., Różne Spr(1)(4)


NACZELNE ZASADY PROCESOWE

Są to ogólne idee obejmujące węzłowe kwestie w procesie i wyznaczające model procesu dyrektywy uregulowania najbardziej istotnych kwestii procesowych.

1. Zasada domniemania niewinności zasada wynikająca z konstytucji i z prawa międzynarodowego, zawarta w art. 5 k.p.k., która mówi, że oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem

jest to domniemanie prawne wzruszalne, wzruszane jego obalenie jest możliwe tylko w drodze wyroku skazującego lub warunkowo umarzającego.

+ ! 1 wyrok prawomocny wyrok jest prawomocny gdy :

  1. albo wyczerpany został tok odwoławczy

  2. albo ktoś się po prostu nie odwołał

w związku z czym postępowanie się zakończyło i nie ma już możliwości odwołania się, zaskarżenia

+ ! 2 oskarżonego chronią :

  1. KK art. 212 pomównienie (prywatnoskargowe)

  2. KC art. 23 - 24 ochrona dóbr osobistych

+ ! 3 ciężar dowodu nie spoczywa na oskarżonym nie musi on nic udowadniać, tylko muszą udowodnić jemu

Zasada w aspekcie:

procesowym

pozaprocesowym (jest adresowana do całego społeczeństwa):

* osoby fizyczne (bezpodstawne posądzenie o przestępstwo art. 212)

* organy władzy art. 52, par. 1)

* prasa prawo prasowe

2. Zasada in dubio pro reo zgodnie z tą zasadą wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego. Jednocześnie zakazuje ona ustaleń alternatywnych (przykładem zasady art. 397 par. 4)

+ ! ustalenia alternatywne np. przyjmuje się, że ktoś ukradł albo 1 albo 2 rzecz lub, że ukradł coś tej osobie albo innej ! TAK BYĆ NIE MOŻE ! z ustaleń musi to jasno wynikać

3. Zasada prawdy materialnej rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych (art.2 § 2 k.p.k.) podstawą orzeczenia mogą być wyłącznie okoliczności faktyczne, zgodne z prawdą (czyli z rzeczywistością)

zasada ta odnosi się wyłącznie do ustaleń faktycznych (do dokonywanego w toku procesu stwierdzenia faktów, mających znaczenie dla decyzji procesowej), a nie do procesu interpretacji prawa. Każde rozstrzygnięcie procesowe zostaje wydane na podstawie określonego stanu faktycznego

nadrzędność zasada ta jest bezpośrednio związana z celem toczącego się postępowania karnego (z dążeniem do ustalenia prawdy, jako podstawy do rozstrzygnięcia sprawy)

skierowana jest do sądu i do innych współdziałających z nim organów procesowych

konsekwencje nieprzestrzegania tej zasady to błąd w ustaleniach faktycznych

nie jest absolutem, bo ustawodawca chroni inne dobra np. życie rodzinne, tajemnicę spowiedzi, pomimo że utrudniają poznanie prawdy

Gwarancje zasady prawdy materialnej:

- obowiązek inicjatywy dowodowej agentów procesowych

- kontradyktoryjność rozprawy i jej elementy w postępowaniu przygotowawczym

- koncentracja czasowa i miejscowa procesu w czasie rozprawy

- kontrola sądowa postępowania przygotowawczego

- kolegialność sądu

- sposób przesłuchania

- system środków zaskarżenia

Ograniczenie prawdy materialnej:

- prawomocność orzeczenia (ne bis in idem)

- zakazy dowodowe

- immunitety procesowe

- obowiązek zakończenia sprawy w rozsądnym terminie

4. Zasada swobodnej oceny dowodów jest dyrektywą dokonywania oceny dowodów bez jakiegokolwiek skrępowania i rygorów ustawowych art. 7 k.p.k. organy postępowania karnego kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego poza tym sędzia nie jest krępowany żadnymi regułami dowodowymi

Art. 7 K.p.k:

Organy postępowania związane są:

- całokształtem przeprowadzonych dowodów

- zasadami prawidłowego rozumowania

- wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego

+ ! 1 jest to uzasadniona swobodna ocena dowodów nie ma tutaj nieograniczonej swobody sędziego sędzia musi wyjaśnić, w jaki sposób oceniał dowody, dlaczego oparł się na jednych, odrzucając inne oraz dlaczego wyciągnął z nich określone wnioski to wszystko czyni poprzez uzasadnianie wszystkich orzeczeń i aktów, które powodują przejście do następnego etapu procesu (chyba że ustawa wyraźnie go z tego zwalnia). W szczególności musi uzasadnić :

+ ! 2 jest to kontrolowana swobodna ocena dowodów swobodna ocena dowodów jest kontrolowana przez sąd, który rozpoznaje środek odwoławczy art. 438 k.p.k. zaskarżone orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli błąd ten mógł mieć wpływ na treść tego orzeczenia

+ ! 3 sąd ocenia dowody po ich przeprowadzeniu, dokonując nie tylko oceny każdego dowodu z osobna, lecz także oceny kompleksowej oceny aposteriorycznej. Oprócz tego sąd ocenia przydatność zawnioskowanego dowodu lub ewentualność dopuszczenia dowodu z urzędu do udowodnienia danej kwestii ocena aprioryczna

+ ! oceną aprioryczną jest uznanie sądu :

  1. że okoliczność nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia

  2. że okoliczność została już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy

  3. o nieprzydatności dowodu do ustalenia danej okoliczności

  4. o tym, że dowodu nie da się przeprowadzić, gdy np. świadek zmarł

+ ! 4 zakaz antycypacji dowodowej nie można z góry przesądzać o tym, że dany dowód jest nieprawidłowy

5. Zasada kontradyktoryjności spór równouprawnionych stron przed bezstronnym organem. Typowym procesem o charakterze konrtadyktoryjnym jest proces cywilny. Rozprawa główna ma taki charakter.

+ ! 1 główną cechą kontradyktoryjności jest udział stron i jawność rozprawy

+ ! 2 inne cechy :

  1. możliwość składania wniosków (np. o dokonanie śledztwa lub dochodzenia)

  2. możliwość składania oświadczeń

  3. możliwość składania pytań do świadków (np. przesłuchania świadka przez sąd, przesłuchanie biegłego)

  4. możliwość udziału w czynnościach dowodowych

  5. możliwość składania odwołań

Funkcje procesowe: Stosunek procesowy:

- oskarżenie - oskarżyciel stąd proces kontradyktoryjny jest

- obrona - oskarżony procesem trójpodmiotowym

- rozstrzyganie - organ (np. sąd)

6. Zasada inkwizycyjności (śledczości) obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym. Zgodnie z tą zasadą organ działa bez udziału stron

+ ! 1 art. 297 cele procesu przygotowawczego

+ ! 2 art. 299 strony postępowania przygotowawczego

+ ! 3 art. 316 prawo stron do udziału w czynnościach niepowtarzalnych

+ ! 4 art. 317 prawo stron do udziału w innych czynnościach

7. Zasada prawa do obrony oskarżony ma prawo bronić swych interesów, tzn., że oskarżonemu przysługuje prawo do obrony oraz prawo do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6 k.p.k.)

+ ! 1 w sensie materialnym wyraża się we wszystkich czynnościach podejmowanych przez oskarżonego i przez inne organy w celu obrony interesów oskarżonego

+ ! PROCES KARNY oskarżony w szczególności :

+ ! 2 w sensie formalnym oskarżony ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy jako osoby ustawowo upoważnionej do udzielania pomocy w sprawach karnych (obrońca może przedsiębrać czynności procesowe jedynie na korzyść oskarżonego). Obrona :

  1. w sensie procesowym (obligatoryjnym) z urzędu

  2. w sensie cywilnoprawnym (fakultatywnym) z wyboru oskarżonego

+ ! PROCES KARNY :

+ jeżeli w toku postępowania biegli stwierdzą jednak poczytalność obrońca może zostać zwolniony

+ ! ! ! 1 osoba uprawniona obrońcą może być jedynie osoba uprawniona do obrony według przepisów o ustroju adwokatury

+ ! ! ! 2 liczba obrońców 1 oskarżony może posiadać jednocześnie nie więcej niż 3 obrońców

+ ! ! ! 3 liczba oskarżonych obrońca może bronić kilku oskarżonych jeżeli nie pozostają w sprzeczności ich interesy

8. Zasada niezależnych sądów i niezawisłych sędziów :

  1. zasada niezwisłości sędziów (art. 178 ust. 1 KRP) "sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezwiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom". TK wskazuje, iż "niezawisłość musi oznaczać niezależność sędziego zarówno od stron sporu, jak i od organów państwa. Korelatem zasady niezwisłości po stronie sędziego jest obowiązek bezstronności"

  2. niezwisłość oznacza więc stworzenie sędziemu pozycji umożliwiającej sprawowanie urzędu (czyli orzekanie) w sposób zgodny z własnym sumieniem, w sposób wolny od jakichkolwiek możliwości bezpośrednich i pośrednich nacisków zewnętrznych. Jednocześnie niezawisłość jest ograniczona przez podporządkowanie sędziego przepisom Konstytucji i ustaw, w ramach i na podstawie których winien on dokonywać wszystkich czynności

  3. gwarancja niezwisłości sędziowskiej :

+ ! 1 odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku z urzędu po ukończeniu 65 lat, z możliwością przedłużenia do 70 roku życia (za zgodą KRS)

+ ! 2 odchodzenie sędziego sądu powszechnego w stan spoczynku na wniosek po ukończenu 55 lat i po przepracowaniu w zawodzie 25 lat (kobieta), po ukończeniu 60 lat i po przepracowaniu w zawodzie 30 lat (mężczyzna)

+ ! 3 odchodzenie w stan spoczynku sędziów SN i NSA po ukończeniu 70 lat

+ ! sędzia może też zostać przeniesiony w stan spoczynku ze względu na stan zdrowia lub w razie zmian w organizacji sądowej

+ ! 1 sędziowie podlegają wyłącznie KRP oraz ustawom. Tym samym sędzia nie może odmawiać stosowania ustaw w oparciu o zarzut ich niekonstytucyjności może jedynie uruchamiać stosowną procedurę przed TK, kierując do niego tzw. pytanie prawne

+ ! 2 sędzia nie jest natomiast związany aktami podustawymi (zwłaszcza rozporządzeniami) i może przy rozpatrywaniu poszczególnych spraw samodzielnie oceniać zgodność tych aktów z ustawami i KRP, a w razie stwierdzenia niezgodności - odmawiać ich stosowania

9. Zasada skargowości zasada ta obowiązuje w postępowaniu głównym, apelacyjnym i kasacyjnym. Zgodnie z nią organ wszczyna i prowadzi postępowanie, ale wyłącznie w wyniku wniesienia skargi przez pokrzywdzonego, bezpośrednio zainteresowanego rozstryzgnięciem.

+ ! 1 rodzaje skarg :

  1. zasadnicze :

skargi te inicjują postępowanie

  1. etapowe :

  1. inne zażalenia incydentalne :

d) warunkujące kontrolę nadzwyczajną (wniosek o wznowienie)

- nie wolno wszczynać postępowania, dopóki nie zostanie wniesiona skarga (nemo indest sine abore)

- organ procesowy nie może wyjść poza granice skargi

Możliwości kontynuowania postępowania pomimo cofnięcia skargi:

1) art. 14 par. 2 odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie wiąże sądu

2) art. 431 par. 1,2 niemożność cofnięcia środka odwoławczego na korzyść oskarżonego gdy wniósł go oskarżyciel publiczny lub zachodzi obrona obligatoryjna pozostałych środków odwoławczych. Środka odwoławczego wniesionego na korzyść oskarżonego, bez jego zgody nie można cofnąć.

10. Zasada obiektywizmu.

- wiąże wszystkie organy prowadzące postępowanie karne, które z rzetelnością powinny badać i uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego. Zasada odnosi się też do innych uczestników procesu np. przedstawicieli społeczeństwa

- realizacją tej zasady jest instytucja wyłączenia sędziego (np. jeśli podważałby bestronność sprawy)

- organ procesowy, aby być obiektywnym musi być neutralny wobec stron oraz swej sprawy

art. 92 - podstawa orzeczenia

art. 410 - podstawa wyroku

art. 170 par. 2 - zakaz antycypacji dowodu (nie można oddalić wniosku dowodu, jeśli dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić)

11. Zasada bezpośredniości.

3 dyrektywy:

- sąd powinien opierać się wyłącznie na dowodach przeprowadzonych na rozprawie - art. 92 i 410

- sąd powinien zetknąć się bezpośrednio ze źródłami i środkami dowodowymi - art. 396

- sąd powinien opierać się przede wszystkim na dowodzie pierwotnym nie na wtórnym - art. 174

Wyjątki od zasady:

- art. 389 przesłuchanie oskarżonego

- art. 391 przesłuchanie świadka

- art. 392 odczytanie protokołów

- art. 396 pomoc sądowa

- art. 452 sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego

- art. 388, 335, 343 postępowania skrócone

12. Zasada oficjalności (ścigania z urzędu) zasada ta obowiązuje w postępowaniu przygotowawczym (chyba, że ustawa uzależnia to od określonego zezwolenia) i w postępowaniu wykonawczym (postępowanie wszczyna się natychmiast po tym jak stanie się ono wykonalne). Zgodnie z nią organ wszczyna i kontynuuje postępowanie bez względu na jakikolwiek wniosek, skargę.

+ ! jeżeli w kodeksie nie jest określone, że dane przestępstwo jest ścigane na wniosek oznacza to, że jest ścigane z urzędu

Tryby ścigania:

- z oskarżenia publicznego (z urzędu) - art. 10)

- z oskarżenia prywatnego

W postępowaniu zasadniczym i apelacyjnym można spotkać wyjątki na rzecz ścigania z urzędu:

1) postępowanie poprawcze wobec nieletnich wszczyna sąd rodzinny z urzędu

2) zasądzenie z urzędu odszkodowania art. 415

3) możliwość odnowienia postępowania z urzędu gdy wymienia się konkretne przesłanki art., 439

13. Zasada legalizmu i oportunizmu.

Zasada legalizmu dyrektywa, która stanowi, iż organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany wszcząć i przeprowadzić postępowanie przygotowawcze, a oskarżyciel musi wnieść i poprzeć oskarżenie przed sądem - o czyn ścigany z urzędu.

Zasada oportunizmu dyrektywa, w myśl której organ procesowy może nie wszczynać postępowania, jeżeli ze względu na interes publiczny postępowanie w danej sprawie jest bezcelowe.

- oportunizm właściwy uchylanie się od ścigania ze względu na pozaprawną niecelowość procesu

- oportunizm niewłaściwy uchylanie się od ścigania ze względu na bagatelność sprawy

Wyjątki na rzecz oportunizmu:

- umorzenie absorbcyjne

- instytucja świadka koronnego

- umorzenie postępowania przeciwko nieletniemu, jeżeli orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe ze względu na orzeczone już w innej sprawie środki

Nie są wyjątkami od legalizmu ani przejawami oportunizmu:

- warunkowe umorzenie postępowania art. 66, par. 3

- skazanie bez rozprawy art. 335

- dobrowolne poddanie się karze art. 387

W JEDNYM STADIUM PROCESU KARNEGO MOŻE OBOWIĄZYWAĆ TYLKO JEDNA Z POWYŻSZYCH ZASAD, a ewentualne odstępstwa od danej reguły należy traktować jako wyjątki od zasady legalizmu lub oportunizmu

1. Zasada publiczności zasada kodeksowa i konstytucyjna, jest ona wyrazem prawa każdego do świadomości o przebiegu procesu i wyroku

+ ! 1 rola i skutki upublicznienia :

  1. pozytywne :

  1. negatywne np. przedwczesne osądzenie przez społeczeństwo jeszcze nie skazanego oskarżonego

+ ! 2 jawność rozprawy z reguły rozprawa jest jawna ALE zakaz wstępu na sale rozpraw mają osoby nieletnie i uzbrojone (chyba, że sąd zezwoli małoletniemu lub osobie obowiązanej do noszenia broni na udział) oraz osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu

+ ! 3 wyłączenie jawności :

  1. obligatoryjne niejawna jest rozprawa :

  1. na wniosek w części lub w całości na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściaganie

  2. fakultatywne może wyłączyć w części lub w całości, jeżeli choćby 1 z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat

+ ! 4 osoby zaufania w razie wyłączenia jawności, mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu - po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, posiłkowego, prywatnego i oskarżonego (jeżeli jest kilku oskarżonych lub oskarżycieli - każdy z nich może żądać po 1 osobie

+ ! 5 ogłoszenie wyroku odbywa się jawnie (w przypadku wyłączenia jawności uzasadnienie wyroku może również nastąpić z wyłączeniem jawności)

2. Zasada kontroli procesu zasada ta mówi, że wszystkie czynności procesowe i decyzje podlegają kontroli prawnej

+ ! 1 kontrola prawna jest to (I) badanie zgodności z prawem czynności procesowych i podejmowanie przewidzianych przez prawo działań korygujących oraz (II) badanie zasadności merytorycznej rozstrzygnięć

+ ! 2 3 rodzaje kontroli :

  1. judykacyjna :

  1. instancyjna (odwołanie się)

  1. nadzór prokuratora nad prowadzeniem postępowania

  1. społeczna

  2. administracyjna (nadzór służbowy)



Wyszukiwarka