Wychowanie estetyczne
Wychowanie estetyczne - ogół świadomych oddziaływań i działań własnych wychowanka, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębiania życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samoekspresji wychowanka oraz do umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki.
Cele wychowania estetycznego:
wyrabianie wrażliwości estetycznej, przez którą rozumie się zdolność dostrzegania i przeżywania wszelkiego piękna: przyrody, wytworów ludzkiej pracy i działalności twórczej
rozbudzanie potrzeb wyrażających się w chęci przeżywania piękna
doskonalenie zdolności rozumienia piękna i umiejętności dokonywania oceny artystycznej wytworów przyrody i człowieka, a zwłaszcza dzieł sztuki
rozwijanie zainteresowań estetycznych oraz potrzeby ekspresji własnych doznań artystycznych i związanych z nimi twórczych i odtwórczych zdolności artystycznych, a także zamiłowań do uprawiania tej formy aktywności.
„(…) dbając o piękno stajemy się lepsi, szlachetniejsi i bogatsi”. K. Kotłowski
Piękno należy do podstawowych wartości i do najstarszych pojęć w kulturze staroeuropejskiej.
Starożytni grecy odnosili piękno do postaci człowieka, do myśli i twierdzili, że piękne mogą być oblicza. Z czasem piękna zaczęto używać tylko do rzeczy materialnych. Wdrażamy wartość piękna poprzez wychowanie przez sztukę.
Badania nad twórczością były prowadzone przede wszystkim w XX wieku. Badano związki, które występują pomiędzy twórczością a rozwojem człowieka. Problemem tym zajmowali się wszyscy przedstawiciele nauk humanistycznych.
Starożytna Grecja
- miejsce genezy wychowawczych funkcji sztuki (powstanie jej archetypu)
KONSUMPCYJNA
ZŁY GUST =
POSTAWA WOBEC ŚWIATA
Funkcje sztuki:
Poznawcza
Komunikacyjna
Estetyczna (aksjologiczna)
Ekspresyjna (twórcza)
Kompensacyjna
28/02/2013 WYKŁAD 2
EGZAMIN: Pytania półotwarte, zamknięte i jedno otwarte -nasz stosunek do dziedziny sztuki. Można mieć 3 nieobecności plus aktywność podwyższenie oceny daje.
Edukacja estetyczna, jako teoria: 1) rozumiana szerzej, …
2) Po drugie - wymiar osobowy, utożsamiany z kulturą osobistą, estetyczną człowieka - kształtowanie budowanie i wspieranie kultury estetycznej
„Kultura estetyczna oznacza typ i poziom uczestnictwa jednostki, lub określonej grupy społecznej, w systemie wartości estetycznych i dóbr artystycznych społecznie zobiektywizowanych, przyjętych i funkcjonujących w określonej społeczności.” (autorka: G…………….)
Przedmiotem edukacji estetycznej jest sztuka rozumiana dwuwarstwowo: twórczość i ekspresja oraz recepcja i opór (?)
Pedagogiczna koncepcja sztuki stworzył………... a w Polsce Irena Wojnar
Edukacja estetyczna realizowana jest wielodziedzinowo np. działalność teatralna, plastyczna, literacka..
Lektury obowiązkowe:
Wojnar - Teoria wychowania estetycznego, PWN 1997 (!)
Zalewska-Pawlak - Rola sztuki w wychowaniu. Polska tradycja pedagogiczna
Sztuka i wychowanie. Współczesne problemy edukacji estetycznej, wydawnictwo Akademickie Żak
Sztuka wobec zakresów wolności człowieka liberalnego - red. Zalewska - Pawlak (Uł 2009)
CD W1:
Arystoteles - filozof złotego środka (materia oraz Bóg jest potrzebny)
Przypisuje mu się funkcję terapeutyczną, kompensacyjną sztuki. Używał pojęcia katharsis - oczyszczający. Dramaty starożytne z tego potem korzystały - dramatyczne sytuacje i ludzkie namiętności były zbawienne, bo kanalizowały te negatywne emocje. Czyli przywołał on w pedagogice funkcję terapeutyczną sztuki.
Średniowiecze
1000 lat, najdłuższa epoka historyczna. Bardzo wiele zmieniło się przez ten czas np. w mentalności ludzi. Społeczne uwarunkowania edukacji estetycznej - kto mógł być wtedy zainteresowany pięknem w wymiarze osobowym? Interesuje nas najbardziej wymiar wartości, aksjologiczny - jakie wartości były wtedy aktualizowane, co było ważne dla człowieka średniowiecznego? Religijność, Bóg, zbawienie. Pośrednikiem w osiągnięciu tego byli święci patroni. Wartość=wiara w Boga.
Widać to np. w architekturze. Np. klasztory - materialny symbol potrzeby mroku, tajemnicy, oddalenia od życia codziennego i dążenie do Boga i „doskonałości”.
Druga (od XII wieku, rozwój kultury dworskiej oraz powstawanie państw, królestw) emanacja w architekturze to katedra (w Pelpinie np.) - zwłaszcza pełny gotyk. Władcy prześcigali się w wielkości katedr, jako symbolu wielkości państwa w relacji z Bogiem. To już nie klęczący mnich na posadce, ale pokazywanie swoich zasług wobec Boga. Przepych w kolizji z wartościami.
Powstawały też uniwersytety..
Okres schyłkowy, początek przejścia w kolejną epokę, który widać w zmieniającej się sztuce. Powstają kaplice - zmiana relacji człowieka z Bogiem. Ludzie bogaci zaczęli budować kaplice, pozwalały na bardziej intymną rozmowę z Bogiem. Powstały przy dworach. Bóg jest symbolicznie bliżej człowieka. (Sztuka współczesna przepowiada przyszłe przewartościowania, tutaj zachodzą najszybciej i najszybciej są akceptowane)
W średniowieczu artysta był rzemieślnikiem, bezimiennym, tworzył sztukę sakralną. Gdzie szukać w średniowieczu przejawów estetyki świeckiej? Ideał rycerski i sztuka bycia= kultura dworska, czyli gra na instrumencie, znajomość pieśni (zwłaszcza młodzi) rycerskich - ujawniła się w nich tęsknota za lepszym, pięknym życiem (w sensie też duchowym). Ludzie wtedy byli bardzo labilni emocjonalnie, infantylni. Ta tęsknota widoczna była w mitycznych symbolach..
Czyli estetyka była wymagana w średniowieczu w kulturze rycerskiej i dworskiej
Renesans
Odrodzenie to podstawowa idea tego okresu. Jakie czynniki spowodowały, że kultura rycerska upadła? (Włochy i Niderlandy - rozwinęły się dzięki morskiemu handlowi) Pojawiło się wtedy wojsko zaciężne, płatne. Wyprawy krzyżowe przynosiły panom duże zyski i mogli kupić oddział wojska, rycerze nie byli już tak potrzebni w walce, pojawiła się potrzeba powstania polityka - dworzanina, który był wykształconym szlachcicem, który niósł ze sobą wartości estetyczne. Do kultury polskiej wprowadziła dworzan swoich królowa Bona. (Machiavelli - cel uświęca środki)
Edukacja dworzanina - polityka, historia oraz gracja - to była kategoria estetyczna przynależna dworzaninowi. Estetyczność ta miała być kształcona na dworach np. ukłony dworskie, zachowanie towarzyskie, było to potwierdzeniem przynależności człowieka do światowej elity - estetyka nadal jest spostrzegana jako przynależność do wyższych sfer. Szkołą gracji i ogłady, miłej powierzchowności było samo życie na dworze.
Łukasz Górnicki? - twórca pierwszego podręcznika edukacji estetycznej - o dworzaninie i jego zachowaniu. Gracjan? napisał „Listy dworzanina” - początek XVII w. - użył po raz pierwszy pojęcia GUST/SMAK; dobry gust = kultura estetyczna czyli efekt edukacji estetycznej w renesansie.
Dominująca orientacja wychowawcza do XIX wieku to kształcenie dobrego gustu.
W Polsce szlachcie nie podobały się elementy zniewieścienia więc mówiono o `twarzy przyjemnej' a nie ładnej jak w zachodniej Europie.
Humanizm - był ideologią mieszczaństwa bogacącego się np. we Włoszech - czy wykształcenie nie powinno równoważyć pochodzenia? Prawo do bogacenia się, przyjemności oraz powszechnego bytowania z pięknem podnosili Włosi. Zdobienie przez Papieża, książąt już nie tylko obiektów sakralnych. Estetyczność jako zasada życia i bycia, która powinna się łączyć z zasadami etycznymi, przynajmniej w teorii. Kamienice średniowieczne (np. Zamość) czyli piękno na co dzień, tylko dla siebie. Prawo do bogactwa, wykształcenia i piękna. Rozwinął się mecenat sztuki
Gdy forma przerasta treść to następuje zmiana dziejowa.. (prawa Hegla). (OBECNIE NP. SOMATOESTETYKA..? - np. popularny jest taniec)
Wiek XVII i XVIII - stolicą kultury estetycznej staje się Francja i Paryż. Poza dworskością, która staje się co raz bardziej przesadna, rozwija się umiejętność wypowiadania się na temat np. tworzonej ku czci wielkich władców literatury. Umiejętność jej odbioru i oceny.
Ocena sztuki była racjonalistyczna - rozumowe kryteria piękna:
Wyrażanie celów
Ład i porządek moralny
Symetria - stosunku całości i części
Wyrazem był np. „Cyd” - jedność czasu, miejsca i akcji, których nie można było złamać (aż do Szekspira).
Zaczęły pojawiać się książki metodyczne nt. tego na co zwrócić uwagę w poznawaniu sztuki np. zwróć uwagę na linię ramion.. - potem się wypowiadał taki czytelnik na salonach.' Zabawy przyjemne a pożyteczne' - czasopisma które wyrabiały smak. To był RACJONALIZM OŚWIECENIOWY
Zaczął ulegać on Romantyzmowi
Etap przejściowy Rokoko - przerost formy nad treścią. Przełomem tutaj była sielanka w literaturze. Do estetyczności dopuszczono emocje, nie tylko rygor. Nie wiemy co, ale nas coś w tym porusza. Początek nurtu uczuciowego w literaturze (szczyt emocji - Konrad).
4