Budowa rdzenia kręgowego
|
Rdzeń kręgowy nie jest jednakowo szeroki na całej długości. Występują w nim szersze miejsca zwane zgrubieniami; wyróżniamy zgrubienie szyjne (intumescentia cervicalis) i zgrubienie lędźwiowe (intumescentia lumbalis). Zgrubienie szyjne leży na wysokości od C3 - Th1 (najgrubsze jest na poziomie od C5 - C6). Zgrubienie lędźwiowe zlokalizowane jest na poziomie od Th10 - L1 (najgrubsze na poziomie Th12). Podane wysokości są rzutowane na trzony kręgosłupa, nie są jednoznaczne z segmentami rdzenia kręgowego.
Zgrubienia są wynikiem nagromadzenia w ww. miejscach dużej ilości komórek nerwowych w rogach przednich rdzenia kręgowego, co z kolei jest wynikiem zwiększonego zapotrzebowania na unerwienie dużej masy mięśnio-wej obręczy barkowej i kończyny górnej oraz obręczy miednicznej i kończyny dolnej. Dowodem jest brak zgru-bień w rdzeniu kręgowym do momentu wytworzenia zawiązków kończyn.
Rdzeń kręgowy nie wypełnia kanału kręgowego na grubość. Bezpośrednio na nim spoczywa
1). opona miękka, czyli naczyniowa (pia mater), która wnika we wszystkie jego rowki i szczeliny, pokrywając rdzeń do wysokości stożka rdzeniowego, po czym przechodzi na nić końcową.
Zewnętrznie leży
2). przestrzeń podpajęczynówkowa (spatium subarachnoideale) wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym (liquor cerebrospinalis). Przestrzeń ta zawiera także korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych oraz więzadła ząbkowane (ligg. denticulata). [ są dwa : prawe i lewe - mają charakter wypustek opony miękkiej odchodzą-cych na bocznej powierzchni rdzenia kręgowego; biegną w płaszczyźnie czołowej, wytwarzając ząbki (17-23) przebijają oponę pajęczą i dochodzą do blaszki wewnętrznej opony twardej; zapobiegają skrętom rdzenia; zlokali-zowane są na wysokości od C1 - L3].
Następną warstwą otaczającą rdzeń od zewnątrz jest
3). opona pajęcza (arachnoidea), która otacza przestrzeń dochodząc do poziomu S2 - S3 i na tym poziomie się zamyka. Między stożkiem rdzeniowym (L1-L2) a zakończeniem worka opony pajęczej znajduje się poszerzenie przestrzeni podpajęczynówkowej, które klinicznie nosi miano zbiornika krańcowego (cisterna terminalis), z któ-rego można pobierać próbki płynu mózgowo-rdzeniowego. Zbiornik krańcowy zawiera także ogon koński.
Parcie płynu mózgowo-rdzeniowego "dociska" oponę pajęczą do następnej warstwy jaką jest
4). blaszka wewnętrzna (oponowa) opony twardej, stąd przestrzeń podtwardówkowa jest przestrzenią potencjalną.
Blaszka wewnętrzna opony twardej tworzy worek oponowy, który zamyka się na wysokości S2 - S3, a następnie powleka nić końcową. Wysyła także wypustki w kierunku otworów międzykręgowych, otaczając leżące w nich nerwy rdzeniowe i zwoje międzykręgowe, przedłużając się następnie w nanerwie (epineurium).
Zewnętrznie leży
5). przestrzeń nadtwardówkowa (spatium epidurale), wypełniona tkanką tłuszczową i splotami żylnymi kręgo-wymi wewnętrznymi.
Wreszcie najbardziej zewnętrznie leży
6). blaszka zewnętrzna opony twardej (blaszka okostnowa) pełniąca rolę okostnej kanału kręgowego, zrastają-ca się ze ścianami tego kanału.
Ze zbiornika krańcowego można pobierać próbki płynu mózgowo-rdzeniowego. Zabieg nosi miano nakłucia lędźwiowego (punctio lumbalis). Dokonuje się go pomiędzy łukami kręgów L4 i L5 (poziom najwyższych punktów grzebieni biodrowych) lub L3 i L4. Nakłucie wykonuje się nieco bocznie od linii środkowej ciała tylnej aby ominąć więzadło nadkolcowe i międzykolcowe. Igła kolejno przechodzi przez :
1). skórę
2). tkankę podskórną
3). mięśnie głębokie grzbietu
4). więzadło międzyłukowe (więz. żółte)
5). blaszkę zewnętrzną opony twardej
6). przestrzeń nadtwardówkową
7). blaszkę wewnętrzną opony twardej
8). oponę pajęczą
Płyn mózgowo-rdzeniowy pobiera się także przy pomocy nakłucia podpotylicznego.
Igła wtedy przebija kolejno :
1). skórę
2). tkankę podskórną
3). blaszkę powierzchowną pochewki mięśnia czworobocznego
4). mięsień czworoboczny
5). mięsień półkolcowy głowy
6). mięsień prosty tylny głowy mniejszy
7). błonę szczytowo-potyliczną tylną
8). blaszkę zewnętrzną opony twardej
9). przestrzeń nadtwardówkową
10). blaszkę wewnętrzną opony twardej
11). oponę pajęczą
Budowa zewnętrzna rdzenia kręgowego
Na powierzchni przedniej leży szczelina pośrodkowa przednia (fissura mediana anterior); ku dołowi przechodzi na nić końcową, a w górze łączy się z jednoimienną szczeliną rdzenia przedłużonego.
W szczelinie tej biegnie tętnica rdzeniowa przednia (arteria spinalis anterior). Bocznie od szczeliny wychodzą z rdzenia pęczki włókien nerwowych tworzące korzenie przednie nerwów rdzeniowych. Miejsce ich wyjścia na-zywamy polem korzeniowym lub bruzdą boczną przednią (sulcus lateralis anterior), choć w rzeczywistości rowka tutaj nie ma. Między szczeliną pośrodkową przednią a bocznym krańcem bruzdy bocznej przedniej leży sznur przedni (funiculus anterior).
Na powierzchni tylnej znajduje się bruzda pośrodkowa tylna (sulcus medianus posterior). W głąb rdzenia kręgowego od bruzdy kierują się pasma tkanki glejowej tworzące przegrodę pośrodkową tylną (septum medianum posterius). Oddziela ona od siebie dwa sznury tylne. Bocznie od rowka pośrodkowego tylnego leży obustronnie rowek boczny tylny ( sulcus lateralis posterior), do którego wchodzą nici korzeniowe korzeni tylnych(grzbietowych) nerwów rdzeniowych. W rowkach bocznych tylnych leżą tętnice rdzeniowe tylne (arteriae spinales posteriores). Powyżej segmentu Th5 (segmenty szyjne i górne piersiowe od Th4 wzwyż) sznur tylny jest podzielony rowkiem pośrednim tylnym (sulcus intermedius posterior) na dwa
pęczki : leżący przyśrodkowo pęczek smukły (fasciculus gracillis) i leżący bocznie pęczek klinowaty (fascicu-lus cuneatus). Pomiędzy bruzdą boczną tylną a bruzdą boczną przednią leży sznur boczny.
Budowa wewnętrzna rdzenia kręgowego
Na przekroju poprzecznym istota szara rdzenia kręgowego (substantia grisea) ma kształt litery "H"; jest otoczona warstwą istoty białej, w której da się oddzielić tzw. sznury. Na całej długości rdzenia istota szara tworzy słupy (columnae), które na przekroju poprzecznym noszą miano rogów (cornua). Wyróżniamy rogi przednie, tylne, a w segmentach od C8 - L2,3 także rogi boczne. Między rogami przednimi i tylnymi leży istota szara pośrednia (substantia grisea intermedia). Rozróżniamy w niej część przyśrodkową, czyli istotę szarą pośrednią środkową (substantia grisea intermedia centralis) i część boczną zwaną istotą szarą pośrednią boczną (sub-stantia grisea intermedia lateralis); znajdują się w niej komórki układu autonomicznego. Istota szara pośrednia boczna jest w niektórych odcinkach rdzenia kręgowego tak silnie rozwinięta (konkretnie w odc. C8 - L2,3), że wpukla się w obręb sznura bocznego tworząc rogi boczne (cornua lateralia). Róg boczny zawiera jądro pośrednio-boczne (nucleus intermediolateralis) będące rdzeniowym ośrodkiem układu sympatycznego. W odcinku S2 - S4 znajduje się jądro pośrednio-przyśrodkowe (nucleus intermedio-medialis - zwane obecnie jądrem krzyżowym przywspółczulnym [nucleus sacralis parasympathicus]) będące z kolei rdzeniowym ośrodkiem układu parasympatycznego; jest ono zlokalizowane w istocie szarej pośredniej bocznej, która w tym odcinku NIE WYTWARZA ROGU BOCZNEGO !!! (takowy istnieje jedynie w segmentach C8 - L2,3). Leży ono między rogiem przednim a tylnym. Do komórek układu autonomicznego rdzenia kręgowego dochodzi pęczek podłużny grzbietowy (fasciculus longitudinalis dorsalis); wychodzą z nich autonomiczne włókna przedzwojowe, biegnące następnie w korzeniu przednim
.
Istota szara pośrednia środkowa zbudowana jest z dwóch spoideł szarych : przedniego i tylnego (comis-sura grisea anterior et posterior), obejmujących kanał centralny rdzenia kręgowego.
Róg przedni ma charakter ruchowy (zbudowany jest głównie z komórek, których neuryty unerwiają mięśnie szkieletowe). Do jego komórek dochodzą drogi piramidowe (pod postacią tractus corticospinalis) i pozapiramidowe ( w postaci tractus tectospinalis, tr. rubrospinalis, tr. reticulospinalis, tr. vestibulospinalis, tr. olivospinalis); wychodzą z nich natomiast neuryty tworzące włókna ruchowe korzenia przedniego nerwu rdze-niowego. Motoneurony w rogu przednim są ułożone w charakterystyczny sposób : najbardziej przyśrodkowo leżą komórki odpowiedzialne za unerwienie mięśni tułowia, najbardziej bocznie leżą te, których neuryty unerwiają mięśnie dystalnych części kończyn [o wysokim stopniu precyzji działania]; motoneurony zginaczy leżą z tyłu, a prostowników z przodu.
Róg tylny zwany jest rogiem czuciowym. Można w nim wyróżnić :
1). szczyt (apex cornu posterioris)
2). głowę rogu tylnego (caput cornu posterioris)
3). szyjkę rogu tylnego (cervix cornu posterioris)
4). podstawę rogu tylnego (basis cornu posterioris)
Szczyt rogu tylnego jest oddzielony od powierzchni rdzenia kręgowego przez tzw. strefę krańcową (zona terminalis s. Lissaueri)
W głowie rogu tylnego możemy wyróżnić : a). warstwę brzeżną (zona marginalis)
b). istotę galaretowatą (substantia gelatinosa)
c). jądro własne rogu tylnego
Szczyt rogu tylnego jest oddzielony od powierzchni rdzenia przez drogę grzbietowo-boczną (tractus dorsolateralis). Z istoty szarej ściany bocznej rogu tylnego wypuklają się wyrostki, które mieszając się z włóknami istoty białej tworzą twór siatkowaty (formatio reticularis), szczególnie wyraźny w części szyjnej rdzenia kręgowego. U podstawy rogu tylnego leży jądro piersiowe (nucleus thoracicus s. nucl. dorsalis Stillinga-Clarke`a), rozciąga-jące się od C8 do L2,3.
Do komórek rogu tylnego dochodzi większość włókien korzenia tylnego nerwu rdzeniowego (neuryty komórek zwoju międzykręgowego), a wychodzą drogi wstępujące :
1). tractus spinothalamicus anterior et lateralis (zbudowane z neurytów jądra własnego rogu tylnego)
2). tractus spinotectalis et spinoreticularis (zbudowane jak wyżej)
3). tractus spinocerebellaris posterior (zbudowany z neurytów jądra piersiowego tej samej strony)
4). tractus spinocerebellaris anterior (zbudowany z neurytów komórek rogu tylnego strony przeciwnej)
Wyszukiwarka