europejska odpowiedzi 60-80, 1 ROK Stosunki Międzyarodowe, Cywilizacja Europejska


61 Globalizacja, charakterystyczne i dominujące w końcu XX i na pocz. XXI w. tendencje w świat. ekonomii, polityce, demografii, życiu społ. i kulturze, polegające na rozprzestrzenianiu się analogicznych zjawisk, niezależnie od kontekstu geogr. i stopnia gosp. zaawansowania danego regionu; g. prowadzi do ujednolicania się obrazu świata jako homogenicznej całości wzajemnie powiązanych elementów gosp. i wspólnej kultury typu konsumpcyjnego.

Obecnie można wyróżnić cztery główne wymiary globalizacji: techniczny, gospodarczy, społeczno-kulturowy i polityczny.

Globalizacja w wymiarze gospodarczym polega w głównej mierze na ujednoliceniu rynków i obracanych na nich różnorodnych towarów. Pozwala to znieść większość barier występujących w handlu międzynarodowym, dzięki czemu firmy z Azji czy Ameryki Południowej mogą konkurować swoimi towarami na rynkach europejskich, czy amerykańskich.

Globalizacja w wymiarze społeczno-kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany globalizacją powrót do korzeni kultury. Globalizacja powoduje również głębokie zmiany w stylu życia i strukturach społecznych. Do najczęściej wymienianych zjawisk należą: amerykanizacja życia, konsumpcjonizm oraz pogłębianie różnic pomiędzy krajami wysoko, a słabo rozwiniętymi gospodarczo.

W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską. Ubogie niegdyś państwa stają się podmiotami znaczącymi coraz wiecej na arenie międzynarodowej. Radykalni politolodzy dostrzegają w tym wymiarze również proces powstawania nowej międzynarodowej burżuazji, ale kwestia ta pozostaje sporna.

Lista problematycznych kwestii związanych z procesem globalizacji jest długa. Do najczęściej wymienianych należą:

Związane z nadmiernie liberalną polityką asymilacyjną:

Związane z polityką protekcjonistyczną i etatystyczną:

Często podkreśla się, że globalizacja zagraża ciągłości i autentyczności państw narodowych, ich niezależności, jak również niszczy lokalną kulturę i tradycję. Prowadzi to do powstawania i rozwoju ruchów antyglobalistycznych.

Z drugiej strony w procesie globalizacji dostrzeżono wiele pozytywnych cech. Dzięki globalizacji (umowy GATT) staje się możliwe zmniejszenie pauperyzacji społeczeństw państw ubogich. Czego efektem jest to, że same mogą być podmiotem polityki międzynarodowej, jako uczestnik, a nie jak do tej pory petent proszący o jałmużnę. Globalizacja może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz rozszerzenia demokracji na wszystkie państwa świata, a w rezultacie - do powstania nowego pokojowego systemu światowego.

Jednakże część intelektualistów uważa za błąd narzucanie systemu kapitalistycznego i demokratycznego. Globalizacja integruje społeczeństwo, które w kontakcie z innością przybyszów wraca do korzeni własnej kultury, cywilizacji. W skrajnych wypadkach, globalizacja wymusza wprowadzenie standardów zachodnich i życie według nich, nie patrząc czy "oswobadzane" społeczeństwa są zainteresowane przyjęciem takiego modelu życia.

62 Funkcje granic

- Dzieląca funkcja granicy tzn. granice państw przecinają wyraźnie ciągłość zjawisk ekonomiczno-społecznych występujących na terytorium sąsiadujących ze sobą państw. Stanowią one w większym lub mniejszym stopniu bariery komunikacyjne, ograniczają ruchy migracyjne, przepływ towarów i środków finansowych, a nawet kulturalnych.

Stopień w jakim granica spełnia funkcję bariery zależy w dużym stopniu od wzajemnych stosunków krajów sąsiadujących. W związku z rozwojem współpracy i kontaktów międzynarodowych w wielu regionach świata zaznacza się tendencje do złagodzenia tej funkcji tzn. bariery w różnych dziedzinach życia. Dotychczasowe reguły w ruchu pasażerskim w postaci paszportu, wiz, kontroli celnej wprowadzone dopiero po 1 wojnie światowej obowiązują nadal te np. na podstawie porozumienia z Schengen zakładają stopniowe znoszenie kontroli na wspólnych granicach i wprowadzają zasady swobodnego przepływu osób będących obywatelami tych państw.

- Funkcja granicy jako bariery przestrzennej.

Do granic stanowiących najbardziej istotną barierę przestrzenną zaliczyć można na pewno byłą granicę miedzy NRD, a RFN na Łabie. Granica ta liczyła 1321 km z tego wzdłuż Łaby biegła tylko na odcinku 90 km. Innym przykładem granicy jako bariery przestrzennej była granica na Dunaju między Rumunią, a ZSRR, która stanowiła istotną przeszkodę komunikacyjną.

Bonitacje granic

To inaczej ocena i klasyfikacja granic np. granica może być dobra pod względem obronnym i wysoce niedogodną od strony komunikacyjnej tj. gospodarczej. Na ogół dobrą nazywamy granicę spełniającą zadania dla których została ustalona, granica taka daje maksimum efektywności. Ze strategicznego punktu widzenia za korzystną i dogodną do obrony uważa się granicę możliwie najkrótszą. Miarą rozwoju granic i stopnia zwartości terytorium jest stosunek ich rzeczywistej długości do powierzchni.

W Polsce np. na 1000 km przypada obecnie 11,3 km granic państwowych podczas, gdy przed 2 wojną światową przypadało 14,2 km. Świadczy to o większej zwartość RP. Przeciwieństwem zwartego terytorium jest wieloczłonowa struktura kraju składająca się z kilku niepowiązanych ze sobą i oddalonych od siebie części np. USA i Hawaje lub Alaska.

61 Skutkiem globalizacji dla integracji europejskiej są m.in.:

- unia gospodarcza i walutowa

- strefa Schengen

- jednolita polityka pieniężna

- wspólna waluta

- wspólna taryfa celna

- brak ceł wewnętrznych

- swobodny przepływ ludzi, towarów i usług

- jednolite europejskie obywatelstwo

63 Co to jest „twierdza europejska”?

W określeniu “twierdza europejska“ znajduje uznanie dla wielkości i siły Unii Europejskiej, ale przede wszystkim obawa przed protekcjonizmem. Realizacja Rynku Wewnętrznego rodzi poza granicami Unii obawy, że Unia dla dobra swej własnej gospodarki może uprawiać politykę izolacji ekonomicznej wobec państw trzecich. Wspólnoty odpierały tego rodzaju zarzuty posługując się zawsze argumentem, że izolacja byłaby dla nich hamulcem rozwoju gospodarczego.

Jednakże poszczególne przykłady, jak np. rokowania z USA w ramach Światowej Organizacji Handlu, “dobrowolne“ limity importowe japońskich samochodów, polityka bananowa Unii Europejskiej czy tez częste postępowania antydumpingowe wskazują, że zarzut protekcjonizmu bynajmniej nie zawsze jest całkowicie nieuzasadniony.

Doskonałym przykładem protekcjonizmu wpisanego do traktatów wspólnotowych jest Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej.

68 Euroazjatyzm (z ros. jewrazijstwo) to oryginalnie rosyjska doktryna geopolityczna, przekształcona w ostatnich latach w ideologię stanowiącą uzasadnienie dla rosyjskich dążeń imperialnych.

Termin e. został ukuty w 1915 roku przez rosyjskiego geografa V. Siemenow-Tian-Szanskijego używającego w swoich publikacjach terminu „Eurazja rosyjska” (Russkaja Ewrazja); e. jako doktryna geopolityczna został stworzony na początku lat 20-tych XX wieku, następnie zapomniany i odtworzony po upadku ZSRR przez rosyjskiego naukowca, geopolityka, filozofa i polityka Aleksandra Dougine'a (ur. 1962).

E. to dzieło rosyjskich „białych” emigrantów (N. Troubetskoj, P. Savitski, N. Aleksjejew, L. Gumilew), którzy nie czuli jedności cywilizacji rosyjskiej z zachodnią. Stanowił doktrynę antyzapadnicką. Naprzeciw emigrantom krytykującym Rosję Radziecką z pozycji kultury zachodniej, eurazjaci stworzyli doktrynę głoszącą, że rosyjska kultura stanowi połączenie elementów słowiańskich i turko-muzułmańskich, co powoduje, że geopolitycznie i kulturowo Rosja stanowić by miała „trzeci kontynent” między materialistycznym i dekadenckim zachodem a orientem. Eurazjaci zajmowali niekonsekwentne stanowisko względem komunizmu; mimo że byli na emigracji, nie potępiali bolszewizmu widząc w nim pożądaną fuzję geopolityczną i doktrynalną między Europą i Azją, a konkretniej, przesunięcie cywilizacyjne Rosji z orientacji prozachodniej (carska Rosja XVIII i XIX wieku) na azjatycką. Wynikało to z koncepcji, że Rosja nie jest częścią cywilizacji zachodniej, lecz stanowi odrębną cywilizację wraz z tureckojęzycznymi nomadami Azji Centralnej. E. znajdował się w opozycji nie tylko wobec zapadników, ale także rosyjskich konserwatystów, zapadnictwu wrogich, gdyż odrzucał identyfikację kultury rosyjskiej z dziedzictwem bizantyjskim.

Zdecydowanie nowe znaczenie e. nadał w obecnych czasach Aleksandr G. Dugin, który uczynił z e. ideologię antyzachodnią, skierowaną przeciw Stanom Zjednoczonym, które są tu zwalczane przez radykalną krytykę kultury anglosaksońskiej (protestanckiej), opartej na indywidualizmie, handlu, wytwórczości i kulcie pracy. Naprzeciw tej rzekomo zdegenerowanej cywilizacji wyspiarskiej, Dugin buduje mistyczną wizję cywilizacji eurazjatyckiej, opartej na wartościach duchowych i sakralnych. Współczesne wydarzenia są przedstawiane jako starcie między cywilizacją wyspiarzy-kupców i uduchowionych ludzi orientu.

Skutkiem tej koncepcji jest uznanie za pozytywne wszystkich ideologii, religii i doktryn, które sprzeciwiają się amerykańskiemu stylowi życia. Dugin bez wahania czerpie wartości wspólnotowe i religijne z prawosławia i islamu, zasady gospodarcze z komunizmu, wizje ustrojowe z bizantynizmu, stalinizmu i teokracji wschodu. Głosi koncepcje neopogańskie (jest miłośnikiem włoskiego integralnego tradycjonalisty J. Evoli), zachwyca się antyzachodnią polityką i ideologią III Rzeszy, podbojami i modelem politycznym stalinizmu. Ideologia e., w ujęciu Dugina, stanowi mieszankę historycznych i obecnych religii i ideologii o nastawieniu antyindywidualistycznym, antyliberalnym i antydemokratycznym; stanowi przeciwieństwo tzw. społeczeństwa otwartego. Niekiedy Dugin uważany jest za tzw. narodowego bolszewika.

Poglądy Dugina warunkowane są jego pochodzeniem z kręgów komunistycznych elit władzy; jego ojciec był oficerem KGB. Chodzi mu o odnowienie imperium radzieckiego pod sztandarem jakiejkolwiek ideologii lub religii antyliberalnej. Stąd jego przywiązanie do tradycjonalistycznego nurtu prawosławia. Najpierw działał w ultranacjonalistycznej Pamiać, a w IV 2001 roku stworzył własną partię polityczną Eurazja i stał się jedną z najbardziej wpływowych intelektualnie osób współczesnej Rosji, utrzymując żywe kontakty zagraniczne, szczególnie z przedstawicielami tzw. nowej prawicy. Jego otoczenie stworzyło jeden z najbardziej znanych rosyjskich think-tanków. Dugin był doradcą wielu rosyjskich polityków, w tym także Wladimira Putina.

„Chodzi tu o tzw.

euroazjatyzm, zwany również eurazjatyzmem lub eurazjanizmem. Jest to prąd myślowy

powstały w latach 20-tych na emigracji (Nikolaj Trubieckoj, Gieorgij Fłorowskij, Piotr

Sawickij. Piotr Suwczinskij, Lew Karsawin, Gieorgij Wiernadskij), w jakiejś mierze

związany z nurtem filozofii religijnej, ale też o wiele silniej akcentujący społecznopolityczny,

praktyczny i wręcz doraźny wymiar ludzkiego istnienia i teoretyzowania.

Euroazjatyzm uważany jest niekiedy za XX-wieczną wersją tendencji słowianofilskiej w

kulturze rosyjskiej. Akcentuje on więc odrębność kulturowo-cywilizacyjną Rosji wobec

Europy, ale to, co szczególnie jest w nim interesujące, to poszukiwanie w radzieckiej praktyce

i ideologii porewolucyjnej zjawisk pozytywnych i mogącym stanowić podstawę wspólnych

projektów i działań. Euroazjaci zdecydowanie odróżniali np. komunistów od bolszewików,

uważając pierwszych za doktrynerów. całkowicie obcych tradycji rosyjskiej (odnosiło się to

w pierwszym rzędzie do Trockiego). natomiast drugich za - popełniających co prawda błędy

- obrońców i kontynuatorów państwowości rosyjskiej, słusznie rozpoznających trwałą i

istotną odrębność dróg rozwoju historycznego Rosji wobec Zachodu (Stalin). Euroazjatyści

wiązali ze swym programem teoretycznym spore nadzieje polityczne. Wybitnym

współczesnym przedstawicielem tego nurtu jest Lew Gumilow. Podsumowując tę krótką

charakterystykę euroazjatyzmu, należałoby powiedzieć, że jest on z jednej strony niezłą

inspiracją nowatorskich, oryginalnych poszukiwań intelektualnych w sferze filozofii historii

(choć w porównaniu z klasycznym słowianofilstwem inspiracją uproszczoną i

zwulgaryzowaną), z drugiej jednak - z ogromną łatwością wykorzystany być może do

projektów politycznych i ideologicznych o charakterze szowinistycznym i faszystowskim

(nacjonalbolszewizm).”

70 Maltuzjanizm, teoria przeludnienia, sformułowana przez T.R. Malthusa w 1798 teoria głosząca istnienie stałej dysproporcji pomiędzy tempem wzrostu ludności a tempem wzrostu produkcji żywności. Opierała się na twierdzeniu, że liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym (podwajając się co 25 lat), a ilość produkowanych środków żywności - w postępie arytmetycznym (zwiększa się stale o tę samą ilość), co musi prowadzić do przeludnienia.

Przywracanie równowagi dokonuje się jego zdaniem poprzez represję natury (głód, pomory i epidemie, wojny). Cywilizacja może zastąpić te niehumanitarne metody hamowania wzrostu ludności wstrzemięźliwością moralną ludzi ("powstrzymywanie się od małżeństwa, połączone z czystością"), zanim nie będą oni w stanie zapewnić bytu rodzinie (jako duchowny sprzeciwiał się wszelkim innym metodom regulacji urodzin).

Teoria Malthusa jest błędna zarówno w części dotyczącej wzrostu ludności (traktuje go jedynie jako efekt instynktu płciowego, pomijając inne czynniki, zwłaszcza ekonomiczne i kulturowe), jak i w części dotyczącej wzrostu ilości żywności (nie uwzględnia zmian warunków jej wytwarzania, zwłaszcza postępu technicznego w rolnictwie). Nie wyklucza to jednak faktu, że niektóre słabo rozwinięte gospodarczo kraje mogą przejściowo znaleźć się w tzw. pułapce maltuzjańskiej.

72 Kodeks Napoleona (fr. Code Napoléon, Code civil des Français) - zespół przepisów i norm prawnych prawa cywilnego wprowadzony we Francji w 1804 roku przez Napoleona Bonaparte. Była to pierwsza wielka kodyfikacja prawa francuskiego, po upadku ancien régime'u w wyniku rewolucji francuskiej. Wprowadzał wiele nowoczesnych rozwiązań, lecz miał również swoje wady. Wprowadził karę śmierci cywilnej, która orzeczona przez sąd wywoływała dość nieszczęsne skutki dla skazanego (pozbawiała wszelkich praw, majątek skazanego przepadał, bądź był otwarty dla spadkobierców etc.). Ograniczał prawa kobiet (m.in. mąż mógł żądać rozwodu od kobiety, gdy ta cudzołożyła, lecz w przypadku odwrotnym - jedynie gdy kochanka była utrzymywana w domu wspólnym; kobieta pozostawała przez całe życie pod opieką najbliższego męskiego krewnego lub męża; nie mogła rozporządzać majątkiem swoim ani majątkiem małżeńskim; mężowi została powierzona rola wychowania potomstwa). Jego piętą achillesową było prawo spadkowe. Miało to na celu ograniczenie powstawania wielkich rodzin.

Code Civil gwarantował wszystkim męskim obywatelom: (ostatnie żądania rewolucji: Liberté=Wolność, Egalité=Równość, Fraternité=Braterstwo)

73 str. 59, 60

74 str. 59, 60

75 Limes - systemy rzymskich umocnień granicznych wznoszonych na krańcach imperium szczególnie narażonych na najazdy. Limes - ogólnie także granica między działkami ziemi, winnicami, polami wyznaczana przez miedzę lub inne oddzielające struktury.

System tych umocnień swoją rolę spełniał głównie w wiekach I-IV, miejscami także w V wieku. Oparty o naturalne przeszkody: wielkie rzeki jak Ren czy Dunaj - broniony był przez umocnione castra stacjonujących w pobliżu legionów w sile od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy mieczy.

Duże obozy castra, uzupełniane były twierdzami castella oraz wznoszonymi w regularnych odległościach wieżami burgi. Na terenach pozbawionych naturalnych przeszkód wznoszono kamienne mury, wały ziemne, fosy i częstokoły, łącząc punkty strażnicze w ciąg umocnień.

77 może str. 130

78 Cywilizacja globalna to pojęcie, które wiąże się ściśle z międzynarodową integracją rynków, światową siecią zależności i powiązań ekonomicznych. Cywilizacja globalna posiada takie same problemy i zagrożenia; charakterystyczne są dla niej rozwiązania ekonomiczne, polityczne, społeczne oraz ustrojowe wypracowane przez Zachód.

80 Globalizacja wywiera pozytywny wpływ na system demokratyczny w Europie. Jako przykład można podać rozpowszechnianie się w Europie Środkowej-wschodniej cech państwa demokratycznego. Efektem globalizacji w Europie są też ujednolicone przepisy prawa europejskiego. Regulacje te nie są narzucone siłą, ale przeciwnie państwa przyjęły je samodzielnie i dobrowolnie.


Wyszukiwarka