KŁAMSTWO- (wg Lipkowskiego)- treść wypowiedzi niezgodna ze stanem faktycznym, ważny jest element intencji, celu i świadomości.
Przyczyny kłamstwa-
1) kłamstwo obronne- z obawy przed przykrymi zachowaniami, konsekwencjami.
2) kłamstwo jako forma reakcji z tymi sytuacjami, z którymi stykamy się w środowisku.
3) kłamstwo dla podkreślenia wlasnej wartości.
4) kłamstwo jako protest wobec trudnej sytuacji życiowej.
Najczestrze przyczyny popełniania kłamstwa- lęk przed kara, dla osobistej korzyści, fantazje, dla utrzymania dobrych kontaktow z innymi, dla żartów, z życzliwości ku innym, z obawy przed niedyskrecja.
Rodzaje kłamstwa- mimowolne (nieprzemyślane, takie, z których zdajemy sobie sprawe po fakcie); altruistyczne (chcemy komus ulżyć); żartobliwe; egoistyczne (dotycza prezentowania siebie w lepszym świetle); manipulacyjne (wkradanie się w czyjes łaski dla czerpania zyskow); rekonstrukcyjne (motywem jest zazdrość, chec zemsty); kompensacyjne.
Zasady kształtowania prawdomówności (Malewska, Muszyński)-
1) kłamstwo dla uwolnienia się od obowiązków szkolnych lub unikniecie konsekwencji ich nie wypelniania.
2) kłamstwo majace na celu zatajenie niepowodzeń szkolnych w obawie przed karą lub wstydem.
3) kłamstwo płynące z obowiązku solidaryzowania się w grupie rówieśniczej.
Elementy pracy z dzieckiem kłamiącym-
1) rozpoznanie objawów (jakie sytuacje, sprawy, częstotliwość klamania, powiazanie spol, gdzie klamie, natężenie kłamstwa).
2) rozpoznanie motywu kłamstwa.
3) opracowanie programu pracy.
NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA- zaburzenie charakteryzujące się problemami z utrzymaniem uwagi, nadmierna ruchliwością i impulsywnością. Do zaburzeń dochodzi w sferze poznawczej, ruchowej i emocjonalnej. Dzieci nadpobudliwe mogą być mniej lub bardziej zaburzone w którymś obszarze. Charakteryzuje je permanentna potrzeba ruchu, skłonności do natychmiastowego działania, niepokój psychoruchowy i tiki mimowolne.
Etiologia zaburzen wyroznia istnienie czynnikow
Biologicznych- funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego i czynniki genetyczne.
Psychospołecznych- przetwarzanie info o sobie i otoczeniu społecznym. Procesy te prowadza do zmian w czynności mózgu, powstania dysfunkcji psychicznych, nieprawidłowości w zakresie społecznego warunkowania i uczenia się.
Uwarunkowania biologiczne ADHD- nieprawidłowości w rozwoju dynamiki procesów nerwowych; postepujaca słabość proc nerwowych; zachwianie równowagi procesów nerwowych, zakłócenia ruchliwości proc nerw; minideficyty rozwojowe; czynniki okołoporodowe, ciezki przebieg chorob zakaznych w dzieciństwie; urazy czaszki w dziec; czynniki genetyczne.
Uwarunkowania psychospołeczne ADHD- niezrozumienie i niezaspokojenie potrzeb psychicznych dz; odrzucenie emocjonalne; atmosfera jawnych konfliktów; zakłócenia komunikacji; osobowość rodziców; zaburzenia funkcjonowania rodziny; brak konsekwencji w procesie wych; sytuacje traumatyczne; długotrwały stres.
Funkcjonowanie dziecka nadpobudliwego w szkole- dziecko nadpobudliwe ma specjalne potrzeby edukacyjne ze względu na zaburzenia w zachowaniu i emocji. Swoja uciążliwością, zapominalstwem wprowadzaja nauczycieli w stan zdenerwowania. Przeszkadzają innym dzieciom. Dzieci nadpobudliwe często są niedoceniane- inteligentne, bystre, ale z powodu zachowania nie są w stanie osiągnąć tego co by mogły. Dz ma odmienne możliwości i wymagania i należy się do nich dostosować. Jeśli dz nadpobudliwe nie jest w stanie sprostać wymaganiom szkolnym ma prawo do otrzymania indywidualnego nauczania.
Rola nauczyciela w terapii dziecka- techniki stosowane w pracy z dz nadpobudliwym- zmiana środowiska (właściwe usadzenie ucznia - pierwsza ławka; zmiana klasy na mniejsza- ok. 15 osob); skuteczne wydawanie poleceń- jasne i konkretne komunikaty; dostosowanie zadan do możliwości ucznia; ustalenie zasad obowiązujących ucznia- jasne stawianie granic; praca z zachowaniami nieporzadanymi, wzmacnianie samooceny; ustalenie konsekwencji; zapewnienie dużej ilości wzmocnien pozytywnych; wyznaczanie niezbyt odległych celow; systematyczna kontrola dziecka; po każdych zajeciach ruchowych relaksacja; odnoszenie się do dziecka z wyrozumiałością i cierpliwością.
NIEPOWODZENIA SZKOLNE- rozbieżność miedzy wiadomościami, umiejętnościami i nawykami faktycznie opanowanymi przez ucznia, a materiałem jaki powinien opanować wg założeń programu w zakresie poszczególnych przedmiotów.
Przyczyny niepowodzeń szkolnych-
1) spol-ekonomiczne- trudne warunki materialne w rodzinie dz, brak opieki rodziców, nieodpowiednia postawa rodzicielska, wykształcenie i praca rodziców.
2) biopsychiczne- rozwój umysłowo- psychiczny.
3) organizacyjno- dydaktyczne- kwalifikacje nauczycieli, za wysoki poziom nauczania, niedostosowany program do potrzeb, brak zindywidualizowanego podejścia do ucznia.
Fazy narastania niepowodzeń szkolnych (wg Konopnickiego)-
1) Jawne- zauważalne przez n-la, niepowodzenie bardzo zaawansowane.
2) Ukryte- a) w początkowej fazie pojawiają się pierwsze niezadowolenia ze szkoły; dziecko czegoś nie rozumie na lekcji; dz samo czuje, ze cos jest nie tak; n-l nie zauważa tego.
b) w drugiej fazie zaawansowane braki w wiadomościach (choć dziecko dalej uważane jest za dobrego ucznia) oszukuje n-li odpisując lekcje; faza opóźnienia programowego.
c) w trzeciej fazie pojawiają się oceny niedostateczne, niepowodzenia zauważalne są przez n-la i rodziców; uczeń niechętnie chodzi do szkoły.
d) w czwartej fazie dziecko pozostaje w tej samej klasie; zachwianie równowagi dziecka.
Pojecie drugoroczności-
oficjalne stwierdzenie niepowodzeń ucznia w nauce; braki w wiadomościach szkolnych.
Przyczyny drugoroczności-
1)niski poziom ogólnego rozwoju osobowości dziecka, niski iloraz inteligencji, ociężałość umysłowa, powolne tempo pracy, słaby rozwój procesów poznawczych;
brak zainteresowania nauką;
lenistwo, lekceważenie obowiązków, brak staranności i systematyczności;
brak motywacji, chęci do nauki;
zły stan zdrowia,
trudne warunki rodzinne.
Skutki i nieskuteczność drugoroczności-
przymusowe wyrwanie dz z dotychczasowego zespołu kolegów, przyjaciół; w nowej klasie jest od początku nie lubiany, izolowany; n-l automatycznie przewiduje kłopoty wych, obniżenie poziomu klasy w nauce; gorsza pozycja w grupie wpływa niekorzystnie na jego samopoczucie, a bezpośrednio na wyniki w nauce; nieakceptowanie drugoroczności wywołuje u ucznia reakcje buntu, przeciwstawienia się, obojętność wobec szkoły, wagary i ucieczki.
Profilaktyka niepowodzeń szkolnych i drugoroczności- Profilaktyka I stopnia - działania obejmujące dzieci, które mogą być zagrożone niepowodzeniami szkolnymi. Dzialania te maja wyprzedzic niepowodzenia szkolne. Obejmują one rozwijanie ogólnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia i rozwijanie umiejętności dotyczących uczenia się oraz radzenia sobie z problemami w toku kształcenia, a także budowanie zdrowego stylu życia. Od osob zajmujących się profilaktyka wymaga się prowadzenia działalności aktywizującej środowisko. Chodzi tu o prowadzenie dla tych osób stałych konsultacji - udzielanie pomocy w pokonywaniu trudności w pracy z dzieckiem oraz organizowanie dla nich szkoleń. Profilaktyka II stopnia - zapobieganie niepowodzeniom szkolnym w grupie dzieci wysokiego ryzyka wystąpienia niepowodzeń szkolnych. Działania obejmuja: udzielanie dziecku wsparcia rozwojowego, budowanie motywacji do nauki oraz podjęcie czynności dydaktyczno-wychowawczych zmierzających do opanowania przez dziecko wiadomości przewidzianych w programie edukacji. Jeżeli chodzi o pracę z rodzicami, można ją zacząć od określenia typu problemu rodziny i budowania nowej jakościowo relacji dziecko - rodzice. Profilaktyka llI stopnia - działania zapobiegające pogłębianiu się niepowodzeń szkolnych u dzieci, u których one wystąpiły, a także zapobiegające wejściu w obszar patologii. Działania obejmują terapię pedagogiczną na wielu poziomach (w zależności od typu problemu), a także pomoc psychologiczną prowadzoną w dużej części metodami treningowymi. Pomoc dotyczy rozpoznawania i określenia przez nauczycieli społecznych potrzeb edukacji dzieci oraz prowadzenia zindywidualizowanego programu edukacji.
Przezwyciężanie niepowodzeń szkolnych-
1)profilaktyka pedagogiczna, głównie nauczanie problemowe i nauczanie w zespołach uczniowskich;
2)diagnoza pedagogiczna, m.in. posługiwanie się takimi sposobami poznawania uczniów oraz kontroli i oceny wyników nauczania jakie pozwalają na możliwie natychmiastowe wykrywanie powstających i narastających luk w wiadomościach i umiejętnościach każdego ucznia;
3)terapia pedagogiczna, wyrównywanie wykrytych zaległości w zakresie opanowanego przez uczniów materiału programowego poprzez indywidualizację nauczania na lekcji oraz w drodze organizowanych przez szkołę zajęć pozalekcyjnych w grupach wyrównawczych.
WAGARY- świadome łamanie regulaminu szkolnego samowolne, nieusprawiedliwione opuszczanie zajęć szkolnych.
Przyczyny wagarów-
Aspekty szkolne- chęć ucieczki od sprawdzianów, strach przed nauczycielem, nieprzygotowanie się do lekcji; strach przed rówieśnikami.
Aspekty pozaszkolne- rówieśnicy, środowisko rodzinne, przemoc w rodzinie, sytuacja materialna, okoliczności, brak motywacji, lenistwo.
Rodzaje wagarów- (wg Mościckiej)- konfliktowe (konflikt dz ze szkołą), doraźne, okazyjne (bodźce z poza szkoły) , kompensacyjne (niemożność sprostania wymogom edukacyjnym przez rodziców), koleżeńskie, przestępcze.
Konsekwencje wagarów- trudności w nauce (pogłębianie zaległości), konflikty z rodzicami, wypadki, wpadanie w nalogi, konflikty z prawem, poczucie bezkarności.
Zapobieganie i przezwyciężanie wagarom-zainteresowanie uczniem, ponoszenie konsekwencji za wagary, uatrakcyjnianie lekcji, większa kontrola.
AGRESJA- każde zamierzone działanie, które ma na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu. Jest to każde zachowanie, które wyrządza krzywdę drugiej osobie lub sobie. Uczniowie zachowują się agresywnie również wtedy gdy niszczą swoje lub cudze rzeczy.
PRZEMOC to ,,wszelkie nieprzypadkowe akty (słowne i fizyczne) godzące w osobistą wolność jednostki lub przyczyniające się do fizycznej , a także psychicznej szkody jednostki, wykraczające poza społeczne zasady wzajemnych relacji”
Wyróżnia się następujące typy agresji:
EMOCJONALNA- uczeń odreagowuje swoje emocje
SADYSTYCZNA- napastnik czuje przyjemność z zadawania cierpienia, podwyższa przez przemoc swoją samoocenę
INSTRUMENTALNA- atakujący chce osiągnąć pożądany efekt
NORMATYWNA- przeciwnik dąży do pokonania swego wroga przez co ocala swą tożsamość społeczną
Formy przemocy-
1.Formy przemocy fizycznej:
bicie, podcinanie, wymuszanie pieniędzy, zamykanie, niszczenie własności, kopanie, plucie.
2.Formy przemocy słownej:
przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie, szantaż, obrażanie.
3.Formy przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego:
wrogie gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami.
Radzenie sobie z agresją i przemocą w szkole- poświęcanie dziecku więcej czasu na rozmowę, wysłuchanie dz, nie tylko wydawanie poleceń; zaspokajanie potrzeb dziecka (pomoc przy organizowaniu czasu wolnego); ograniczenie spędzania czasu wolnego przed TV i komputerem; uczenie dz w jaki sposób może sobie radzić z przykrymi emocjami, jak je wyrażać i rozładować; unikać przy własnych reakcji o charakterze agresywnym; ustalenie z dziećmi norm obowiązujących w rodzinie, szkole; przydzielić dziecku stale obowiązki; znaleźć dziecku jakieś dodatkowe zajęcia; w sytuacjach konfliktowych wyrazić stanowczo dezaprobatę zachowania.
MOBBING- (wg Dambach)- dlugotrwale wykluczenie jednostki z grupy. W zakres tego pojecia nie wchodzi sytuacja długotrwałego konfliktu miedzy dwoma uczniami. Lobbingiem nie jest zaczepianie ucznia przez rówieśników.
Negatywne działania dotyczące lobbingu- dzialania werbalne (groźby, złośliwości), fizyczne, prześladowanie bezpośrednie (otwarte na osobę) i pośrednie (doprowadzenie do odosobnienia ofiary).
Charakterystyka mobbingu- : Prześladowanie, ma charakter ciągły ( nie uznaje się za mobbing dokuczanie rzadziej niż raz na tydzień), trwa przez dłuższy czas (minimum 6 miesięcy), jest często działaniem o zróżnicowanym natężeniu, prześladowania i szykany
mogą się nasilać lub osłabiać. Ofiarę i osobę atakującą charakteryzuje nierównowaga sił, ofiara jest zawsze słabsza pod względem fizycznym i psychicznym i nie jest w stanie się bronić.
Atakujący mają znacznie mocniejszą pozycję, chociażby dlatego, że stanowią
grupę. Ma wyraźny charakter działania celowego( celem jest ośmieszenie, poniżenie, eliminacja osoby dręczonej).
Sprawcy mobbingu tzw. mobberzy ( agresorzy) to najczęściej osoby o agresywnych
reakcjach połączonych z siłą fizyczną. Traktują innych instrumentalnie i nie odczuwają
żadnych wyrzutów sumienia z powodu wykorzystywania i poniżania ofiar. Dzieci,
które stosują przemoc wobec innych same zazwyczaj jej doznały , głównie w domu
rodzinnym. Często działają impulsywnie, mają potrzebę dominacji, są zafascynowani
przemocą i jej narzędziami. Cudze cierpienie i porażki sprawiają im przyjemność,
czują wtedy, że mają przewagę nad ofiarą.
Deprecjonowanie i poniżanie innych jest więc dla mobberów sposobem
funkcjonowania, który ich dowartościowuje i pozwala czuć się wyższym.
Ofiary wśród dzieci charakteryzowane są na ogół jako bezbronne, fizycznie słabsze, niskiego wzrostu. Często są to dzieci wyróżniające się na tle klasy np. nadmiernie otyłe, o rudych włosach, ubierające się inaczej niż większość uczniów, dzieci z wadą wymowy. Typowymi ofiarami szykan są dzieci wrażliwe, nieśmiałe, małomówne, o niskiej
samoocenie
Typowe wzorce outsidera-
Trudny człowiek- ten typ „najeżony” z powodu wielu negatywnych doświadczen w kontaktach z innymi stał się nieufny. Podejrzewa, ze wiele sytuacji jest próbą szykanowania jego osoby, podłością.
Chwalipięta- uczen udaje lepszego, bogatszego, chwali się osiągnięciami które nie zawsze miały miejsce. Uczen w ten sposób pogłębia swoje wykluczenie.
Uciekający z grupy- nie jest już w stanie znoscic szykan i prześladowania. Wiąże się to z ucieczkami ze szkoły.
Niezdarny- wysmiewanie, poniżanie i drwiny prowadzą do tak wielkiego stresu, ze mimio uwagi i koncentracji uczniowi przytrafiaja się kolejne niezręczności.
Zapobieganie mobbingowi w szkole- szczera rozmowa z dziecmi na temat tego co się dzieje w szkole, nie potępianie dzieci za ich lęk i złości, wytłumaczenie dz zasad mobbingu, podczas rozmowy z ofiara mobbingu musi wystąpić zaufanie i poczucie akceptacji obu stron; dowartościowanie outsidera, włączenie go do grupy, współzawodnictwo- organizowanie rozgrywek sportowych miedzy klasami; omowienie lobbingu w trakcie lekcji i przeprowadzanie zajec typowo integracyjnych; odtwarzanie scenek: mobbingujacy staje sie outsiderem.
SAMOBÓJSTWO- Wg WHO - akt o skutku śmiertelnym, który osoba podejmuje ze świadomością i oczekiwaniem takiego skutku, które sam zaplanował i wykonał w celu spowodowania zmian przez siebie pożądanych.
Usiłowanie samobójstwa- wyobrażone: uświadomienie sobie, że istnieje sposób rozwiązania swoich problemów poprzez odebranie sobie życia: a) upragnione: osoby obsesyjnie nawiedza myśl o samobójstwie, jednak odrzucają ją, poszukują innych sposobów rozwiązania problemu b) usiłowane: osoby wkraczają w ciąg zachowań , których celem jest pozbawienie siebie życia. Próby te nie zawsze są skuteczne, ale jeśli cel zostanie osiągnięty to działanie kończy się śmiercią.
Próby samobójcze (PS) to działania podjęte bez tragicznego zakończenia życia, w którym jednostka rozważa: albo zapoczątkowanie nietypowego zachowania bez udziału osób drugich, mogącego doprowadzić do samouszkodzenia, albo przyjęcie substancji w dawce większej niż terapeutyczna (ewentualnie terapeutycznej), w celu osiągnięcia zmiany aktualnej sytuacji poprzez samo podjęcie czynu lub oczekiwane skutki fizyczne, na przykład działania przyjętej substancji
Osoba zagrożona samobójstwem:
· mówi o popełnieniu samobójstwa
· ma problemy z jedzeniem i spaniem
· drastycznie zmienia swoje zachowanie
· wycofuje się z kontaktów towarzyskich
· traci zainteresowanie hobby, pracą, szkołą, itd.
· przygotowuje się do śmierci pisząc testament i porządkując swoje sprawy
· rozdaje ważne dla niej rzeczy
· podjęła wcześniejsza próbę pozbawienia się życia
· niepotrzebnie podejmuje ryzykowne działania
· doświadczyła niedawno poważnej straty
· jest bardzo zainteresowana problemem śmierci i umierania
· nie dba o swój wygląd zewnętrzny
· zwiększa spożycie alkoholu, narkotyków lub leków
Samobójstwo jako zachowanie autodestrukcyjne- brak pierwotnego przywiązania do matki powoduje brak poczucia bezpieczeństwa, dystans emocjonalny, niepokój separacyjny; nieprzestrzeganie dystansu miedzy dzieckiem a rodzicem; alienacja, osamotnienie dziecka; obciążenie dziecka (rodzice tak nienawidzą dziecko, że dopuszcza się zgodę na
jego samobójstwo); tłumienie agresji; ukształtowanie procesu własnych porażek; obwinianie jednej osoby za wszystkie porażki.
Grupa podwyższonego ryzyka- występowanie objawów: myśli samobójcze, silny i przewlekły lęk, rozdrażnienie, poczucie winy, poczucie beznadziejności, niska samoocena, uporczywa bezsenność, uporczywe bóle, Cechy demograficzne: wiek > 45 lat, płeć: męska, owdowiały, rozwiedziony, Sytuacja socjalna: samotność, zła sytuacja materialna, utrata pracy, dóbr materialnych, Informacje z przeszłości: próby samobójcze w przeszłości, samobójstwa osób bliskich, Choroby współistniejące: uzależnienia, przewlekłe choroby somatyczne.
Dynamika zachowań suicydalnych- zachowanie suicydalne to takie, które bezpośrednio zagrażają życiu. Samobójstwo jest zawsze aktem agresji świadomie skierowanym przeciwko samemu sobie. Proces ten przebiega przez etapy-
Sytuacja kryzysowa, mysli samobójcze, tendencje samobójcze, decyzje, akt samobójczy. Głównymi przyczynami zamachów samobójczych wśród młodzieży są: konflikty rodzinne, brak zrozumienia, utrata kontaktu z rodzicami bądź poczucie odrzucenia; problemy egzystencjalne: zagubienie w świecie, utrata sensu życia, osamotnienie; konflikty z sympatiami; trudności w nauce; negatywna ocena siebie; ucieczka przed trudnościami; rozpoczynająca się choroba psychiczna.
Typy samobójstw (wg Płużek)-
samobójstwo prawdziwe - obecna jest tu wyraźna i jawna chęć pozbawienia się życia;
samobójstwo rzekome (parasamobójstwo) - nie ma wyraźnej i świadomej motywacji pozbawienia się życia; śmierć nie jest tu celem, lecz środkiem do celu, natomiast motywem może być chęć wzbudzenia w kimś poczucia winy, zemsta, szantaż, protest, akt rozpaczy;
samobójstwo demonstratywne (gesty samobójcze) - nie ma w nich tendencji umierania ani zrobienia sobie krzywdy, obecny jest lęk przed śmiercią; celem jest najczęściej zwrócenie na siebie uwagi otoczenia, stąd w sposobie dokonania zamachu wiele jest elementów „na pokaz”.
Zapobieganie samobójstwom-
Najczęstsze są trzy następujące stany: 1. Ambiwalencja. Większość pacjentów o skłonnościach samobójczych do samego końca odczuwa ambiwalencję. Toczy się nieustanna walka między pragnieniem życia i pragnieniem śmierci. Jeśli wykorzysta tę ambiwalencję aby wzmocnić pragnienie życia, ryzyko samobójstwa może się zmniejszyć. 2. Impulsywność. Samobójstwo jest zjawiskiem impulsywnym, zaś impuls z samej swej natury jest chwilowy, przemijający. Jeśli w chwili impulsu pacjent uzyska wsparcie, kryzys może zostać zażegnany. 3. Sztywność. Dla osób o skłonnościach samobójczych charakterystyczne jest zawężenie myślenia, nastroju i działania, a ich rozumowanie ulega dychotomizacji w kategoriach albo/albo. Rozważając razem z pacjentem kilka możliwych rozwiązań innych niż śmierć, można łagodnie uświadamiać pacjentowi, że istnieją inne wyjścia, nawet jeśli nie są one idealne (powody do życia).