Schemat komunikacji wg Jacobsona:
KONTEKST
KOMUNIKAT
NADAWCA……………………………………………………… ODBIORCA
KONTAKT
KOD
Funkcje 6 elementów schematu:
Nadawca funkcja emotywna (ekspresywna): ześrodkowana na adresacie, wskazuje na bezpośrednie wyrażenie postawy mówiącego wobec tego, o czym on mówi. Czysty element emotywny w języku stanowią wykrzykniki. Wyrażenia typu: oj! boli mnie!
Kontekst funkcja poznawcza: opisuje świat, kładzie nacisk na treść komunikatu, przeważa w tekstach naukowych.
Komunikat funkcja poetycka (estetyczna): zwraca uwagę na postać komunikatu (przykład: witraż, na którym skupia się wzrok, odbiorca nie patrzy na to co jest za nim). Funkcja ta jest dominantą w zakresie sztuki słowa. W pozostałych aktach językowych występuje jako element podrzędny, akcesoryjny.
Kontakt funkcja fatyczna: słowa podrzymujące kontakt, nawiązujące kontakt z odbiorca, typu: halo! tej! nie?
Istnieją komunikaty służące do ustanowienia, przedłużenia lub podtrzymania komunikacji, do zaznaczenia, że kontakt nie został przerwany („Halo, czy pan mnie słyszy?”), do pobudzenia uwagi współrozmówcy lub do sprawdzenia tej uwagi („Słucha pan?”).
Kod funkcja metajęzykowa: reguły gramatyczne, wyjaśnianie sensu słowa. Ilekroć nadawca lub odbiorca chcą sprawdzić, czy posługują się jednakowym kodem, mowa zostaje sprowadzona do kodu („Nie jestem pewien, co pan przez to rozumie.”- odbiorca, „Rozumie pan, co powiedziałem?”- nadawca).
Odbiorca funkcja impresywna (konatywna): komunikat wywiera wpływ na odbiorcę. Prezentuje najczystszą ekspresję gramatyczną w formie wołacza i rozkaźnika, które pod względem syntaktycznym, morfologicznym, a często nawet fonematycznym różnią się od innych kategorii nominalnych i werbalnych.
Każda wypowiedź to akt mowy:
lokucyjny - tworzenie i artykułowanie wypowiedzi, powiedzenie czegoś co ma znaczenie.
illokucyjny - ma wywołać reakcje (np. pytanie), ale nie zawsze odpowiedź zależy od intencji nadawczej. Zakłada jednak intencjonalność wypowiedzi, obecny np. w obietnicach, ostrzeżeniach, prośbach,
perlokucyjny - zmienia rzeczywistość, ma charakter konwencjonalny. Performatywy nie są ani prawdziwe, ani fałszywe, bo dopiero tworzą rzeczywistość. Akt ten zakłada dodatkowe, wtórne oddziaływanie na odbiorcę, obecny wtedy, gdy wypowiedź wywołuje u odbiorcy jakiś efekt (reakcja emocjonalna, wykonanie pewnej czynności).
Wyszukiwarka