![]() | Pobierz cały dokument rytmy.biologiczne.materialy.dla.studentow.500.doc Rozmiar 82 KB |
RYTMY BIOLOGICZNE
Rytmy biologiczne - to cykliczne zmiany procesów fizjologicznych w czasie. Każda funkcja wewnątrz ustrojowa podlega rytmicznym zmianom poziomu. Znajomość tych zmian ułatwia planowanie działalności człowieka i zrozumienie tych zjawisk biologicznych
Dziedziną zajmującą się rytmiką procesów biologicznych jest chronobiologia. Nauka ta ma swe początki już w XVIII w. Początkowe obserwacje dotyczyły roślin z czasem zaczęto badać również zwierzęta. Wysuwano różne hipotezy, jednak najbardziej interesujące wydawały się mechanizmy uruchamiające zegar biologiczny. Już w XX w. naukowcy przeprowadzili szereg doświadczeń na zwierzętach, aby stwierdzić, że szereg procesów fizjologicznych zwierząt przebiega w rytmie dobowym i jest regulowane na drodze endogennej.
Istnieje kilka rodzajów rytmów biologicznych człowieka :
rytm okołodobowy - cykl snu i czuwania trwający ok. 24 godzin,
rytm okołomiesięczny - zależny od cyklicznego ustawienia Ziemi i jej satelity Księżyca,
rytm sezonowy - zależny od pór roku,
rytm wieloletni.
Znane są również rytmy krótkotrwałe, trwające ułamek sekundy, jak na przykład impuls nerwowy czy praca serca i rytmy tygodniowe wynikające z tradycyjnego podziału tygodnia na 7 dni. Rytmy można podzielić na: egzogenne, które regulowane są przez czynniki zewnętrzne takie jak: temperatura, światło, tryb życia, klimat itp., a także rytmy endogenne, których przyczyna powstania tkwi „wewnątrz” organizmu. Ta wewnętrzna przyczyna związana jest z „zegarem biologicznym” znajdującym się w naszym organizmie. W mózgowiu zwierząt stałocieplnych znajdują się ośrodki kierujące rytmami - przede wszystkim okołodobowymi, które mieszczą się w okolicy pnia mózgu. Dużą rolę spełnia też warstwa rdzeniowa nadnerczy. Rytmy organizmu są rezultatem oddziaływania przyczyn wewnętrznych i zewnętrznych.
Najbardziej charakterystyczne są rytmy okołodobowe CIRCADIAN (od łacińskiego circa dies - około dzień) jest najstarszym z rytmów wrodzonych i wytworzył wiele stałych mechanizmów fizjologicznych (np. senność ogarniającą nas wieczorem). Rytm ten wynosi tyle, ile potrzeba Ziemi na wykonanie obrotu wokół własnej osi, a więc około 24 godzin - to jest tzw. doba słoneczna. Jego generalnym synchronizatorem, a zarazem bodźcem jest cykl „dzień - noc” (jasność - ciemność) oraz wynikająca z tego faza aktywności i spoczynku (czuwanie - sen). W fazie czuwania przeważają czynności układu sympatycznego, a w fazie snu układu parasympatycznego. Działanie tych dwóch układów ma duży wpływ na wiele czynności i funkcji organizmu, niezależnie od naszej woli.
![]() | Pobierz cały dokument rytmy.biologiczne.materialy.dla.studentow.500.doc rozmiar 82 KB |