ANATOMIA I FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA Nauki o rodzinie UWM WT

Rok II, semestr zimowy

UKŁAD KOSTNO - SZKIELETOWY

1) Funkcje mięśnia

- skurcz - zachodzi dzięki dwóm typom mięśni zwanymi zginaczami i prostownikami.

2) Budowa kości

- składnik organiczny - jony wapnia

- składnik nieorganiczny

3) Podział kości;

- długie

- płaskie

- różnokształtne

4) Połączenie kości

- ścisłe (np. kości czaszki)

- ruchome (stawy)

- budowa, funkcje i przykłady stawów

Staw składa się z główki, panewki oraz wiązadeł.

Wiązadła są potrzebne po to żeby główka nie wypadła z panewki. I tak, mięśnie przyczepione są za pomocą ścięgien, natomiast stawy, wiązadeł

Panewka stawowa otacza główkę i wiązadła.

5) Elementy układu kostno-szkieletowego

Kręgosłup

- budowa kręgosłupa:

a) podział

- szyjny

- piersiowy

- lędźwiowy

- krzyżowy

- guziczny

Kość krzyżowa jest to kilka kręgów połączonych stałym zrostem.

Człowiek posiada od 32 do 34 kręgów, w tym;

- 7 kręgów szyjnych

- 12 kręgów piersiowych

- 5 kręgów lędźwiowych

- 5 kręgów krzyżowych

- 3-5 kręgów ogonowych

Klatka piersiowa składa się z;

- kręgów piersiowych

- żeber

- mostka

Szkielet kończyny górnej składa się z:

- ramienia

- przedramienia

- ręki

Szkielet kończyny górnej składa się z:

- uda

- podudzia

- stopy

Czaszka składa się z:

- szczęki

- zatok

- żuchwy

- stawu skroniowo żuchwowego

Kości zrastając się tu, tworząc puszkę kostną, w której jest mózg.

6) Higiena układu narządów ruchu

Choroby i urazy

- skolioza - patologiczne skrzywienie boczne kręgosłupa

- lordoza (szyjna i lędźwiowa) - łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną

- kifoza (piersiowa i krzyżowa) - łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową

- przepuklina - kiedy elastyczność krążków międzykręgowych maleje, mogą one wypadać i naciskać korzenie rdzeniowe.

- wypuklina - krążek między kręgowy, nie wypada całkowicie, lecz przesuwa się i wraca na miejsce, powodując okresowy nacisk na korzenie rdzeniowe.

- płaskostopie - zachodzi w momencie w którym stopa zamiast łuku poprzecznego tworzy podłużny

- krzywica - jest to niedobór witaminy D₃

- choroba zwyrodnieniowa stawów

- osteoporoza (niedobór wapnia u starszych)

- skręcenia, zwichnięcie, załamania, pęknięcia, zerwania.

- zerwane ścięgna

- nowotwory

Złamanie - jest to wzajemne unieruchomienie się dwóch sąsiadujących ze sobą stawów.

Dzielimy je na:

- otwarte

- zamknięte

Złamanie kompresyjne - jest do wzajemne zmiażdżenie się kości, powodujące powolne zapadanie się kości pod wpływem ciężaru ciała.

Zwichnięcie - główka stawu wyskakuje z panewki

Skręcenie - przekroczenie fizjologicznego zakresu ruchy w stawie

Rany

Otwarte:

- cięte (w tym amputacje)

- kąsane, szarpane

- kłute, postrzałowe

Warto wiedzieć :D

• Co to jest złamanie, zwichnięcie i skręcenie oraz czym się różnią?

• Rodzaje krzywizn kręgosłupa (lordoza, kifoza, skolioza)

• Co to jest osteoporoza?

• Co to jest krzywica?

• Ile kręgów mamy w kręgosłupie i ile w jakim odcinku

• Co to są złamania kompresyjne?

• Funkcje mięśnia, ścięgna i wiązadła

UKŁAD KRĄŻENIA

Skład i funkcje krwi

- osocze (około 55%)

- elementy morfotyczne - erytrocyty, leukocyty, trombocyty (płytki krwi)

Funkcje erytrocytów

- transport tlenu

- transport CO₂

- zawiera hemoglobiny

Funkcje leukocyty - krwinki białe

- funkcje obronne

a) limfocyty typu B i T

b) monocyty

c) granulocyty

Funkcje płytek krwi

- proces krzepnięcia

Hematokryt - stosunek erytrocytów do całej objętości krwi. Zwykle wyrażany w procentach.

Krew pełni funkcje:

- termoregulacyjną

- odpornościową

- transportową

a) Homeostaza - utrzymanie równowagi dynamicznej ciała.

b) Hemostaza - dążenie do zatrzymania krwawienia przez organizm.

Reakcje obronne organizmu

Pojęcie:

- patogenu (bakteria, wirus).

- antygenu.

- przeciwciała.

- odporność wrodzona nieswoista.

- odporność swoista: czynna i bierna.

- zakażenia wewnątrzkomórkowe.

Grupy krwi i czynniki Rh

Grupa	Antygen	Przeciwciała
A	A	Anty - B
B	B	Anty - A
AB	AB	-
O	-	Anty A i B
Rh CDE	+ -	- Anty „CDE”

Przykłady dziedziczenia grup krwi

Mężczyzna - AB -> A lub B

Kobieta - OO -> O lub O

Dzieci mogą mieć jedynie grupy AB, AO, BO, OO

Mężczyzna - AA -> A lub A

Kobieta - BO -> B lub O

Dzieci mogą mieć jedynie grupy AB, AB, AO, AO

Czynnik Rh:

Rh -> DD lub dd

Mężczyzna - RH⁺ -> DD lub (Dd)

Kobieta - RH⁻ -> dd

Dzieci mogą jedynie mieć grupy Dd oraz dd w stosunku 3:1

SERCE

2 komory i 2 przedsionki

Obieg krwi:

Krew żylna -> zastawka przedsionkowa -> naczynia żylne -> pień płucny -> płuca (wymiana gazowa) -> żyły płucne -> lewy przedsionek -> zastawka mitralna -> lewa komora -> aorta -> przedsionek -> przegroda międzyprzedsionkowa -> komora -> przegroda międzykomorowa -> komora

Unaczynienie Serca:

Naczynia wieńcowe, unaczyniają mięśnie sercowe.

Układ przewodzący serca:

Węzeł zatokowo - przedsionkowy -> skurcz przedsionków -> węzeł przedsionkowo - komorowy -> pęczek Hissa -> odnogi pęczka Hissa -> skurcz komór przedsionkowych.

Naczynia krwionośne

- budowa naczyń krwionośnych

a) tętnica

b) żyły

c) naczynia włosowate

Podstawowe pojęcia patologiczne

- Pojęcie nadciśnienia tętniczego, większe niż norma, wynika z różnych przyczyn, zależy od oporu obwodowego

Normalne ciśnienie krwi, około 145/90

- Pojęcie miażdżycy (choroba naczyń krwionośnych, zwyrodnienie naczyń krwionośnych)

- Pojęcie zawału mięśnia sercowego (spowodowane niedokrwieniem)

- Udar krwotoczny (wylew)

- Pojęcie anemii (niedokrwistość, zbyt niewielka ilość hemoglobin lub erytrocytów)

- nowotwory (białaczki, chłoniaki, naczyniaki)

- martwica (zamknięcie naczynia wieńcowego)

WADA SERCA - wrodzona lub nabyta, nieprawidłowości anatomiczne budowy serca. Potęgująca się obecność nieprawidłowych połączeń pomiędzy jamami ciała, dużymi naczyniami bezpośrednio do nich dochodzącymi.

Higiena i choroby układu krążenia

Choroby układu sercowo - naczyniowego, stanowią najczęstsze przyczyny zgonu w Europie

Są one epidemiologiczne, powiązane z różnego rodzaju czynnikami ryzyka

Czynniki ryzyka chorób układu krążenia:

a) Niemodyfikowalne

- wiek

- uwarunkowania religijne

- płeć męska

b) Modyfikowalne

- otyłość -> jeden z najistotniejszych czynników

- nadciśnienie tętnicze

- cukrzyca

- palenie tytoniu

- niska aktywność fizyczna

- alkohol

- dieta uboga w warzywa i owoce

- niekorzystne czynniki psychologiczne

Co robić żeby dbać o siebie

Jak mierzyć nadwagę:

WSKAŹNIKI BMI -> masa / wzrost w m²

Niedowaga = BMI < 18,5

Norma = 18,5 < BMI > 24,9

Nadwaga = 25 < BMI > 29,9

Otyłość = 30 < BMI > 39,9

Otyłość ciężka = 40 < BMI

Obwód pasa

Mężczyźni - norma do 102

Kobiety - norma do 88

Ciśnienie tętnicze do 139/89

Tętno 40 - 100, średnio około 70-80/min

UKŁAD ODDECHOWY

- Nos i jama nosowa

- krtań

- tchawica

- oskrzela

- płuca

RYS. A

RYS. B

Częstość oddychania wynosi srednio 16/min

VT = 500 ml (Objętość oddechowa)

Wentylacja minimalna - 16*500 ml = 8l

Przestrzeń martwa - 150 mi

Wymiana gazów:

- dyfuzja pęcherzykowa

- transport gazów

- transport tlenu przez krew

Funkcje oddychania

- transport tlenu - hemoglobina

- transport CO₂

1. CO₂ + H₂OAH -> H2CO3 -> H+ + HCO3

2. Rozpuszczony w osoczu

3. Połączenia karbamidowe

Funkcje nosa:

- oczyszcza powietrze

- ogrzewa powietrze

- odpowiada za zmysł węchu.

Zatoki (nie wiadomo do czego są potrzebne)

- czołowe

- nosowe

- szczękowe

- sitowe

- klinowe

Drogi oddechowe:

Krtań -> tchawica -> płuca

Płuco prawe - 3 płaty

Płuco lewe - 2 płaty

Pęcherzyki płucne są pokryte przez naczynia włosowate. Te z kolei są pokryte surfaktantem (obniżającym napięcie powierzchniowe), co zabezpiecza płuca przed zapadnięciem.

Jest ich ok. 300-500 mln, pokrywają powierzchnię od 50 do 90 m2

Bronchoskopia - badanie, mające na celu zobaczyć co dzieje się w płucach (skrzelach)

Fizjologia układu oddechowego

- oddychanie płucne

- wentylacja płucna

RYS. C

Fizjologia układu oddechowego

VT - Objętość oddechowa. Objętość powietrza wdychana do płuc i wydychana w trakcie cyklu oddechowego.

ERV - Zapasowa objętość wydechowa. Objętość którą można maksymalnie wydmuchać, po zakończeniu spokojnego wydechu.

IRV - Zapasowa objętość wdechowa. Maksymalna objętość powietrza, którą można wciągnąć do płuc po zakończeniu spokojnego wdechu

IC - pojemność wdechowa. Maksymalna objętość powietrza, którą można wciągnąć do płuc, po zakończeniu spokojnego wydechu. (poziom FRC). Jest sumą IRV i VT.

VC - pojemność życiowa. Jest to objętość powietrza w płucach. Stanowiąca różnicę pomiędzy najgłębszym, wdechem a najgłębszym wydechem. Jest VC wdechowa i wydechowa lub dwuetapowa - w zależności od pomiaru.

FEV1 - natężona objętość wydechowa pierwszo sekundowa. Objętość powietrza wydmuchnięta w czasie pierwszej sekundy natężonego wydechu.

TLC - całkowita pojemność płuc, objętość powietrza w płucach, po zakończeniu pełnego wdechu.

RV - objętość zalegająca. Objętość powietrza w płucach i drogach oddechowych po zakończeniu pełnego wydechu.

Pojęcie astmy i POCHP

Przewlekła obturacyjna choroba płuc - uszkadza miąsz płucny - choroba powoduje postępujące ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe i w konsekwencji prowadzi do trudności w oddychaniu.

Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa - przewlekła zapalna choroba dróg oddechowych, prowadząca do nawracających napadów.

Patologie układu oddechowego

- uduszenia

- zatrucia tlenkami węgla

- pylica

- choroba Kesonowa

- astma

- ciało obce w drogach oddechowych

- odma, rozedma

DYM TYTONIOWY (o zgrozo!)

- wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne

- azotany

- aminy aromatyczne

- aldehydy

- chlorek winylu

- metale ciężkie

Dym tytoniowy ponad to zawiera około 85% azotu, tlenu i dwutlenku węgla

- w XX wieku zabił ponad 100 mln ludzi

- wywołuje 80-90% nowotworów złośliwych płuc.

- 24,5 x częściej umierają na raka płuc palący niż nie palący

- 58% wszystkich nowotworów złośliwych wyniknęła z palenia tytoniu.

- palenie zmniejsz ryzyko nowotworu złośliwego błony śluzowej, błony śluzowej macicy o 50%, rozwój mięśniaków macicy, choroby Parkinsona wrzodowego zapalenia jelita grubego.

UKŁAD NERWOWY

Funkcje układu nerwowego

- odbiór i analiza bodźców

- ośrodek decyzyjny

Podział układu nerwowego na:

- ośrodkowy (mózg i rdzeń kręgowy)

- obwodowy

- somatyczny - odpowiedzialny za łączność ze światem - czucie powierzchniowe, głębokości, dotyku, temperatury, ruchu.

- autonomiczny - odpowiedzialny a regulację przemian materii

*) Somatyczny;

- włókna czuciowe

- czucie powierzchniowe

- czucie głębokie

- włókna ruchowe

*) Autonomiczny (powoduje reakcje, niezależne od naszej woli, np.; wydzielanie soku żołądkowego)

- współczulny

- przywspółczulny

Somatyczny układ nerwowy

Włókna czuciowe - pojedyncze efektywne włókno nerwowe przewodzi impulsy z tylko jednego rodzaju receptora

Prawo Johannsesa Mulera

- podrażnienie włókien lub komórek nerwowych, przewodzących impulsy od określonego rodzaju receptora wywołuje wrażenia zmysłowe specyficzne dla tego receptora. (np. bóle fantomiczne, rwa wysoka)

(ból fantomiczny - ból kończyny po jej amputacji)

Uszkodzenie receptora czuciowego powoduje zniesienie danego rodzaju wrażenia czuciowego (zwęglenie sktóry = brak czucia bólu i temperatury)

Autonomiczny

a) współczulny (przygotowanie do walki)

- przyśpieszenie pracy serca

- rozszerzenie źrenic

- stroszenie włosów

- pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny

- podwyższenie ciśnienia krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych

- wydzielanie łez

- rozszerzanie oskrzeli

Przywspółczulny

b) przywspółczulny

- zwolnienie pracy serca

- zwężenie źrenic

- obniżenie ciśnienia tętniczego poprzez zwolnienie pracy serca

- skurcz oskrzeli

Neuron

Budowa neuronu

- jądro

- dendryty

- akson

- osłonka mielinowa

- synapsa

- glej

Funkcje

- odbieranie informacji

- przekazywanie informacji w postaci elektrycznych impulsów

Schemat przekazywania i przyjmowania impulsów - depolaryzacja błony komórkowej w skutek otwierania się kanału sodowego i zamykania kanału potasowego.

Rdzeń kręgowy

- budowa zewnętrzna

- budowa wewnętrzna rdzenia

- istota szara

- istota biała (mózg zbudowany jest w odwrotnej kolejno)

Ośrodki i drogi nerwowe rdzenia kręgowego

a) Funkcje rdzenia kręgowego

- przetwarzanie informacji nerwowych (czuciowych)

- przetwarzanie drogi przewodzącej bodźce nerwowe do i od mózgu (mózgowe)

Mózgowie - budowa mózgowia - płaty

b) Pień mózgu

- rdzeń przedłużony

- most

- śródmózgowie

- wzgórze i podwzgórze

c) Móżdżek

d) Półkule mózgowe

- kora mózgowa

- istota biała

Nerwy czaszkowe

- węchowy

- wzrokowy

- odruchowy

- bloczkowy

- trójdzielny

- odwodzący

- twarzowy

- przedsionkowy/ślimakowy

- językowo/gardłowy

- błędny (element układu przeciwspółczulnego)

- dodatkowy

- podjęzykowy

Mózgowie

Struktura	Opis	Funkcjonowanie
Istota biała półkul mózgowych	- Mielinowe aksony Komorek nerwowych łączące różne obszary mózgu	- Łączenie komór nerwowych w obrębie półkul - łączenie półkul między sobą
Kora mózgowa	- Zbudowana z komórek - O naszej inteligencji świadczy ilość pofałdowań	- Siedlisko intelektu, marzeń, pamięci, emocji. - Odbieranie i interpretacja wszystkich wrażeń z zewnątrz organizmu.

Odruchy

Łuk odruchowy

- odruch bezwarunkowy

- odruch warunkowy

Narządy zmysłów

- budowa oka

- budowa ucha

Do zapamiętania że to tylko kolejne receptory

Higiena układu nerwowego

- emocje i uczucia człowieka

- czynniki stresogenne

Stres - dynamiczna reakcja adaptacyjna pomiędzy możliwościami jednostki a wymogami sytuacji

Stresory (bodźce reakcji stresowej)

- faza mobilizacji

- faza krytyczna

- faza destrukcji

Sen i jego znaczenie

Sen głęboki - faza o wolnych ruchach gałek ocznych

Sen płytki - faza szybkich ruchów gałek ocznych (Faza REM), marzenia senne.

Większość ludzi śpi ok. 8-9 godzin dziennie

Choroby układu nerwowego

- choroba Parkinsona

- padaczka

- alzheimer

- dyskopatia

- porażenie nerwowe (zespół sobotniej nocy)

- zapalenie opon i mózgu

- porażenie obwodowe

- neuroborelioza

- guzy CUN

UKŁAD POKARMOWY

1. Budowa układu pokarmowego

- jama ustna

- gardło

- przełyk

- żołądek

- jelito cienkie

- jelito grube

- odbyt

Jama ustna (odpowiada za formułowanie kęsa)

- 32 sztuki zębów (siekacze, kły, przedtrzonowe, trzonowe)

- język (utrzymuje pokarm we właściwym miejscu)

- ślinianki - podjęzykowe, podżuchwowe, przyuszne, razem ok. 1,5 l śliny dziennie

Połykanie - ma razem 3 fazy

- dowolną

- 2 automatyczne

Przełyk odpowiada tylko za transport pokarmu

Żołądek

- wpust

- trzon

- odźwiernik

Funkcje żołądka

- gromadzenie

- trawienie

- wyjaławianie

Sok żołądkowy 3l na dobe - pH 3

Skład:

- kwas solny

- pepsyna

Jelito cienkie:

- dwunastnica

- jelito czcze (2-6 m - funkcje a) trawienie, b) wchłanianie (poprzez kosmki)) powierzchnia 400m2

- jelito kręte (ok. 3 m długości, oddziaływanie)

Dwunastnica

- sok trzustkowy

a) trypsyna

b) lipaza

c) amylaza

- żółć

- sok jelitowy

- brodawka Vatera i zwieracz Oddiego (w przypadku kamieni żółciowych powstających tutaj, przeprowadza się zabieg sfinkterotomii (nacinanie zwieracza Oddiego))

Żółć wytwarzana w hepatocycie emulguje tłuszcze aktywuje lipazę 0,5 l na dobę

Sok jelitowy - aminopeptyczny, enzymy rozkładające kwasy nukleinowe, cukry i kwasy tłuszczowe

Jelito grube:

- zastawka krętniczo - kotwiczna

- okrężnica

- esica

- prostnica

- odbytnica

Funkcje jelita grubego:

- resorpcja wody

- wchłanianie elektrolitów, witamin i aminokwasów

- formowanie kału

- rola mikroflory

Gruczoły trawienne

- ślinianki (amylaza)

- żołądek (pepsyna)

- wątroba - budowa i funkcje (pęcherzyk)

- trzustka (amylaza, lipaza, trypsyna, chymotrypsyna)

Żyła wrotna - prowadzi krew z wszystkich jelit do wątroby (układ wrotny).

Trzustka - soki trzustkowe spływają przez przewód trzustkowy.

Trawienie i wchłanianie:

- Cukry i enzymy

a) maltaza

b) izomaltaza

c) laktoza

d) sacharoza

- Białka

- Tłuszcze

Niedożywania i choroby związane z nie przestrzeganiem zasad zdrowego żywienia.

- anoreksja

- bulimia

- zakażenia bakteryjne

- zakażenia wirusowe (entrowirusy, notowirusy)

- zakażenia pasożytnicze

- niedrożność

- zaparcia

- biegunki

- kolka jelitowa

- rak jelita grubego, żołądka, trzustki

- przepuklina przełyku

- refluksy żołądkowo-przełykowe

Helicobakter pylori - ma związek z chorobą wrzodową żołądka. Odkryte przez Barrego Marshallowa i Robina Warrena, za co dostali Nobla w 2005 roku. Zakażenie ta bakterią dotyczy 70% ludzi.

Kolonoskopia - metoda badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego polegająca na oglądaniu wnętrza jelita grubego. Polega ono na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego wziernika zakończonego kamerą i przesłaniu obrazu na zewnątrz

Rektoskopia należy do badań wziernikowych (endoskopowych) końcowego odcinka przewodu pokarmowego wykonywanych sztywnymi wziernikami.

---