Zagadnienia energetyki odnawialnej uregulowane są w wielu aktach prawnych. Aktem prawnym, w którym można doszukiwać się podstaw uregulowań zagadnień dotyczących odnawialnych źródeł energii jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku. W ustawie zasadniczej nie ma oczywiście regulacji bezpośrednich odnośnie tego segmentu branży energetycznej, jednakże określone zasady państwa polskiego stanowią punkt wyjścia dla prawodawcy. Są to np. zasada zrównoważonego rozwoju, prawo do czystego środowiska, a także obowiązki władz oraz obowiązki każdego, kto znajduje się pod jurysdykcją państwa polskiego.
Najważniejszym rangą aktem prawnym w systemie prawa polskiego w dziedzinie energetyki jest ustawa Prawo energetyczne z 1997 r. W ustawie tej prawodawca stwarza generalne wytyczne odnośnie polityki energetycznej państwa. Wśród nich znalazło się bezpieczeństwo energetyczne, poprawa konkurencyjności krajowych produktów i usług oraz ochrona środowiska przyrodniczego przed negatywnymi skutkami oddziaływania procesów energetycznych.
Ustawa prawo energetyczne wprowadziła definicję źródeł odnawialnych. Definicja ta została zmieniona w znowelizowanej ustawie 24 lipca 2002 r. W jej rozumieniu odnawialnym źródłem energii jest źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy i biogazu.
Prawo energetyczne dało podstawy prawne do zwiększenia wykorzystania energii pochodzących ze źródeł odnawialnych poprzez nałożenie na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązku pozwolenia na przyłączenie się do sieci podmiotom, które się o to ubiegają oraz poprzez zobligowanie Ministra właściwego do spraw gospodarki do nałożenia na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Ustawa włącza także samorządy gminne w realizację polityki energetycznej państwa poprzez jej realizację na własnym terenie. Polityka ta ma uwzględniać przyśpieszone wykorzystanie lokalnych zasobów energii, głównie odnawialnej.
Szczegółowe warunki zakupu energii określone są w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. Akt ten zawiera zapis dotyczący ilościowego (procentowego) udziału obowiązkowego zakupu energii z OZE przez przedsiębiorstwa energetyczne. Obowiązek ten uznany jest za spełniony, gdy udział ten wynosi nie mniej niż 2,65% w 2003 r. i stopniowo rośnie aż do 7,5% w 2010 r..
Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termodernizacyjnych z dnia 18 grudnia 1998 r. przewiduje zmniejszenie zapotrzebowanie i zużycia energii poprzez zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do budynków, zmniejszenie strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych i zasilających je lokalnych źródłach ciepła oraz częściową lub całkowitą zamianę konwencjonalnych źródeł energii na odnawialne.
Rezolucja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych podkreśla, że wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych powinien stać się integralnym elementem zrównoważonego rozwoju państwa. Sejm wzywa Radę Ministrów do stworzenia warunków prawnych i finansowych wspomagających rozwój tej dziedziny i wzywa ją do przygotowania strategii zawierającej program działań krótko-, średnio- i długoterminowych, zapewniających odpowiedni wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej została ostatecznie przyjęta przez Sejm 23 sierpnia 2001 r. i stanowi realizację obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Celem strategicznym nakreślonym w strategii jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 roku i do 14% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Oprócz podkreślania po raz kolejny znaczenia odnawialnych źródeł energii, dokument wskazuje prawne, finansowe, informacyjne, edukacyjne i inne bariery utrudniające rozwój OZE. Niestety, dokument ten, poświęcając najwięcej miejsca biomasie, pomija znaczenie a nawet istotne fakty odnoszące się do energetyki słonecznej.
Historia rozwoju podstawowych aktów prawnych dotyczących OZE została przedstawiona poniżej:
Kwiecień 1997
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 1997 r. Nr 54, poz.348 ze zm.)
Grudzień 1998
Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termodernizacyjnych z dnia 18 grudnia 1998 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1121 ze zm.)
Lipiec 1999
Rezolucja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. (Monitor Polski Nr 25, poz. 365)
Grudzień 2000
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 w sprawie obowiązku zakupu energii elektrycznej ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, a także ciepła ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych oraz zakresu tego obowiązku (Dz. U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1336)
Kwiecień 2001
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627)
Sierpień 2001
Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej (realizacja obowiązku wynikającego z Rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. w sprawie wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych) z dnia 24 sierpnia 2001 r.
Maj 2003
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 w sprawie szczegółowego obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. z 2003 r. Nr 104, poz. 971)
Ministerstwo Gospodarki ▪ Biuro Prasowe ▪ Tel. 693-54-99 ▪ Fax 693-40-13 ▪ E-mail: BPI@mg..gov.pl ▪ http://www.mg.gov.pl
Warszawa, 28 marca 2006 r.
Główne założenia Programu dla elektroenergetyki
Obniżenie kosztów wytwarzania, przesyłania i dystrybucji energii elektrycznej, wzrost bezpieczeństwa energetycznego i niezawodności dostaw oraz ograniczenie wpływu energetyki na środowisko - to główne cele konsultowanego obecnie „Programu dla elektroenergetyki”.
Dokument składa się z trzech części. W pierwszej znalazły się najważniejsze problemy sektora elektroenergetycznego. Druga część to z kolei prezentacja najważniejszych elementów programu, wymaganych działań oraz przewidywanych efektów. W trzeciej części zapisana została propozycja planu najistotniejszych działań i decyzji oraz harmonogram realizacji programu. Wyszczególnione zostały również istotne efekty społeczne.
Do najważniejszych problemów sektora elektroenergetycznego wymagających pilnych rozwiązań zaliczone zostały:
wzrost cen energii elektrycznej oraz kosztów jej przesyłania i dystrybucji. W ciągu najbliższych pięciu lat ceny energii mogą wzrosnąć o co najmniej 15-20 proc., a opłaty przesyłowe i dystrybucyjne o 5-10 proc. w stosunku do obecnie obowiązujących opłat. Aby temu zapobiec, niezbędne są duże nakłady inwestycyjne na moce wytwórcze i sieci przesyłowe i dystrybucyjne, które będą spełniały unijne normy dotyczące ochrony środowiska;
bezpieczeństwo energetyczne i niezawodność dostaw. Zakłada się, że powstaną pionowo zintegrowane przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem, przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej oraz pozyskiwaniem paliw pierwotnych;
negatywne oddziaływanie na środowisko. Obowiązek redukcji emisji gazów i pyłów, w szczególności szkodliwych dla zdrowia gazów CO2, SO2 oraz NOx wynika m.in. ze zobowiązań Traktatu Akcesyjnego oraz dyrektyw unijnych;
kwestia rozwijania i promocji odnawialnych źródeł energii. Do 2010 r. produkcja energii z tego typu źródeł powinna osiągnąć poziom co najmniej 7,5 proc w krajowym zużyciu energii elektrycznej brutto. Aby było to możliwe, niezbędny jest znaczny wzrost mocy wytwórczej z tych źródeł;
ograniczenia dla rynku energii. Dostęp do rynku detalicznego jest obecnie ograniczony przez monopolistyczne działania dużych operatorów sieciowych. Aby to zjawisko zniwelować, istnieje potrzeba stworzenia precyzyjnych regulacji standaryzujących funkcjonowanie rynku energii elektrycznej;
problem kontraktów długoterminowych. Istniejące kontrakty uniemożliwiają swobodny obrót energią oraz oddziałują negatywnie na rynek ograniczając zakres jego działania. Przez Komisję Europejską są ponadto postrzegane jako niedozwolona pomoc państwa;
brak konkurencyjności krajowej energetyki. Polskie firmy energetyczne są stosunkowo małe w przeciwności do europejskich zintegrowanych firm energetycznych o znacznych zasobach finansowych. Zasadniczym problemem jest brak integracji pionowej polskiej elektroenergetyki bez której nie będzie możliwa poprawa zdolności inwestycyjnych i konkurowanie na wspólnym europejskim rynku energii;
procesy konsolidacji poziomej. Dotychczasowa konsolidacja przedsiębiorstw energetycznych wykazała, że to rozwiązanie nie prowadzi do budowy odpowiednio silnych struktur firm, w pełni zdolnych do rozwoju swojego potencjału w perspektywie kolejnych lat i sprostania narastającym wyzwaniom konkurencji;
moce wytwórcze i zdolności przesyłowe. W Polsce funkcjonuje przestarzały system sieci 220 kV. Brakuje działań na rzecz rozwoju połączeń transgranicznych, czego efektem jest brak możliwości tworzenia wspólnego europejskiego i regionalnego rynku energii.
Do najważniejszych działań w celu rozwiązania istniejących problemów proponowane są m.in.
Zmiany uregulowań prawnych, wzmocnienie uprawnień Urzędu Regulacji Energetyki oraz stworzenie odpowiedniej polityki regulacyjnej, zwiększanie swobody działania firm energetycznych; rozwiązanie problemu KDT; pobudzanie na zasadach rynkowych rozwoju inwestycji; promocja nowych, ekonomicznie efektywnych technologii wytwarzania w oparciu o paliwa krajowe; rozbudowa połączeń sieciowych z systemami sąsiednimi oraz rozszerzanie obszarów konkurencyjnych, w tym kontynuowanie reformy górnictwa. Głównym celem tych działań jest rozwój mechanizmów rynkowych;
Budowa odpowiednio silnych struktur organizacyjnych firm energetycznych, prywatyzacja firm energetycznych przy założeniu utrzymania kontroli państwa wobec PGE (emisja giełdowa pakietu mniejszościowego do 35 proc.), przeniesienie własności operatora systemu przesyłowego oraz wydzielenie operatorów systemów dystrybucyjnych. Powyższe działania powinny przyczynić się do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego Polski;
Promowanie odnawialnych źródeł energii, analiza najodpowiedniejszych dla Polski nowych technologii wytwarzania w celu ograniczenia wpływu na środowisko poprzez redukcję emisji gazów.
Dla realizacji Programu dla elektroenergetyki przewidywane są również efekty społeczne takie jak m.in. wzrost zatrudnienia w firmach zajmujących się budową urządzeń wytwórczych i przesyłowych, rozwój systemów informatycznych oraz wzrost zapotrzebowania na pracowników do budowy tych systemów oraz ich obsługi, rozwijanie terenów wiejskich, wzrost aktywności społeczności lokalnych oraz wzrost zatrudnienia w firmach instalujących i obsługujących urządzenia do produkcji energii elektrycznej oraz zwiększenie opłacalności produkcji przyciągającej nowe inwestycje oraz zwiększenie zatrudnienia i aktywizację rejonów, w których te inwestycje będą lokowane.
Harmonogram realizacji programu zakłada, że większość zaplanowanych działań zostanie zakończona do końca 2006 r. a do 2008 r. zakończenie procesu prywatyzacji. Natomiast zakończenie prac nad systemem kompensacji nastąpi do 1 stycznia 2007 r.
***
„Program dla elektroenergetyki” został przyjęty przez Radę Ministrów 28 marca br. Zastąpi dokumenty pt.: „Aktualizacja programu wprowadzania konkurencyjnego rynku energii elektrycznej w Polsce” (przyjęty przez Radę Ministrów 28 stycznia 2003 r.), „Program realizacji polityki właścicielskiej Ministra Skarbu Państwa w odniesieniu do sektora elektroenergetycznego” (przyjęty przez Radę Ministrów 28 stycznia 2003 r.), „Aktualizacja programu realizacji polityki właścicielskiej Ministra Skarbu Państwa w odniesieniu do sektora elektroenergetycznego” (przyjęty przez Radę Ministrów 7 czerwca 2005 r.).
http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/73AB3A89
˝Strategia rozwoju energetyki odnawialnej˝ została przyjęta przez Sejm RP w dniu 23 sierpnia 2001 r. i stanowi ona realizację obowiązku wynikającego z rezolucji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 lipca 1999 r. Celem strategicznym programu jest zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% w 2020 r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych.
˝Strategia rozwoju energetyki odnawialnej˝ została opracowana w Ministerstwie Środowiska na bazie danych z 1999 r. i założeń dotyczących rozwoju społeczno-gospodarczego z tego okresu. Cele w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł energii określała także ˝Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010˝. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. zadania w zakresie wdrażania dyrektywy 2001/77/WE w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych zostały powierzone Ministerstwu Gospodarki. Transpozycja ww. dyrektywy nastąpiła na gruncie ustawy Prawo energetyczne. Wynikające z tego dokumentu zadania w zakresie strategii promowania rozwoju odnawialnych źródeł energii znalazły swoje odzwierciedlenie w ˝Polityce energetycznej Polski do 2025 r.˝ W ˝Polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016˝ wśród kierunków działań w zakresie poprawy jakości powietrza na lata 2009-2012 określona jest m.in. szeroka promocja korzystania z odnawialnych źródeł energii.
Produkcja energii ze źródeł odnawialnych zapewnia pozytywne efekty ekologiczne oraz z pewnością może przyczynić się do rozwoju słabiej rozwiniętych regionów. Dlatego też kwestia rozwoju wykorzystania OZE stanowi bardzo istotny element projektowanej ˝Polityki energetycznej Polski do 2030 r.˝ Dokument wyznacza następujące główne cele w zakresie energetyki odnawialnej: wzrost udziału OZE w finalnym zużyciu energii do poziomu 15% w 2020 r. oraz do 20% w 2030 r., osiągnięcie w 2020 r. 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem.
Dokument przedstawia również szereg działań wykonawczych na rzecz rozwoju wykorzystania OZE:
- wypracowanie ścieżki dochodzenia do osiągnięcia 15% udziału OZE w zużyciu energii finalnej, w podziale na poszczególne rodzaje energii: energię elektryczną, ciepło, chłód, biokomponenty oraz w rozbiciu na poszczególne technologie,
- utrzymanie mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych poprzez system świadectw pochodzenia (zielonych certyfikatów); instrument ten zostanie skorygowany poprzez dostosowanie do mającego miejsce obecnie i przewidywanego wzrostu cen energii produkowanej z paliw kopalnych,
- utrzymanie obowiązku stopniowego zwiększania udziału biokomponentów w paliwach transportowych, tak aby osiągnąć zamierzone cele,
- wprowadzenie dodatkowych instrumentów wsparcia zachęcających do szerszego wytwarzania ciepła i chłodu z odnawialnych źródeł energii,
- wdrożenie programu budowy biogazowni rolniczych, przy założeniu powstania do roku 2020 średnio jednej biogazowni w każdej gminie,
- stworzenie warunków do budowy farm wiatrowych na morzu,
- utrzymanie zasady zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej z OZE,
- bezpośrednie wsparcie budowy nowych jednostek OZE i sieci elektroenergetycznych, umożliwiających ich przyłączenie z wykorzystaniem funduszy europejskich oraz środków funduszy ochrony środowiska, w tym środków pochodzących z opłaty zastępczej i z kar,
- stymulowanie rozwoju potencjału polskiego przemysłu produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej, w tym przy wykorzystaniu funduszy europejskich.
Oprócz ww. działań kontynuowana będzie realizacja ˝Wieloletniego programu promocji biopaliw i innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008-2014˝.
Należy zaznaczyć, iż obecnie trwają konsultacje społeczne projektu ˝Polityki energetycznej Polski do 2030 r.˝ Pełna wersja dokumentu wraz z załącznikami dostępna jest na stronie internetowej Ministerstwa Gospodarki (www.mg.gov.pl).
Nowa Polityka Energetyczna
14.01.05
4 stycznia Rada Ministrów przyjęła dokument „Polityka Energetyczna Polski do 2025 r.” Dokument mówi o konieczności uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w energetyce poprzez stosowanie czystszych technologii w odniesieniu do paliw kopalnych oraz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju. Rząd przewiduje, że osiągnięcie pułapu 7,5% udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej wyznaczonego przez dyrektywę 2001/77/WE nastąpi w 2010 r. Planuje się również wprowadzenie do 2008 r. podatków i opłat promujących stosowanie paliw przyjaznych środowisku.
Pełny tekst dokumentu można pobrać ze strony internetowej http://www.mpips.gov.pl/pliki_do_pobrania/polityka_energet_pol_do2025.pdf
http://eko-net.pl/aktualnosci/news/arch/2005/01/14/n/0/26/nowa-polityka-energetyczna.html