Nadzór sanitarno - epidemiologiczny Seminarium

13.03.2010

Graniczny nadzór sanitarny

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS)

Instytucja powołana w celu ochrony zdrowia przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych.

• Higiena środowiska

• Higiena pracy w zakładach pracy

• Higiena radiacyjna

• Higiena procesów nauczania i wychowania

• Higiena wypoczynku i rekreacji

• Higiena zdrowotna żywności i żywienia

Warunki higieniczno-sanitarne jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia w których udziela się świadczeń zdrowotnych.

Struktura organizacji

W związku z przystąpieniem do Unii Europejskiej oraz dostosowaniem norm krajowych do prawa unijnego dokonano zmian w ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

1stycznia 2002 roku weszła w życie ustawa z 24 sierpnia 2001 roku o zmianie ustawy o inspekcji sanitarnej. Ustawa usuwa przepisy o umiejscowieniu Inspekcji Sanitarnej w zespołowej administracji stopnia wojewódzkiego. W związku z powyższym Organem Inspekcji Sanitarnej na szczeblu wojewódzkim przestał być Wojewoda. Zadania PIS zostały poszerzone o zadania związane z odnową granic. Zostało to zrealizowane poprzez dokonanie zmian w organizacji PIS polegającej na wprowadzeniu do struktury 1 stycznia 2003 roku nowego organu Państwowych Granicznych Inspektorów Sanitarnych.

Państwowa Graniczna Inspekcja Sanitarna

Państwowego Granicznego Inspektora Sanitarnego powołuje Państwowa Wojewódzka Inspekcja Sanitarna. Zastępcę PGIS powołuje PWIS na wniosek PGIS.

Skład komisji kwalifikacyjnej:

• Główny Inspektor Sanitarny (GIS - dr nauk medycznych Andrzej Wojtyła), lub wskazany przez niego zastępca Głównego Inspektora Sanitarnego (Przemysław Biliński), albo przewodniczący komisji.

• Dyrektor Generalny Głównego Inspektoratu Sanitarnego

• Wojewoda

• Dyrektor Komitetu Organizacyjnego sprawujący obsługę prawną w GIS lub osoba wskazana przez Głównego Inspektora Sanitarnego spośród pracowników Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

Graniczne kontrole sanitarne

Graniczne kontrole sanitarne obejmują żywność pochodzenia niezwierzęcego oraz materiały lub wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, przewożone z państw nie będących członkami Unii Europejskiej oraz Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

Graniczne kontrole sanitarne przeprowadzane są przez:

• Państwowych Granicznych Inspektorów Sanitarnych na przejściach granicznych.

• Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych właściwych ze względu na miejsce przeznaczenia towarów, siedzibę inspektora lub odbiorców towarów zgodnie z danymi wskazanymi we wniosku o dokonanie granicznej kontroli sanitarnej, lub określonymi w dokumentach przewozowych.

Graniczne kontrole polegają na:

1. Ocenie jakości zdrowotnej środków spożywczych, dozwolonych substancji dodatkowych, innych składników żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

2. Ocenie przydatności do produkcji przewożonych z zagranicy i wywożonych za granicę substancji pomagających w przetwarzaniu.

W przypadku konieczności wykonania specjalistycznych badań laboratoryjnych lub w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach żywność oraz materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością mogą zostać za zgodą organu celnego objęte procedurą tranzytu zgodnie z przepisami prawa celnego w celu:

1. składowania w miejscu i na warunkach określonych przez PGIS do czasu uzyskania wyników badań pobranych próbek, bądź

2. skierowania do miejsca przeznaczenia w celu przeprowadzenia kontroli jakości zdrowotnej przez właściwy organ PIS.

Osoba odpowiedzialna za przywóz lub wywóz towarów jest obowiązana powiadomić właściwego PIS nie później niż na 48 godzin przed planowanym przywozem lub wywozem towarów, a w przypadku środków spożywczych nietrwałych, mikrobiologicznych nie później niż 24 godziny składając odpowiedni wniosek.

W wyniku przeprowadzonej kontroli właściwy organ PIS wydaje świadectwo stwierdzające spełnienie przez towary objęte graniczną kontrolę sanitarną wymagań zdrowotnych:

1. świadectwo jakości zdrowotnej artykułów,

2. świadectwo przydatności do produkcji substancji pomagających w przetwarzaniu.

W przypadku towarów celnych przeznaczonych do wolnych obszarów celnych lub składów wolnocłowych albo do innych państw członkowskich UE, graniczna kontrola sanitarna może być ograniczona do kontroli dokumentów i oględzin towarów. Jeżeli jakość zdrowotna towaru stwierdzana na tej podstawie nie budzi zastrzeżeń a osoba odpowiedzialna za towar wraz ze zgłoszeniem towaru deklaruje, że towar spełnia wymagania w zakresie jakości zdrowotnej określonej w ustawie z 11 maja 2001 o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia.

Współpraca organów PIS z organami celnymi obejmuje:

1. Informowanie o towarach, które nie zostały objęte graniczną kontrolą sanitarną.

Jeżeli organ celny obejmujący towary procedurą dopuszczenia do obrotu stwierdzi, że towary nie zostały objęte graniczną kontrolą sanitarną, jest on obowiązany niezwłocznie powiadomić właściwe organy PIS o niepoddaniu towaru właściwej kontroli sanitarnej przekazując kopię powiadomienia osobie odpowiedzialnej za towar.

2. Informowanie o towarach, które nie spełniają obowiązujących wymagań.

Jeżeli PGIS lub PIS w trakcie przeprowadzania granicznej kontroli sanitarnej towaru stwierdzi, że towar nie spełnia obowiązujących wymagań określonych w przepisach UE, lub w przepisach krajowych, organ ten wypisuje adnotację o treści „Towar niezgodny z wymaganiami prawa żywnościowego/Product non in conformity - release for free circulation not authorized - regulation no. 339/93”.

3. Uzgadnianie postępowania dotyczącego podejmowania tymczasowych środków ochrony w nagłych przypadkach.

4. Wymianie informacji i dokumentów odnoszących się do towarów objętych granicznymi kontrolami sanitarnymi.

5. Szkolenia i wymianę doświadczeń z zakresu objętego współpracą obydwu organów.

6. Wzajemne udzielanie pomocy w zakresie prawidłowej identyfikacji towarów, a także informowanie o nieprawidłowościach stwierdzanych w związku z kontrolą celną lub graniczną kontrolą sanitarną przy wprowadzaniu na obszar celny Wspólnoty Europejskiej, wyprowadzenie z obszaru celnego w Europie i przemieszczaniu przez obszar celny Wspólnoty Europejskiej towarów podlegających granicznej kontroli sanitarnej.

Przejścia graniczne

Północno-wschodni i wschodni odcinek granicy państwowej.

1. Federacja Rosyjska:

- Bezledy (drogowe)

- Braniewo (kolejowe)

- Gołdap (drogowe)

- Gronowo (drogowe)

2. Ukraina:

- Dorohusk (drogowe, kolejowe)

- Hrebenne (drogowe, kolejowe)

- Hrubieszów (kolejowe)

- Kornowa (drogowe, kolejowe)

- Medyka (drogowe, kolejowe)

- Przemyśl (kolejowe)

3. Republika Białorusi

- Bobrowniki (drogowe)

- Kuźnica (drogowe, kolejowe)

- Terespol (drogowe, kolejowe)

- Kukuryki (drogowe)

Północny - morski odcinek granicy państwowej - Porty morskie:

• Gdańsk

• Gdynia

• Kołobrzeg

• Szczecin

• Świnoujście

Przejścia graniczne lotnicze - Porty lotnicze

• Gdańsk Rębiechowo

• Poznań Ławica

• Katowice Pyrzowice

• Rzeszów Jasionka

• Warszawa Okęcie

• Kraków Balice

• Szczecin Goleniów

• Wrocław Starachowice

Towary podlegające granicznej kontroli:

• Ziemniaki, pomidory, warzywa cebulowe, kapusta, kalafior, korzenie jadalne

• warzywa strączkowe, warzywa konserwowe, warzywa suszone, orzechy, owoce cytrusowe, jabłka, gruszki, pigwy, owoce konserwowe

• kawa, herbata, przyprawy, zboża i produkty zbożowe

• tłuszcze i oleje roślinne, grzyby i trufle, soki owocowe i wody mineralne

• piwo, wino, wódka,

• związki chemiczne, suplementy diety, witaminy

• artykuły gospodarstwa domowego, wyroby papierowe, ceramiczne, szklane, urządzenia mleczarskie

Bezpieczeństwo żywności i żywienia

Ogół warunków, które muszą być spełnione dotyczących w szczególności:

• stosowanych substancji dodatkowych i aromatów

• poziomów substancji zanieczyszczających

• pozostałości pestycydów

• warunków napromieniowania żywności

• cech organoleptycznych

• działań, które muszą być podejmowane na wszelkich etapach produkcji, lub obrotu żywnością.

Produkty nie spełniające wymagań prawa żywnościowego nie mogą być oznakowane i wprowadzone do obrotu na terenie RP jako żywność. Są to środki spożywcze niebezpieczne.

Graniczna kontrola sanitarna obejmuje:

1. Kontrolę dokumentów zgłoszeń partii towarów określającej identyfikację i wielkość partii oraz pochodzenie towaru a w szczególności nazwę i skład surowcowy, nazwę producenta i jego adres.

2. Przedstawione w oryginale deklaracje sporządzone w języku polskim lub angielskim potwierdzające, że towar spełnia wymagania jakości zdrowotnej i jest przeznaczony do spożycia przez ludzi lub dostosowany do produkcji żywności wystawionej przez producenta zawierającej deklarację producenta dotyczą:

- zanieczyszczeń chemicznych, mikrobiologicznych oraz innych biologicznych,

- poziom pozostałości po napromieniowaniu żywności promieniowaniem jonizującym,

- skażeń promieniotwórczych w przypadku uzasadnionego podejrzenia.

Środki spożywcze mogą być poddawane napromieniowaniu promieniami jonizującymi wyłącznie w celu:

• zmniejszenie liczby przypadków chorób spowodowanych spożyciem żywności przez niszczenie ustrojów chorobotwórczych,

• zapobieganie psuciu się żywności przez opóźnienie lub powstrzymanie procesów rozkładu i przez niszczenie mikroorganizmów odpowiedzialnych za te procesy,

• przedłużenie okresu przydatności do spożycia przez hamowanie naturalnych procesów biologicznych związanych z dojrzewaniem lub kiełkowaniem,

• usunięcie organizmów szkodliwych dla zdrowia roślin lub dla żywności pochodzenia roślinnego.

Graniczne kontrole sanitarne obejmują:

1. Kontrolę dokumentacji zgłoszonej partii materiału zawierające deklarację producenta popartą wynikiem badań i informację czy dany środek spożywczy, dozwolona substancja dodatkowa lub inny składnik żywności pochodzą z genetycznej modyfikacji.

2. Ustalenie czy w czasie transportu nie wystąpiły okoliczności mające wpływ na jakość zdrowotną towaru.

3. Dokonanie oględzin partii towaru, a w przypadku konieczności przeprowadzenie badań laboratoryjnych, pobranie próbek do badań laboratoryjnych, ocenie stanu opakowań jednostkowych i transportu towaru, oznakowanie partii kodami i innymi znakami identyfikacyjnymi na opakowaniu, ocena organoleptyczna, ocena w kierunku zanieczyszczeń biologicznych i innych zanieczyszczeń.

4. Przeprowadzenie badań laboratoryjnych, które obejmują badania mikrobiologiczne, biologiczne i fizykochemiczne. W zależności od rodzaju towaru, jego pochodzenia i przeznaczenia, badania laboratoryjne prowadzone są w kierunku: zanieczyszczeń mikrobiologicznych, zanieczyszczeń chemicznych (metale, pestycydy, toksyny), jakość organoleptyczna, zanieczyszczenia biologiczne, obecność organizmów genetycznie zmodyfikowanych, oraz identyfikacji modyfikacji genetycznej, poziom skażeń promieniotwórczych, poziom pozostałości po napromieniowaniu żywności promieniami jonizującymi, składu środków spożywczych, w szczególności zgodność z deklaracją migracji globalnej i migracji specyficznej określonych w przepisach o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

5. Ustalenie czy materiał lub wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością spełniają wymagania określone w przepisach o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością.

GMO (genetically modified organisms)

Organizm inny niż organizm człowieka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych, wskutek krzyżowań, lub naturalnej rekombinacji.

Modyfikacje, jakim podlegają organizmy mogą polegać na:

1. Zmianie aktywności genów naturalnie występujących w danym organizmie.

2. Wprowadzenie do organizmu dodatkowych kopii jego własnych genów.

3. Wprowadzenie genu pochodzącego z organizmu innego gatunku.

Organem administracji rządowej właściwym do spraw GMO jest minister właściwy do spraw środowiska (Maciej Nowicki).

Wprowadzenie do obrotu na terytorium RP produktu GMO wymaga zezwolenia ministra wydawanego na wniosek zainteresowanego.

1. Wniosek o wydanie zezwolenia powinien zawierać:

• Informację o użyciu GMO w tym jego nazwę i siedzibę lub imię, nazwisko i adres

• Informacja o produkcie GMO: opis produktu, instrukcje lub zalecenia dotyczące przechowywania i użytkowania, informacje o GMO zawartym w produkcie, w tym charakterystyka GMO, charakterystyka biorców lub organizmów rodzicielskich, z których otrzymano GMO.

• Informacja o zalecanych środkach ostrożności związanych z bezpiecznym użytkowaniem GMO i o ewentualnych zagrożeniach zdrowia ludzi lub środowisk, mogących wystąpić w konsekwencji niezgodnego z przeznaczeniem używania produktu GMO.

Możliwe szkodliwe oddziaływanie GMO:

• chorobotwórczy wpływ GMO na ludzi

• chorobotwórczy wpływ GMO na rośliny i zwierzęta

• niepożądane efekty wynikające z niemożności leczenia chorób, lub prowadzenia skutecznej profilaktyki

• niepożądane efekty wynikające z przedostania się GMO do środowiska i rozprzestrzeniania się w nim

• zdolność naturalnego przenoszenia zawartego materiału genetycznego do innych organizmów

2. We wniosku: informacje dotyczące opakowania i oznakowania produktu GMO

• Informacja o uzyskanych przez dany produkt GMO zezwolenia.

• Wprowadzenie do obrotu na terenie innych krajów oraz o ewentualnych odmowach uzyskania takich zezwoleń.

Do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć:

• Dokumentację potwierdzającą, że GMO z których składa się produkt lub zawarte w produkcie były w użyte w procesie zamkniętym, albo uwalniane do środowiska zgodnie z odpowiednimi przepisami.

• Dokumenty potwierdzające, że w rezultacie zamkniętego używania lub uwalniania do środowiska GMO nie nastąpiło zagrożenie dla zdrowia ludzi, lub środowiska.

• Dokumenty oceniające zagrożenie.

• Zezwalanie na wprowadzenie produktu GMO do obrotu wydawane jest na czas określony nie dłuższy niż 10 lat.

Oznakowanie produktów GMO

1. Nazwa produktu GMO i nazwy zawartych w nim GMO. Imię, nazwisko lub nazwę producenta, albo importera, oraz adres.

2. Przewidywany obszar stosowania produktu GMO: przemysł rolniczy, leśnictwo, powierzchnie, powszechne użytkowanie przez konsumenta, lub inne specjalne zastosowania.

3. Zastosowanie produktów GMO i dokładne warunki używania wraz z informacją w uzasadnionych przypadkach o nowych środowiskach dla którego produkt jest odpowiedni.

4. Szczególne wymagania dotyczące magazynowania i transportu jeżeli zostały określone w zezwoleniu.

5. Informacje o różnicy wartości użytkowej między produktem GMO a jego tradycyjnym odpowiednikiem.

6. Środki jakie powinny być podjęte w przypadku niezamierzonego uwolnienia GMO niezgodnego z wymaganiami dotyczącymi wprowadzania produktu GMO do obrotu jeżeli zostały określone w zezwoleniu.

7. Numer zezwolenia

Wywóz zagranicę i tranzyt przez terytoria RP produktu GMO

Wymaga zezwolenie, które może być udzielone jeżeli:

• Spełnione są wymagania bezpieczeństwa.

• Właściwe organy państw do których dany produkt GMO jest przeznaczony oraz państwa do których będzie przewożony wyrażają zgodę na jego przyjęcie oraz tranzyt.

• zezwolenie na wywóz zagranicę i tranzyt produktu GMO wydaje się na cza określony nie dłużej niż 5 lat.

Wniosek o wydanie zezwolenia na wywóz zagranicę i tranzyt poza spełnieniem wymagań powinien zawierać wskazania:

• trasy wywozu oraz środka transportu,

• nazwę siedziby, lub imię i nazwisko oraz adres podmiotu odbierającego produkt GMO,

• sposoby jego wykorzystania.

Wniosek o zezwolenie na transport produktu GMO powinien zawierać:

• informacje o ilości produktu GMO określone w sztukach lub kilogramach

• wskazane trasy i rodzaj środka transportu,

• wskazane nazwy i siedziby, lub imię i nazwisko oraz adres podmiotu odbierającego produkt GMO,

• potwierdzenie zgody właściwych organów państw dla których produkt GMO jest przeznaczany, oraz jego przyjęcie,

• potwierdzenie zgody państw przez których terytorium GMO będzie przewożony,

Wyroby z tworzyw sztucznych przeznaczone do kontaktu z żywnością:

Tworzywa sztuczne - organiczne związki wielkocząsteczkowe otrzymane w wyniku polimeryzacji, polikondensacji, poliaddycji, lub innych podobnych procesów z cząstek o małej masie, lub poprzez chemiczną przemianę naturalnych makrocząsteczek.

W produkcji materiałów lub wyrobów z tworzyw sztucznych wykorzystywane są także substancje dodatkowe, które mogą przedostawać się do żywności.

Migracja globalna - łączna masa wszystkich substancji dodatkowych przenikających z materiału do wyrobu w określonych warunkach badania, do żywności lub płynu modelowego imitującego daną żywność.

Dopuszczalne limity migracji globalnej składników naturalnych lub wyrobów wynosi 10 mg/dm³ powierzchni materiału lub wyrobu.

Limit wynosi 60mg/kg żywności w przypadku: pojemników lub innych wyrobów które mogą być napełnione o pojemności nie mniejszej niż 500ml i nie większej niż 10l.

Wyrobów które mogą być napełnione dla których nie jest możliwe oszacowanie powierzchni mającej kontakt z żywnością pokrywek, uszczelek, zatyczek, lub podobnych wyrobów do zamykania.

Migracje specyficzne - masa określonej substancji przenikająca z materiału lub wyrobu w określonych warunkach badania do żywności lub płynu modelowego imitującego daną żywność.

Sprawdzenie zgodności z limitami migracji specyficznej nie jest obowiązkowe jeżeli:

• oznaczona migracja globalna z materiału lub wyrobu wskazuje że limit imigracji specyficznej poszczególnej substancji nie zostały przekroczone,

• możliwe jest ustalenie, że migracja nie przekroczyła ustalonego limitu migracji specyficznej przy założeniu migracji całej pozostałości substancji obecnej w materiale lub wyrobie.

Substancje dodatkowe w przypadku których wymagane jest sprawdzenie migracji specyficznej:

• azotan baru, benzofenon, chlorek manganu, formaldehyd, azotan III sodu, siarczan VI baru.

Monomery i inne substancje wyjściowe, które mogą być stosowane w produkcji tworzyw sztucznych mających kontakt z żywnością:

• octan winylu, acetylen, kwasy tłuszczowe, albumina, krezole, celuloza, metakylany, styren, etylen.

Substancje dodatkowe, które mogą być stosowane w produkcji materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych mających kontakt z żywnością:

• kwas octowy, kwas alginowy, amoniak, wosk pszczeli, kamfora, sole kwasu węglowego, węgiel aktywny, jodek miedzi, ziemia okrzemkowa, dolomit, siarka, grafit.

Wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością wykonane z innych tworzyw niż tworzywa sztuczne:

1. Folie z regenerowanej celulozy - materiał w postaci cienkiego arkuszu otrzymany z cienkiej celulozy uzyskanej z drzewa lub zawarty w przedmiotach uprzednio nieprzetworzonych.

2. Wyroby ceramiczne - wyroby wytworzone z mieszaniny materiałów nieorganicznych zawierających krzemiany lub …

3. Smoczki wytworzone z elastoremu lub gumy.

Ad.1 Wykaz substancji których stosowanie jest dozwolone w procesie produkcji zregenerowanej celulozy:

• Zmiękczacze nie większe niż 27% łącznej zawartości tych substancji w folii z regenerowanej celulozy,

• Inne substancje dodatkowe łącznie zawierające nie więcej niż 10%

• Grupa II - łączna zawartość tej grupy nie może przekraczać 1mg/dm3 niepowlekanej folii zregenerowanej celulozy,

• Grupa III- środki zwiększające przyczepność powłoki - łączna zawartość wszystkich substancji tej grupy nie może przekraczać 1mg/dm

• Grupa IV - łączna zawartość tej substancji nie może przekraczać 0.01 mg/dm3 niepowlekanej foli zregenerowanej celulozy.

Ad. 2 Wyroby ceramiczne spełniające wymagania:

• średnia oznaczonych ilości ołowiu lub kadmu uwolnionych z co najmniej trzech innych wyrobów ceramicznych o takich samych kształtach, wymiarach emalii i zdobieniach nie przekracza limitów

• żaden wyrób nie przekroczył limitu w więcej niż 50%

Importer udostępnienia organom kontroli granicznej dokumentację wskazującą, że wyroby spełniają te wymagania w zakresie maksymalnych dopuszczalnych ilości ołowiu i kadmu. Dokumentacje muszą zawierać wyniki badań analitycznych warunki badań nazwę, adres laboratorium w którym badanie przeprowadzono.

Ad. 3 Smoczki nie mogą uwalniać do roztworu sztucznej śliny N-nitrozamim i związków ulegających N-nitrozowaniu oznaczonych metodą analityczną o granicy wykrywalności wynoszącej:

• 0.01 mg/kg elementu smoczka wykonanego z elastomeru lub gumy dla N-nitrozoamin

• 0,1mg/kg elastomeru wykonanego z gumy lub elastoremu dla związków ulegających nitrozowaniu.

---