Istota gospodarki światowej

• Według Anny Barbary Kisiel-Łowczyc oraz A. Marszałka - gospodarka światowa to zbiorowość różnorodnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym, np. regionalnym, ponadregionalnym lub globalnym - zajmujących się, bezpośrednio lub pośrednio działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

• J. Sołdaczuk określa natomiast gospodarkę światową jako historycznie ukształtowany, lecz zmieniający się w czasie system powiązań ekonomicznych (produkcyjnych, handlowych, usługowych itd.) między różnymi krajami, włączający te kraje oraz ich gospodarki w światowy proces produkcji i wymiany.

• Od kiedy pojawiły się podstawy gospodarki światowej?
  

W momencie nawiązania przez poszczególne gospodarki narodowe oraz inne podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa produkcyjne, handlowe, banki) trwałych i rozciągniętych na odpowiednio szeroką skalę międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

Czym zajmuje się nauka o międzynarodowych stosunkach gospodarczych?

• Ukazaniem korzyści i kosztów wynikających z wymiany międzynarodowej,

• Strukturą handlu międzynarodowego,

• Problemami protekcjonizmu gospodarczego,

• Treścią i strukturą bilansu płatniczego,

• Problemami koordynacji międzynarodowej polityki ekonomicznej

• Międzynarodowymi rynkiem czynników produkcji.

MSG to także takie zjawiska jak:

• Stosunki między krajami o różnych ustrojach i poziomach rozwoju gospodarczego, a także różnych perspektywach rozwoju.

• Konieczność znalezienia efektywnych sposobów nadążenia za rosnącą współzależnością gospodarczą między krajami lub grupami krajów.

• Wpływ postępu technicznego na stosunki gospodarcze (zmniejszająca się relatywnie odległości między państwami, czas przewozu dóbr, koszt jednostkowy produkcji, szybkość przepływu informacji).

• Trudności i niebezpieczeństwa wynikające ze zmieniającego się oblicza świata (wyczerpywanie się zasobów naturalnych, zagrożenia dla środowiska, narastające nierówności społeczne, gospodarcze itp.).

• Wymóg skoordynowanych działań w skali globalnej w celu przeciwdziałania negatywnym zjawiskom.

Główne podmioty gospodarki światowej

• przedsiębiorstwa krajowe (narodowe),

• przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje transnarodowe),

• gospodarki narodowe wraz z instytucją państwa,

• międzynarodowe ugrupowania integracyjne,

• międzynarodowe organizacje gospodarcze

PRZEDSIĘBIORSTWA KRAJOWE

• Są podstawowymi podmiotami gospodarki światowej,

• Podmiotami gospodarki światowej stają się w momencie nawiązania i utrzymania szerokich i znaczących dla swego funkcjonowania międzynarodowych kontaktów ekonomicznych z innymi podmiotami gospodarki światowej.

• Jeżeli przedsiębiorstwo nie nawiąże takich kontaktów lub będą one sporadyczne, nie będzie podmiotem gosp. światowej.

• JEDNAK: powiązania międzynarodowe z innymi podmiotami są coraz częstsze - przedsiębiorstwa zwykle nie są w stanie istnieć bez kontaktu z zagranicą np. z powodu:

• eksportu i importu surowców,

• powiązań technologicznych i produkcyjnych,

• współpracy naukowo-technicznej,

• związków finansowo-kredytowych i kapitałowych).

PROCES UMIĘDZYNARODAWIANIA SIĘ PRZEDSIĘBIORSTW KRAJOWYCH

• I etap - umiędzynarodowienie sfery wymiany:

• eksport własnych produktów,

• import niezbędnych do produkcji surowców

• przedsiębiorstwo zaczyna dostosowywać się do warunków działania rynku międzynarodowego (sygnały cenowe, koniunkturalne, międzynarodowe powiązania i zależności)

• II etap - wejście przez przedsiębiorstwo krajowe na rynek zagraniczny - produkcja towarów za granicą, podjęcie tam innej, bezpośredniej działalności gospodarczej (poprzez chęć rozszerzania skali produkcji i zbytu, zdobycia nowych rynków itd.). Przedsiębiorstwo staje się wtedy korporacją transnarodową.

• III etap - globalizacja działalności przedsiębiorstwa - przestawienie się na działanie w skali rynku światowego.

KORPORACJE TRANSNARODOWE

• Są to przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą, mającą zasięg międzynarodowy oraz posiadające w związku z tym swoje filie zagraniczne.

• Korporacja transnarodowa to przedsiębiorstwo prowadzące działalność produkcyjną, usługową itp. w co najmniej dwóch krajach oraz posiadająca w nich swoje filie bądź oddziały, będące w całości lub części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działające pod jego kontrolą.

• Korporacje transnarodowe powstają i rozwijają się poprzez ZAGRANICZNE INWESTYCJE BEZPOŚREDNIE, a więc lokowanie kapitału za granicą w celu uzyskania bezpośredniego wpływu na działalność przedsiębiorstwa zagranicznego, w które inwestują.

• Korporacje tworzą też bądź rozbudowują PRZEDSIĘBIORSTWA FILIALNE poprzez zaciąganie pożyczek w kraju ich usytuowania lub na międzynarodowym rynku finansowym.

GOSPODARKI NARODOWE

• Są ważnym podmiotem gospodarki światowej. Są włączane do gospodarki światowej poprzez działalność gospodarczą:

• przedsiębiorstw krajowych

• filii lub siedzib korporacji transnarodowych

• nawiązywane przez te podmioty międzynarodowe stosunki ekonomiczne.

• Instytucja państwa spełnia funkcje organizacyjne i regulacyjne.

• Każde państwo prowadzi określoną politykę gospodarczą niezależnie od prowadzonej również często przez państwo bezpośredniej działalności gospodarczej.

• Ważną sferą gospodarki narodowej są stosunki gospodarcze z zagranicą, wobec których państwo stosuje środki zagranicznej polityki ekonomicznej. Państwo może wpływać na wielkość i strukturę obrotów handlowych z zagranicą

• Poprzez swoją politykę ekonomiczną może wpływać na miejsce i rolę danej gospodarki narodowej w gospodarce światowej.

MIĘDZYNARODOWE UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE

• Nabrały realnego znaczenia w ciągu ostatnich 50 lat.

• MUI rozumiane są jako względnie jednolite organizmy gospodarcze, obejmujące dwa lub więcej krajów (gospodarek narodowych), a zespolone są poprzez proces integracji gospodarczej. Powstaje wtedy przekształcona wewnętrznie jednolita struktura gospodarcza stanowiąca obszar całego ugrupowania.

• Mogą mięć charakter zinstytucjonalizowany - tzn. charakter międzynarodowego porozumienia lub organizacji gospodarczej bądź integracyjnej.

• Występuje tu stosowna struktura organizacyjna, ponadnarodowe lub międzynarodowe organy, które mają za zadanie w sposób instytucjonalny inicjować i sprzyjać procesom integracyjnym.

• W przypadku charakteru niezinstytucjonalizowanego (nieformalnego) spoiwo ugrupowania tworzą formalnie niezorganizowane grupy krajów, powiązane silnymi, międzynarodowymi stosunkami ekonomicznymi.

• Ugrupowanie integracyjne uczestniczy w międzynarodowych stosunkach gospodarczych jako ich podmiot poprzez skierowaną na zewnątrz działalność gospodarczą należących do niego:

• przedsiębiorstw krajowych,

• wspólnych przedsiębiorstw międzynarodowych,

• korporacji transnarodowych.

• Powstanie ugrupowań integracyjnych zmieniło charakter oddziaływania przedsiębiorstw i gospodarek narodowych na międzynarodowe stosunki gospodarcze. Obok indywidualnego oddziaływania tych podmiotów, pojawiły się nowe powiązania całego ugrupowania z gospodarką światową.

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE

• Podstawową funkcją międzynarodowych organizacji gospodarczych jako podmiotów gospodarki światowej są określone funkcje regulacyjne.

• Rolę tę spełniają statutowe organy danej organizacji, które formułują odpowiednie zalecenia dla uczestników (państw członkowskich, stowarzyszonych itp.).

• MOG często mogą egzekwować normy postępowania od państw członkowskich pod groźbą określonych sankcji (politycznych i gospodarczych).

• Pełnią też funkcje kontrolne, którym kraje członkowskie powinny się poddać.

• Niektóre organizacje gospodarcze prowadzą bezpośrednią działalność gospodarczą. Wymienić można:

• ONZ - wraz z jego agendami (FAO, UNICEF, WHO), które udzielają pomocy społecznej, humanitarnej

• WTO - pomoc w rozwoju handlu

• Bank Światowy - pomoc gospodarcza, finansowa, kredytowa.

1

---