Antropologia
13.12.2009
Tożsamość Kulturowa
* Najważniejszy rodzaj tożsamości zbiorowej - odnoszenie się do grupy, utożsamianie i identyfikowanie się z grupą
* Polega na specyficznym zachowaniu grupy
* Uwarunkowana historycznie
* Uwarunkowana kulturowo - sprzęgnięta z kulturą, danym systemem wartości
* Zawiera w sobie 2 rodzaje tożsamości:
a) Jednostkowa (indywidualna)
b) Kolektywna (wspólnotowa, zbiorowa)
* Warstwa symboliczna ma ogromne znaczenie (odpowiada za normy)
* Jest definiowana poprzez to co odróżnia ją od innych tożsamości tzw. odrębność kulturowa
* Należy wyznaczyć jej granice; wg koncepcji Burszty te granice dot. odrębności kulturowej są uznawane za mentalne terytorium danej kultury
3 podstawowe komponenty tożsamości kulturowej:
1. Elementy dziedzictwa kulturowego
2. Rodzaj i struktura elementów kultury - wyróżniki i powszechniki kulturowe
3. Kontakty z innymi kulturami
Tożsamość to kombinacja czynników socjologicznych, psychologicznych i kulturowych. Identyfikowanie się z grupą, poczucie bycia członkiem grupy. Fundamentem tożsamości jest świadomość własnej świadomości - czujemy przynależność do danej grupy
Jak komunikować świadomość, afirmować:
* Podobne wyobrażenia, poglądy
* Podobne sądy na większość tematów, podobne przekonania
* Wyznajemy te same wartości
Tożsamość kulturowa wiązana z tożsamością etniczną i narodową:
* Trudno je od siebie rozdzielić, nachodzą na siebie, zazębiają się w pewnych obszarach
* Tożsamość kulturowa jest ogólna, szeroka i w niej mieści się etniczna i narodowa
4 główne tradycje (sposoby) badania tożsamości kulturowej:
1. Podejście szukające cech pierwotnych - obiektywne przesłanki wskazujące na występowanie tożsamości kulturowej (np. wywieszanie flagi)
2. Badanie dotyczące sfery ekonomicznej - okresu kolonializmu, kontekst kolonializmu
3. Podejście instrumentalne - dotyczące strategii grup interesu; dotyczyło tubylców - wykorzystywani przez instytucje do zbijania interesu politycznego lub ekonomicznego (np. obietnice polityczne dla tubylców)
4. Podejście sytuacyjne (subiektywne) - bada się określony przypadek (np. badanie globalizacji)
Cechy tożsamości kulturowej:
* Stanowi ciągłość - przekazujemy poczucie tożsamości z pokolenia na pokolenie, ta ciągłość może ulegać zmianom, modyfikacjom
* Tożsamość jest subiektywna jak i obiektywna; subiektywna jednostki: jest zjawiskiem obiektywnym dla innych
* Bodźce wpływające na tożsamość jednostki i skutki tożsamości (konsekencje) zawierają się w tzw. rzeczywistości obiektywnej
* Może podlegać analizie (możemy ją badać)
* Nie występuje bez świadomości kulturowej
Inne aspekty istnienia tożsamości (dotyczy stosunku do środowiska naturalnego):
a) Bierny - proces przystosowania się grupy do środowiska, kształtuje się tożsamość
b) Czynny - dążenie grupy do modyfikacji środowiska
Tożsamość opiera się na 3 filarach:
1. Ustrukturyzowaniu cech kulturowych - czyli na budowie zbioru zespołu cech kulturowych, konstruuje się zestaw cech kulturowych
2. Jaki wpływ konstrukcja cech kulturowych ma na kształtowanie się cech kulturowych - czy cecha (np. gospodarka)determinuje w stopniu wysokim / niskim poczucie tożsamości kulturowej
3. Jaki jest kontakt z obcymi kulturami - czy to kontakt pośredni czy bezpośredni
Reprodukowanie, rozwijanie warunkiem ciągłości tożsamości kulturowej
W ramach tzw. kultury publicznej w państwach wielokulturowych pozwala się mniejszościom kulturowym np. na wydawanie prasy, programy TV, zakładanie towarzystw oraz edukację np. szkoły dwujęzyczne lub typowo dla mniejszości etnicznych lub przedmioty nawiązujące do danej kultury
Tożsamość kulturowa może być związana z dwoma poziomami wielokulturowości:
1. Poziom deskryptywny - przy określaniu tożsamości grupy odwołują się do argumentu własnej kultury traktowanej jako całość
2. Poziom polityczny - promowanie własnej tożsamości kulturowej szczególnie w kontaktach z innymi grupami oraz obrona jej, podkreślanie (promocja + obrona)
* Jeśli tożsamość jest silna to taka grupa jest bardziej widoczna w życiu publicznym
* Kultura jest wtedy bardziej autentyczna i mniej podatna na asymilacje - zachowa swoją odrębność
* Łączy się ze świadomością przeszłości, odwoływanie do historii zarówno obszaru, terytorium jak i do historii konkretnej grupy (np. aborygeni, Indianie - przynależność do terytorium)
* Każda jednostka musi zdefiniować swoją tożsamość, zadeklarować
* Tożsamość kulturowa jednostki to odnoszenie się do grupy z którą czujemy się najbliżej spokrewnieni
* Określenie tożsamości musi być autonomiczne
Liberalna koncepcja antropologiczna - im więcej kultur, im bardziej wielokulturowe państwa to jednostka ma większy wybór w określeniu swej tożsamości.
Grupa Lokalna
Badania wybitnie przyczyniły się do rozwoju socjologii i metody monograficznej.
2 znaczenia grupy lokalnej (węższe i szersze):
1. Najczęściej występuje w socjologii - to trwała zbiorowość terytorialna, która składa się z rodzin, charakter sąsiedztwa, więź lokalna - oparta na stycznościach bezpośrednich, czyli osobistych (face to face, znamy się osobiście). Określenie grupa lokalna stosowane zamiennie z terminem społeczność lokalna
2. Antropologiczne - każdy terytorialny wyodrębniony zespół rodzin, które stale zamieszkują razem i charakteryzują się cechami grup pierwotnych
Główne cechy grup lokalnych:
* Wspólne terytorium, które jest uznawane za przestrzenne granice takiej społeczności (często granice naturalne np. góra, rzeka)
* Z reguły są niewielkich rozmiarów
* Interakcje mają charakter bezpośredni
* Trwała więź społeczna, która polega na podzielaniu tego samego systemu wartości (pojęcie my - oni)
* Specyficzna organizacja lokalna, odwołuje się do relacji sąsiedzkich
* Brak samowystarczalności, zależą od innych grup lokalnych np. ekonomicznie
* Najbardziej powszechna forma mikrostruktury społecznej (obok rodziny małej, nuklearnej), ale to nie to samo co grupa domowa, różnica: grupa lokalna jest wielorodzinna a domowa nie
* Grupa krewniacza to nie grupa lokalna, różnica: krewniacze - stosunki pokrewieństwa wyznaczają ramy wszystkich działań - działanie determinowane pokrewieństwem (np. kto może pełnić jakie funkcje), regulują wszystko, a w lokalnych stosunki pokrewieństwa nie są wystarczające, nie regulują wszystkiego. Dla grup lokalnych ważniejsze są relacje terytorialne niż krewniacze (liczy się to z kim się mieszka)
* Powstanie grupy lokalnej: rozpad więzi rodowo - plemiennych, pokrewieństwo przestało wystarczać
Określane: tradycyjne, zamknięte (hermetyczne), izolowane, społeczności plemienne, chłopskie
Cechy grup pierwotnych:
* Synkretyzm więzi społecznych (pokrewieństwo, terytorium, wierzenia, język, pochodzenie gospodarka, organizacja polityczna), łączą się na różnych poziomach, kontekstach
* Wysokie poczucie tożsamości kulturowej, wyraźne poczucie wspólnoty
* System całościowy, zamknięty, autonomiczny, integralny
* Ciągłość grupy, trwałość
* W ramach jednego plemiona może być kilka grup lokalnych
* Grupy lokalne są centrum w którym zbiegają się wszystkie instytucje
* Grupy lokalne tworzą plemiona
* jednostka realizuje się w instytucji - grupie lokalnej
Czynniki różnicujące grupy lokalne:
1. Gospodarka (system ekonomiczny)
* zbieracko - łowieckie
* proste rolnictwo
* pasterstwo
* rolnicze
* przemysłowe
2. Tryb życia
* koczownicze
* półkoczownicze (okresowo zamieszkują jakiś obszar)
* osiadłe
3. Skupienie przestrzenne
* wyraźne centrum (np. chata wodza, dom mężczyzn)
* bez centrum
4. Zależność administracyjno - polityczna
* autonomiczne
* zależne
5. Stopień zinstytucjonalizowania władzy
* zespoły sąsiedzkie
* wyodrębniony wódz
* władza podzielna (np. wódz + kapłan)
* władza niepodzielna (np. wódz jednocześnie kapłanem, duchowym przywódcą)
* władza dziedziczna
* wódz wybierany (ze względu na pochodzenie)
6. Stopień pokrewieństwa
* grupy krewniacze
* kręgi krewniacze (centrum stanowi jednostka, tylko rodzeństwo ma ten sam krąg krewniaczy)
* pokrewieństwo nieznaczne
7. Formy zawierania małżeństw
* endogamiczne
* egzogamiczne
Plemiona
Plemię - (wg. Szymkiewicza) forma organizacji społecznej w której podstawa jest grupa etniczna lub przynajmniej jej część. Grupa taka charakteryzuje się wspólnotą terytorium, wspólnotą struktury politycznej oraz wspólnotą etnonimów* i jest jednostką wyższą taksonomicznie (uszczegółowienie) od grupy krewniaczej lub lokalnej.
Plemię Naród
*Etnonim - nazwa grupy (stosowana dla tej grupy) - zewn.
Autoetnonim - grupa tak nazywa siebie - wewn.
Eskimos - zewn. etnonim
Inult - wewn. autoetnonim
* Wysoka silna integracja wewnętrzna (tożsamość kulturowa)
* Konsekwencją jest odrębność kulturowa
Rodzaje grup plemiennych:
1. Acefaliczne (akefaliczne) - nie ma wodza
2. Scentralizowane - z wyraźnym wodzem
3. Amorficzne - bez wyraźnej struktury grupowej
4. Krewniacze - z grupami krewniaczymi
5. Terytorialne - z grupami lokalnymi
4