Przywileje i immunitety dyplomatyczne
Na podstawie: Konwencji Wiedeńskiej O Stosunkach Dyplomatycznych
(art. 20-41)
1. Pojęcia: immunitet i przywilej
Zacznijmy od tego co oznaczają pojęcia immunitet i przywilej. Immunitet (z łac. immunitas - uwolnienie od obciążeń )- najkrócej rzecz ujmując jest to prawo do nietykalności pewnych osób fizycznych, niekiedy i prawnych, przez organy państwowe, uprzywilejowanych ze względu na swój charakter lub stanowisko. Interesujący nas immunitet to immunitet dyplomatyczny, czyli przywilej niepodlegania jurysdykcji karnej (oraz cywilnej i administracyjnej z pewnymi wyjątkami) państwa pobytu, przysługujący przedstawicielowi dyplomatycznemu.
Natomiast przywileje to ogół uprawnień określających sytuację prawną i protokolarną osób występujących w imieniu państwa za granicą, zapewniających im możność swobodnego pełnienia urzędowych funkcji. (np. prawo używania flagi i godła na pomieszczeniach misji dyplomatycznej)
W zasadzie najczęściej pojęcia przywilej dyplomatyczny i immunitet dyplomatyczny są uznawane za jedność, mówi się łącznie o “immunitetach i przywilejach dyplomatycznych”.
2. Znaczenie immunitetów i przywilejów dyplomatycznych
Jeśli chodzi o powód, dla którego immunitety i przywileje dyplomatyczne są takie istotne to jest to konieczność dania członkom misji swobody i niezależności w pełnieniu funkcji, warto tu zaznaczyć, że według Konwencji Wiedeńskiej “celem przywilejów i immunitetów nie jest zapewnienie korzyści poszczególnym osobom, lecz zabezpieczenie skutecznego wykonywania funkcji przez misje dyplomatyczne reprezentujące ich państwa”.
Zarówno państwo przyjmujące zobowiązane jest do poszanowania statusu członków misji dyplomatycznej zgodnie z obowiązującymi normami prawa międzynarodowego, jak również (zgodnie z art..41 KWoSD) członkowie misji dyplomatycznej zobowiązani są do respektowania ustawodawstwa wewnętrznego państwa przyjmującego, jego obyczajów a przede wszystkim nie ingerowania w sprawy wewnętrzne.
3. Zakres przedmiotowy
Immunitety i przywileje dyplomatyczne dzielimy na rzeczowe i osobowe.
Immunitety rzeczowe - dotyczące misji dyplomatycznej
Wyróżniamy:
- prawo używania flagi i godła, (art. 20)
- nietykalność pomieszczeń misji, (art. 22),
- nietykalność archiwów, dokumentów oraz korespondencji urzędowej misji, (art..24 i art..27 &2)
- nietykalność poczty dyplomatycznej, (art.. 27 &3)
- swoboda porozumiewania się, (art..27 &1)
- zwolnienie od podatków i opłat, (art..34)
- zwolnienie od opłat celnych, podatków i innych pokrewnych należności w odniesieniu do przedmiotów przeznaczonych do użytku urzędowego misji (art..36)
Immunitety osobowe - dotyczące członków misji dyplomatycznej
Wyróżniamy:
- prawo używania flagi i godła (dotyczy szefa misji na terenie jego rezydencji prywatnej i w środkach transportu), (ary. 20)
- zwolnienie od podatków i opłat, (art. 23, 28, 34)
Pytanie do grupy: Z jakich opłat i podatków nie są zwolnieni przedstawicieli misji dyplomatycznych (Jakie są wyjątki?) (odpowiedź: art. 34 a).-f).)
- swoboda poruszania się i podróżowania po terytorium państwa przyjmującego, (art. 26)
- nietykalność osobista, (art. 29)
- nietykalność rezydencji prywatnej (art..30),pomieszczeń misji (art. 22), dokumentów (art. 24) i korespondencji osoby uprawnionej, (art. 27)
- immunitet od jurysdykcji karnej, a także cywilnej i administracyjnej , (art..31)
Pytanie do grupy: Jakie są wyjątki z zastosowaniem immunitetu jurysdykcyjnego? (odpowiedź: podpunkty a)., b)., c)., artykułu 31 &1. )
- nie podleganie obowiązującym w państwie przyjmującym przepisom o ubezpieczeniach społecznych (w zakresie, w jakim w grę wchodzi świadczenie usług na rzecz państwa wysyłającego), (art. 33)
- zwolnienie z osobistych świadczeń, wszelkiego rodzaju służby publicznej i obciążeń wojskowych (np. rekwizycje, daniny wojskowe, zakwaterowanie), (art..35)
- zwolnienie od rewizji osobistego bagażu. (art.. 35&2)
- zwolnienie od opłat celnych, podatków i innych pokrewnych należności w odniesieniu do przedmiotów przeznaczonych do osobistego użytku osoby uprawnionej, (art..36)
4. Zakres podmiotowy
Zakres podmiotowy czyli osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych.
A). szefowie misji i członkowie personelu dyplomatycznego, oraz członkowie ich rodzin we wspólnocie domowej (o ile nie są obywatelami tego państwa) -> pełny immunitet i przywileje
B). członkowie personelu administracyjnego i technicznego i ich rodziny (o ile nie są obywatelami tego państwa i nie mieszkające w tym państwie -> mają pełny immunitet i przywileje, ale immunitet w sprawach cywilnych i administracyjnych tylko w ramach pełnienia przez nich obowiązków służbowych, węższy też immunitet celny
C). członkowie personelu służby (niebędący obywatelami i nie mający stałego miejsca zamieszkania) -> tylko w ramach pełnienia służby
5. Zakres czasowy
Jeśli chodzi o początek możliwości korzystania z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych to zgodnie z art. 39 Konwencji Wiedeńskiej O Stosunkach dyplomatycznych:
„Każda osoba uprawniona do przywilejów i immunitetów korzysta z nich od chwili wjazdu na terytorium państwa przyjmującego w celu objęcia swego stanowiska lub, jeżeli już się znajduje na tym terytorium, od chwili notyfikowania* jej nominacji Ministerstwu Spraw Zagranicznych lub innemu ministerstwu uznanemu za właściwe”
*notyfikacja-urzędowe zawiadomienie, podanie do wiadomości ważnego faktu, postanowienia
Zakończenie możliwości korzystania z immunitetów i przywilejów występuje w dwóch przypadkach:
A). Jeśli funkcje osoby korzystającej z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych dobiegły końca, przywileje i immunitety te wygasają w normalnym trybie z chwilą opuszczenia przez nią kraju lub z upływem rozsądnego terminu, w którym mogłaby ona to zrobić, z tym, że do tego czasu będą trwać nawet w razie konfliktu zbrojnego. Immunitet trwa jednak nadal. w odniesieniu do aktów dokonywanych przez taką osobę w toku pełnienia jej funkcji jako członka misji.
B). W razie śmierci członka misji
Pytanie do grupy: Co z członkami rodziny członka misji w wypadku śmierci członka misji? (odpowiedź: art.. 39&3,4)
6. Zakres terytorialny
Immunitety i przywileje dyplomatyczne obowiązują:
na terenie państwa przyjmującego
na terenie państwa trzeciego (gdy przejeżdża lub znajduje się będąc w podróży) w celu objęcia swego stanowiska, powrotu na stanowisko lub wracając do swego własnego kraju a państwo trzecie udzieliło mu wizy, gdy wiza taka była wymagana (to samo stosuje się dla wszystkich członków jego rodziny korzystających z przywilejów i immunitetów - gdy towarzyszą przedstawicielowi dyplomatycznemu lub podróżują sami w celu połączenia się z nim bądź wracają do kraju)
czasem w drodze grzeczności państwa udzielają immunitetów, gdy jest to podróż prywatna
Bibliografia:
1. Encyklopedia PWN
2. Konwencja Wiedeńska O Stosunkach Dyplomatycznych z 1961 r.