13.01.2011
Wykład 11
Wpływy publiczne:
Klasyfikacja prawna - kryterium - zastosowanie środków przymusu na etapie gromadzenia określonego rodzaju wpływów:
Przymusowe - wpływy, które władza publiczna uzyskuje wykorzystując środki przymusu Np. podatki, opłaty, kary, grzywny, cła.
Dobrowolne - wpływy, które władza publiczna pozyskuje zachowując się na wzór podmiotu prywatnego,
wpływy z majątku publicznego, pochodzące z wykorzystania majątku publicznego (najmu, dzierżawy)
wpływy ze sprzedaży elementów majątku publicznego (wpływy z prywatyzacji)
wpływy, które generuje majątek zaangażowany w działalności gospodarczej (udziały w zyskach spółek, których udziałowcami jest skarb państwa)
wpływy o charakterze pożyczkowym (kredyty i pożyczki w sektorze finansowym, wpływy z pożyczki publicznej - jakie pozyskuje władza publiczna ze sprzedaży określonych instrumentów finansowych, Np. obligacje, darowizny i zapisy na rzecz władzy publicznej)
Typowy budżet charakteryzuje się wpływami przymusowymi.
Klasyfikacja finansowa - kryterium - definitywność określonego wpływu:
Definitywne - bezzwrotne, wpływy, które w sposób ostateczny, definitywny stają się cząstką majątku publicznego, nie wiążą się z koniecznością zwrotu, Np. podatki, opłaty, cła, kary, grzywny, wpływy z majątku, darowizny, zapisy na rzecz władzy publicznej.
Czasowe - takie wpływy, które stają do dyspozycji władzy publicznej na pewien określony czas, wiążą się z koniecznością zwrotu, stąd nazywane również wpływami zwrotnymi. Np. pożyczka publiczna.
Klasyfikacja ekonomiczna - kryterium - skutki ekonomiczne, jakie powoduje zastosowanie określonego rodzaju wpływów.
Zwyczajne - to takie, które nie powodują istotnych skutków ekonomicznych, nie zakłócają decyzji ekonomicznych.
Nadzwyczajne - to takie, których zastosowanie powoduje istotne skutki ekonomiczne, wpływa na decyzje ekonomiczne.
Rodzaj wpływu nie zależy od jego wielkości, ale koresponduje z systematycznością stosowania danego rodzaju wpływu.
„Znany element reguł gry” - wpływ o charakterze zwyczajnym,
Wpływ wprowadzony w sposób akcyjny, dla realizacji określonego celu - wpływ o charakterze nadzwyczajnym.
Np. wzrost podatków od przyszłego roku, jest zwyczajny, a +1% od już, nadzwyczajny.
Dominują w systemach budżetowych wpływy definitywne i zwyczajne.
Typowy budżet bazuje na wpływach: przymusowych, definitywnych, zwyczajnych. A spośród wpływów dominujący jest podatek.
Podatek - jako kategoria prawno-ekonomiczna jest definiowany przez nauki prawne i ekonomiczne
Definicja prawna:
Podatek - świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym, bezzwrotnym, ogólnym, nieodpłatnym, pobierane przez państwo, bądź inny związek o charakterze publiczno-prawnym, zgodnie z przepisami prawa określającymi wysokość, warunki i terminy tego świadczenia.
Cechy podatku:
Charakter pieniężny - akcentuje się w definicji, ponieważ w przeszłości na rzecz władzy publicznej obok świadczeń pieniężnych były świadczenia niepieniężne (płody rolne, pańszczyzna, obowiązkowa służba wojskowa)
Przymusowość - przymus o charakterze uświadomionym
Bezzwrotność
Ogólność (powszechność) - równość podmiotów względem regulacji podatkowych, regulacje podatkowe określają zakres przedmiotowy, oraz zakres podmiotowy podatku, - od czego jest podatek i jakich kategorii podmiotów on dotyczy. Jesteśmy równi wobec przepisów podatkowych.
Nieodpłatność - podatek jest świadczeniem o charakterze nieodpłatnym w sensie szczegółowym, czyli w zamian za wnoszone podatki podmiot nie otrzymuje żadnego konkretnego świadczenia ze strony władzy publicznej. Podmiot, który płaci podatek nie ma prawa do roszczeń z tego tytułu. Podatki to świadczenia, z którymi wiąże się odpłatność ogólna, która polega na tym, że społeczeństwo w zamian za wnoszone podatki otrzymuje różne świadczenia.
Jednostronność
Beneficjent:
Państwo
(lub) inny związek publicznoprawny - Np. jednostki samorządu terytorialnego, czyli określone podmioty o charakterze publicznoprawnym, w niektórych krajach kościoły.
Uregulowania prawne - poza prawem nie ma podatków:
W Polsce konstytucja stanowi, że podatek może być nałożony wyłącznie drogą ustawy.
Definicja ekonomiczna podatku, - w ujęciu ekonomicznym podatek to świadczenie przymusowe, pobierane przez władzę publiczną w celu zasilenia kas publicznych przy uwzględnieniu zdolności podatkowej obywatela.
Względem definicji prawnej wynika z definicji ekonomicznej.
Ostatecznym źródłem podatku są zasoby pieniężne prywatne (obywateli)
Podatek jest pobierany w celu finansowania władz publicznych:
Strony podatku:
Władza publiczna
Obywatele
Funkcje podatku:
Fiskalne - zapewnienie dochodów, wpływów publicznych, podatek musi spełniać funkcję fiskalną
Pozafiskalne:
Stymulacja - polega na wkomponowaniu do rozwiązań podatkowych różnego rodzaju ulg i zwolnień w odniesieniu do podmiotów, które zachowują się zgodnie z oczekiwaniami władzy publicznej. Np. ulgi dla przedsiębiorców związane z uruchomieniem nowych miejsc pracy, ulgi związane z wydatkami mieszkaniowymi.
Protekcja - polega na wkomponowaniu różnego rodzaju ulg i zwolnień do rozwiązań podatkowych w odniesieniu do podmiotów, które znajdują się w mniej korzystnej sytuacji niż ogół. Np. ulga, która wiąże się z określonymi rodzajami sprzętu rehabilitacyjnego, kategoriami leku.
Realizacja funkcji pozafiskalnych dokonuje się zasadniczo kosztem funkcji fiskalnej.
Zdolność podatkowa - zdolność do ponoszenia ciężaru podatku.
Obywatela
Obywateli
Elementy techniki podatkowej - elementy konstrukcyjne podatku, znajdują zastosowanie przy budowie ustaw podatkowych:
Podmiot - wyróżniamy:
Podmiot czynny - ten, który podatek nakłada (władza ustawodawcza)
Władztwo podatkowe - Np. rady gminy je posiadają w przypadku stawek, minister finansów.
Nakładający
Beneficjent podatku
Podmiot bierny - ten, którego podatek dotyczy, na którego został nałożony
Podatnik - podmiot, który ponosi ciężar podatku.
Płatnik - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do obliczenia, pobrania i odprowadzenia podatku.
2 sytuacje:
Podatnik i płatnik jest tą samą osobą - podatek od nieruchomości.
Podatek i płatnik nie jest tą samą osobą - PIT
Inkasent - podmiot, który z mocy prawa jest zobligowany do pobrania i odprowadzenia podatku. Najczęściej ustanawia się go do poboru podatków lokalnych.
Przedmiot - rzecz, zdarzenie lub stan prawny, z którym prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego. Przedmiotem opodatkowania mogą być określone rzeczy, a właściwie stan prawny posiadania tych rzeczy. Odpowiada na pytanie, od czego jest podatek.
Podstawa - wartościowe (w pieniądzu) lub ilościowe (w jednostce niepieniężnej) wyrażenie przedmiotu opodatkowania. Przedmiotem będzie dochód, a podstawą wielkość dochodu.
Stawka - relacja pomiędzy wielkością podatku a podstawą opodatkowania. Rozróżniamy zasadniczo:
Stawki kwotowe - stawki, które określają, jaka kwota podatku przypada od określonej podstawy opodatkowania. Może być zastosowana zarówno w odniesieniu do podstawy wartościowej jak i ilościowej. Wymaga okresowych waloryzacji.
Stawki procentowe - określają, jaki procent podstawy stanowi podatek. Może być zastosowana do podstawy określonej wartościowo.
Stałe - liniowe, proporcjonalne
Zamienne:
Progresywne
Progresja globalna
Progresja ciągła
Regresywne
Degresywne
Skala
Zwolnienia, ulgi
Rok akademicki 2010/2011
Semestr I, prof. dr hab. T. Famulska
Przedmiot: Finanse publiczne (wykłady)
3