WSPÓŁUCZESTNICTWO W SPORZE ( art. 72 i n. )

I. Współuczestnictwo w sporze ( procesowe) to występowanie po stronie powodowej,
pozwanej lub obu kilku podmiotów.

1. Współuczestnictwo w sporze to kumulacja podmiotowa roszczeń.

2. Rodzaje współuczestnictwa:

a: z punktu widzenia strony procesowej:

czynne- występuje po stronie powodowej
bierne - występuje po stronie pozwanej

b: z punktu widzenia czasu w którym się pojawiają współuczestnicy w procesie:

pierwotne- z chwilą wpłynięcia pozwu do sądu, mamy kumulację podmiotową po
stronie powodowej lub pozwanej
następcze - od chwili doręczenia pozwu pozwanemu mamy kumulację podmiotową:
= jeśli w toku procesu strona umrze:
- sąd obligatoryjnie zawiesza postępowanie- art. 174
- sąd odwiesi zawieszone postępowanie- art. 180
- jeśli wejdą następcy prawni strony zmarłej- mamy współuczestnictwo następcze!
= w toku procesu dopuszczalne jest zbycie rzeczy i przedmiotów- art. 192 pkt. 3
- jeśli daną rzecz zbyto dwóm osobom, to w miejsce zbywcy wchodzi dwóch
nabywców.- mamy współuczestnictwo następcze !
= pozew wytoczono przeciw osobie, która nie jest stroną pozwaną- art. 194 § 1
- sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie osobę, która winna być pozwaną
- jeśli stron pozwanych będzie więcej- mamy współuczestnictwo następcze!

c: z punktu widzenia uregulowania- w KPC:

współuczestnictwo ustawowe:

= współuczestnictwo materialne ( art. 72 § 1 pkt. 1 KPC )
- kilka osób może być po stronie powodowej lub pozwanej w danej sprawie, jeśli
przedmiot sporu stanowią:
+ prawa i obowiązki są współuczestnikom wspólne ( wierzyciele solidarni, dłużnicy
solidarni, współwłaściciele )
+ prawa i obowiązki oparte są na tej samej :
* podstawie faktycznej - np. dłużnik zaciągnął pożyczkę i zmarł. Spadkobiercy
weszli w spadek, nabyli długi.
* podstawie prawnej - np. odpowiedzialność za długi spadkowe
( np. współuczestnictwo w sporze dłużnika głównego i jego poręczycieli )

- współuczestnictwo materialne można podzielić na:
+ współuczestnictwo jednolite ( art.. 73 § 2 zd. 1 KPC )
* jeśli wynika ono :
# z istoty spornego stosunku - zachodzi przy powództwie o rozwiązanie spółki,
oraz przy powództwie o spełnienie świadczenia niepodzielnego .
# z mocy przepisu ustawy - zachodzi gdy kilku członków spółdzielni wytacza

powództwo o unieważnienie lub uchylenie uchwały walnego zgromadzenia .
* wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników- tzn. wyrok ma
być jednakowy dla wszystkich ( oddalający, lub zasądzający )
+ współuczestnictwo niejednolite - jest przeciwieństwem materialnego jednolitego.
* cechuje się różnorodnością wyroku co do współuczestników
* np. prawa i obowiązki współuczestników są wspólne- solidarność dłużników
bierna, Wierzyciel może żądać całości lub części od wszystkich, jednego, kilku.
+ współuczestnictwo konieczne ( art. 72 § 2 cz. 1 KPC )
* kwalifikowana postać współuczestnictwa materialnego
* współuczestnictwo konieczne będzie zawsze współuczestnictwem jednolitym !
* współuczestnictwo jednolite nie będzie zawsze współuczestnictwem koniecznym!

* polega na tym, że przeciw kilku osobom tylko łącznie sprawa się może toczyć
* legitymacja procesowa współuczestników przysługuje tylko łącznie !
* w praktyce najczęściej współuczestnictwo materialne konieczne będzie bierne!
* np. powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa:
# powodem może być każdy kto ma interes prawny
# pozwanym są zawsze łącznie małżonkowie !
* np. prokurator ma legitymację do wytoczenia powództwa o unieważnienie i o
istnienie lub nieistnienie małżeństwa, a także o zaprzeczenie ojcostwa
# wytacza powództwo przeciw dziecku, matce dziecka i męża matki
* art. 454 § 2 KPC- powództwo prokuratora o zaprzeczenie ojcostwa:
# występuje legitymacja procesowa łączna przy współuczestnictwie koniecznym !
# MUSZĄ wszyscy pozwani wystąpić
# jeśli nie wystąpią:
~ ZAPOZWANIE (195) -usunięcie częściowego braku legitymacji procesowej!
~ jeśli brak legitymacji- wyrok oddalający ?
* np. powództwo opozycyjne( 840 ) - dłużnik zwalcza tytuł wykonawczy, ubiega
się o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części.
* np. powództwo ekscendencyjne ( 841 ) - komornik przychodzi zająć rzeczy
dłużnika i zajmuje rzecz osoby trzeciej. By zwolnić spod egzekucji rzecz osoby
trzeciej, musi ona wytoczyć powództwo przeciw egzekucyjne o zwolnienie
przedmiotu spod egzekucji, wtedy osoba trzecia pozywa komornika, a jak dłużnik

zaprzecza- pozywa też dłużnika ! - wtedy współuczestnictwo konieczne jednolite!

= współuczestnictwo formalne ( art. 72 § 1 pkt. 2 KPC )
- kilka osób może wystąpić w sprawie po stronie powodowej lub pozwanej, jeśli :
+ występuje JEDNAKOWA podstawa faktyczna lub prawna roszczenia lub
zobowiązania jednego rodzaju
* nie tożsamość roszczenia i podstawy- jak przy materialnym
* roszczenia muszą mieć TAKĄ SAMĄ ( jednakową ) podstawę prawna, faktyczną
+ musi być właściwość rzeczowa i miejscowa dla wszystkich współuczestników taka
sama
* jeśli nie ma- sąd wydzieli roszczenia tych do odrębnych, a wspólne rozpatrzy
razem
- np. kilka osób poszkodowanych w wypadku autobusu- mogą dochodzić wspólnie
roszczeń, ponieważ jest więź formalna między nimi.

współuczestnictwo poza ustawowe
- BRAK LEGITYMACJI PROCESOWEJ :
indywidualnej :
= po stronie powoda - uzupełniamy w trybie art. 196 KPC
+ na wniosek powoda sąd zawiadamia osobę która w ciągu 2 tygodni od
zawiadomienia może wstąpić w miejsce powoda.
+ art. 196 § 2 KPC- za zgodą powoda pierwotnego i pozwanego, powód następczy
może wstąpić w miejsce powoda pierwotnego. Jeśli nie wstąpi , występuje w
sprawie dwóch powodów- współuczestnictwo nienazwane ( konkurencyjne )
= po stronie pozwanego - uzupełniamy w trybie art. 194 KPC
+ na wniosek powoda lub niewłaściwego pozwanego sąd wezwie osobę, która
powinna wystąpić w charakterze pozwanego - NIE z urzędu !
+ art. 198 § 1 - wezwanie pozwanego zastępuje pozwanie- nie trzeba dodatkowego
wniosku
+ art. 194 § 2 - za zgodą powoda i pozwanego pierwotnego, pozwany następczy
może wstąpić w miejsce pozwanego pierwotnego. Jeśli nie wstąpi- mamy dwóch
pozwanych- współuczestnictwo nienazwane ( konkurencyjne )
łącznej : ( art. 195 KPC )

3. ZASADY DZIAŁANIA WSPÓŁUCZESTNIKÓW W SPORZE :

a: zasada samodzielności współuczestników ( art. 73 §1 KPC )
każdy współuczestnik działa we własnym imieniu + każdy może samodzielnie poprzeć
sprawę
współuczestnicy formalni/ materialni niejednolici - art. 74 zd. 2 KPC = sąd może
wobec niektórych zakończyć sprawę wcześniej, wydając wyrok lub postanowienie, ale
wobec pozostałych sprawa dalej się toczy.
= każdy współuczestnik materialny niejednolity i formalny po stronie powodowej

może bez zgody pozostałych:
+ cofnąć pozew
+ zrzec się roszczenia
+ zawrzeć ugodę te czynności skutkują wobec danej osoby tylko ! więc każdy
+ uznać powództwo może je podejmować samodzielnie i na własny rachunek !
= wobec współuczestników materialnych niejednolitych każdy działa we własnym
imieniu, więc sąd nie może rozpoznać apelacji na rzecz wszystkich, tylko tego, który
złożył apelację .Ci którzy apelacji nie złożyli, z upływem terminu ich wyrok się
uprawomocnia.
= jeśli działa tylko jeden współuczestnik, to wobec niedziałających zapadnie wyrok
zaoczny, gdyż każdy działa we własnym imieniu ( formalne i niejednolite )

współuczestnicy jednolici i konieczni :
= wobec jednolitych ( wyrok ma być niepodzielny co do treści i rodzaju )
+ art. 73 § 2 cz. 2 KPC- czynności procesowe osób działających są skuteczne wobec
tych współuczestników, którzy nie działają ( jeśli współuczestnik jednolity czynny
cofnie pozew, to skutkuje to wobec drugiego powoda, ALE : )
+ art. 73 § 2 zd. 2 KPC- do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia, uznania
powództwa wymagana jest zgoda wszystkich współuczestników, też niedziałających
+ jeśli jeden z współuczestników jednolitych wnosi apelację, to tak jakby wszyscy z
współuczestników ją złożyli i na rzecz wszystkich się ją rozpoznaje.
# wobec tych współuczestników, którzy nie złożyli apelacji, wyrok się nie
uprawomocni! ( tak samo współuczestnicy konieczni )
+ wobec działania współuczestnika jednolitego biernego, jeśli działa tylko jedna
osoba, sąd nie może wydać wyroku ZAOCZNEGO !
+ czynności działającego mogą wyjść tylko na korzyść niedziałających, a jeśli ona
mają pogorszyć- wymagają ZGODY ich!
= wobec koniecznych :
+ do cofnięcia pozwu, wymagana jest zgoda wszystkich współuczestników czynnych


Jeśli apelację wnosi:
współuczestnik konieczny lub jednolity- sąd musi rozpoznać apelację wobec tych
pozostałych też z urzędu !
współuczestnik formalny- sąd nie może rozpoznać apelacji wobec pozostałych
art. 378 § 2 KPC- jeśli:
= apelację wnosi współuczestnik materialny niejednolity
= prawa i obowiązki jego i pozostałych są wspólne
= apelację wnosi jeden z dłużników solidarnych- sąd może rozpoznać na rzecz tych
dłużników, którzy nie wnieśli apelacji, jeśli zarzuty dotyczą wspólnych praw i
obowiązków które dłużnik jako skarżący podniósł. Sąd weźmie wtedy zarzuty ,które
pozostali mogli podnieść.
= nie stosuje się do współuczestników materialnych niejednolitych, którzy mają
wspólną podstawę prawną lub faktyczną.

---