Środki uzależniające. Dopalacze. Alkohole: etylowy, metylowy, glikol etylenowy.
Nadużywanie środków odurzających przez ludzi ma długą historię, sięgającą okresów prehistorycznych. Znane jest, że Aztekowie, jak również Sumerowie stosowali tysiące lat przed naszą erą pewne alkaloidy i środki halucynogenne w celu wywołania stanów podniecenia oraz halucynacji. Dlatego o narkomani lub uzależnieniu od substancji podawanych do organizmu z zewnątrz trudno jest mówić o zjawisku związanym ze współczesną cywilizacją. Można jednak uznać, że w XX w. nastąpił gwałtowny wzrost zainteresowania substancjami doprowadzającymi człowieka do stanu upojenia i euforii. Substancjami takimi są związki zwane narkotykami lub halucynogenami.
Środki uzależniające
Większość środków uzależniających, legalnych czy nie, negatywnie wpływa na funkcje mózgu, nawet jeśli są zażywane wyłącznie w celach towarzyskich. Substancje uzależniające upośledzają zdolności mentalne, takie jak myślenie, koncentracja, czuwanie, dobre samopoczucie, odczuwanie emocji i świadomość. Są to substancje psychotropowe, co oznacza, że działają na ośrodkowy układ nerwowy i mają swoisty i wybiórczy wpływ na procesy psychiczne. Każdy środek psychotropowy stosowany zbyt często lub w nadmiernych ilościach może mieć szkodliwy wpływ na zażywającą go osobę i ewentualnie na osoby przebywające w jej otoczeniu.
Amfetamina - należy do syntetycznych substancji pobudzających. Ma ona działanie ożywiające. Przyspiesza tempo reakcji chemicznych zachodzących w organizmie i powoduje spalanie większe ilości energii. W przeszłości była stosowana jako składnik pigułek odchudzających. Jednak po uczuciu ożywienia następuje smutek, depresja i zmęczenie. Problem polega na tym, że pamięć o miłych przeżyciach skłania człowieka do zażycia kolejnej dawki narkotyku. A stąd już tylko prosta droga do tolerancji i uzależnienia.
Środki halucynogenne - czyli wywołujące halucynacje - zaliczamy do nich rozmaite substancje. Niektóre są pochodzenia roślinnego, jak imeskalina czy grzyby halucynogenne. Inne są otrzymywane sztucznie, jak LSD (dwuetyloamid kwasu d-lizergowego). Narkotyki te diametralnie zamieniają świadomość i sposób postrzegania otaczającego świata. Nie należą do środków poważnie uzależniających, jednak zdarzyły się wypadki śmierci osób będących pod ich wpływem. Na przykład człowiek mający halucynacje może uwierzyć, że umie latać i wyskoczyć przez okno.
Opiaty - Czyli opium, morfina i heroina są otrzymywane z maku. Przynoszą przejściowe uczucia senności, uspokojenia, uniesienia i szczęścia. W medycynie były stosowane jako środki uśmierzające ból. Jednak ich działanie jest bardzo silne, szybko wywołują tolerancje i silne uzależnienie. Przedawkowanie może doprowadzić do śmierci, co zdarza się często. Rzucenie nałogu musi odbywać się pod nadzorem medycznym, a objawy abstynencji są bardzo nieprzyjemne, jak dreszcze, skurcze mięśni, nudności i wymioty, pocenie się i drgawki.
Kokaina i crack - Kokaina występuje w postaci białego proszku. Jest otrzymywana z liści rośliny koka. Po zażyciu kokainy człowiek czuje się ożywiony i pełen energii, narkotyk ten często wywołuje także stan euforii. Niektórzy twierdzą, że potrafią zażywać kokainę wyłącznie w celach towarzyskich czy rozrywkowych, inni szybko wpadają w psychiczne uzależnienie. Do objawów działania kokainy należą halucynacje, strach, paranoja. Crack - jeden z najsilniejszych i najbardziej niebezpiecznych narkotyków, to chemicznie przetworzona kokaina. Środek ten jest przyczyną wielu problemów, ponieważ jego wyniszczające działanie niemal całkowicie wyłącza osobę uzależniona z normalnego życia.
Marihuana lekarstwem na astmę? - Astma to choroba o podłożu alergicznym, która dotyka coraz więcej osób. W trakcie napadu, kiedy chory ma ogromne trudności z oddychaniem, podaje się środki rozkurczające, które chronią przed uduszeniem. Choć leki te są coraz lepsze, to mają istotne działania uboczne. Dlatego wciąż poszukuje się nowych preparatów. Palenie marihuany może prowadzić do rozszerzenia dróg oddechowych (oskrzelików) człowieka - dlatego właśnie wielu lekarzy sugerowało wykorzystanie tego narkotyku w leczeniu astmy. Paradoksalnie jednak, substancje zawarte w marihuanie powodują u niektórych osób cierpiących na astmę ataki kaszlu, co znacznie osłabia potencjalne wykorzystywanie jej w leczeniu osób cierpiących na to schorzenie.
Okazało się, że mechanizmy leżące u podłoża zarówno skurczu, jak i rozkurczu są takie same, ale końcowy efekt zależy od stanu mięśni oddechowych. Kiedy są skurczone, działanie kannabinoidów, do których należy marihuana, ma charakter rozkurczowy. I odwrotnie: w stanie ich rozluźnienia związki te wywołują skurcz. Naukowcy wykazali w eksperymentach na gryzoniach, że wpływ ziela konopii indyjskich zależy od stopnia obkurczenia oskrzel i oskrzelików, ponieważ jest on uzależniony od substancji produkowanej w płucach, która przypomina główny składnik ziela konopi indyjskich. Wyniki badań naukowców z Kalifornii powinny pomóc opracować w przyszłości nowy, oparty na kannabinoidach, ale bardziej niż marihuana selektywny lek, skuteczny w terapii astmy i podobnych do niej chorób.
Marihuana i jej powikłania w cukrzycy - Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, będący typowym objawem cukrzycy, jest bardzo szkodliwy dla wielu narządów i tkanek. Powoduje m.in. uszkodzenie drobnych naczyń obwodowych, w tym włosowatych naczyń krwionośnych siatkówki oka. Zmiany te są przyczyną niedotlenienia siatkówki i prowadzą do rozwoju retinopatii cukrzycowej, czyli zwyrodnienia siatkówki. Objawia się ona większą przepuszczalnością naczyń włosowatych, powodującą krwawienia, wysięki i obrzęki, jak również obumieraniem komórek nerwowych siatkówki. Naukowcy z zespołu dra Gregory'ego I. Liou z Collegium Medycznego Stanu Georgia zaobserwowali w badaniach na szczurach z cukrzycą, że nieodwracalne zmiany w siatkówce oka można powstrzymać podając gryzoniom związek z marihuany o nazwie kanabidiol. Jak wykazały badania, związek zapobiegał zwyrodnieniowym zmianom siatkówki na wiele sposobów. Obniżał on poziom wolnych rodników, szkodliwych cząsteczek, które sieją spustoszenie w siatkówce i których poziom rośnie znacznie u chorych na cukrzycę. Kanbidiol zapobiegał też obumieraniu neuronów siatkówki, obniżał przepuszczalność naczyń krwionośnych i hamował stany zapalne. Autorzy najnowszej pracy liczą, że w przyszłości ten cenny składnik marihuany można będzie podawać chorym na cukrzycę - razem z innymi lekami - np. insuliną, by zapobiegać wczesnym zmianom zwyrodnieniowym siatkówki oka i ślepocie.Marihuana wywołuje u cukrzyków efektwilczego głodu u niektórych może rozregulować glikemię.
Nikotyna - Organiczny się związek chemiczny zawarty w liściach tytoniu. Jest to silna toksyna działająca na układ nerwowy. Istnieją bardzo rozbieżne opinie w świecie nauki co do potencjału uzależniającego nikotyny. Według najnowszych doniesień, właściwości uzależniające wyizolowanej nikotyny nie są znaczące, a decydujący wpływ na silne uzależnienie od papierosów ma występowanie w dymie tytoniowym inhibitorów monoaminooksydazy. Niektóre źródła podają natomiast, że uzależnienie od nikotyny jest podobne do uzależnienia od kokainy, nie wyszczególniając jednak czy chodzi o wyizolowaną nikotynę, czy też o papierosy. W niskich dawkach wykazuje działanie stymulujące, co jest głównym powodem, dla którego palenie tytoniu sprawia przyjemność. Nikotyna działa na organizm człowieka na wiele różnych sposobów, gdyż wiąże się trwale i blokuje działanie kilkudziesięciu różnego rodzaju enzymów. W małych dawkach działa ona stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie adrenaliny. W większych dawkach powoduje trwałe zablokowanie działania układu nerwowego. Pojawia się uczucie lekkości, zmiana percepcji, zmiana postrzegania otoczenia, zmęczenie, brak energii, uczucie oderwania od rzeczywistości, wymioty, biegunka. W ekstremalnie wysokich dawkach następuje utrata przytomności, drgawki i zgon.
Kofeina - Organiczny związek chemiczny znajdujący się w surowcach roślinnych. Może być otrzymywana również syntetycznie. Jest środkiem psychoaktywnym z grupy stymulantów. Jest stosowana jako dodatek do niektórych produktów, w tym napojów energetyzujących, a także do innych napojów, przede wszystkim gazowanych. Po dłuższym okresie regularnego przyjmowania występuje zjawisko tolerancji, czyli stopniowego osłabienia odpowiedzi biologicznej ustroju. Światowe spożycie kofeiny szacuje się na poziom około 120 000 ton rocznie, taka liczba odpowiada średnio jednej filiżance kawy spożywanej przez każdego człowieka na planecie raz dziennie. Kofeina stymuluje działanie ośrodkowego układu nerwowego oraz zwiększa metabolizm i jako taka jest używana zarówno w celach konsumpcyjnych oraz leczniczych. Zmniejsza odczucie zmęczenia fizycznego i przywraca ostrość umysłu w warunkach słabości lub sennego nastroju. Stosuje się do leczenia bezdechu u noworodków oraz regulacji rytmu serca. Działając pobudzająco, zwiększając koncentrację i uwagę, ułatwiając formułowanie myśli i ogólną koordynację ciała.
Dopalacze - Termin nieposiadający charakteru naukowego, używa się go potocznie dla nazwania grupy różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym lub faktycznym działaniu psychoaktywnym. Sprzedaż tych substancji odbywa się za pośrednictwem wyspecjalizowanych sklepów. Oficjalnie nikogo nie zachęcają do zażywania tych specyfików, działają jako sklepy dla kolekcjonerów. Spożycie tych substancji powoduje pobudzenie, euforię, zwiększenie koncentracji oraz ogólne uczucie przyjemności. Zawierają zioła, a niektóre substancję psychoaktywną o działaniu podobnym do amfetaminy. Używanie "dopalaczy" według lekarzy może skończyć się nawet zapaścią. By ominąć polskie prawo, na opakowaniach widnieje adnotacja: "Nieprzeznaczone do spożycia dla ludzi". W ofercie funshopów funkcjonują jako kadzidła, substancje przeznaczone do obrzędów religijnych i obiekty kolekcjonerskie.
Niektóre ze składników dopalaczy - Skład dopalaczy jest teoretycznie podany na opakowaniach, natomiast z punktu widzenia medycznego nie jest do końca jasny. Producenci podają w opisie tabletek takie substancje jak benzylopiperazyna (BZP), ale czym jest składnik “indiański wojownik” czy “niebieski lotos”, już nie wiemy. Możemy mieć podejrzenie, że to substancje, które nie są nielegalne, ale potęgują działanie BZP i w efekcie działają jak amfetamina.
Roślinne-szałwia wieszcza - Efekty działania w lecznictwie: podawana w małych dawkach może mieć działanie antydepresyjne, w przypadku większych dawek - zupełnie odwrotne. Jako dopalacz: bardzo silne działanie psychoaktywne i halucynogenne, prowadzące do zaburzeń równowagi, utrata kontaktu z rzeczywistością, realistyczne wizje, sny na jawie. Działania niepożądane: Omamy, psychozy, urazy mechaniczne po upadkach wywołanych zaburzeniami równowagi; w skrajnych przypadkach, przy bardzo dużych dawkach - zaburzenia psychiczne, napady agresji czy samobójstwo w wyniku wizji doznawanych po zażyciu substancji.
Syntetyczne-kannabinoidy - Właściwości podobne do głównego składnika marihuany. Efekty działania w lecznictwie: w lecznictwie niektóre syntetyczne kannabinoidy stosowane są w zwalczaniu bólu i leczeniu depresji, ale rzadko, ze względu na silne działanie psychoaktywne. Jako dopalacze: psychoaktywne, pobudzające. Działania niepożądane: przekrwione oczy, poważne wahania ciśnienia krwi, upośledzenie ruchowe, przesuszenie błon śluzowych, zawroty głowy, apatia, w skrajnych przypadkach - napady lęku, omamy wzrokowe i słuchowe, urojenia, przewlekłe choroby psychiczne wymagające leczenia szpitalnego.
Kratom - To powszechna nazwa liściastego drzewa Mitragyna Speciosa. Uważany za łagodniejszą formę opium, wykazuje stymulujące i depresyjne działanie na ośrodkowy układ nerwowy. Żucie niewielkich ilości świeżych lub suszonych liści, bądź też picie wywaru z nich lekko pobudza, natomiast przyjęcie ich w większych dawkach wywołuje euforię, błogostan oraz senność. Działania niepożądane: zaburzenia perystaltyki jelit, wymioty, osłabienie potencji seksualnej, brązowienie skóry, obniżenie sprawności psychomotorycznej.
Muchomor czerwony - Charakterystyczny stan odurzenia osiągany jest przez żucie świeżych lub wysuszonych owocników lub picie wywaru. Efekty przyjęcia początkowo przypominają stan upojenia alkoholowego, nadmierna gadatliwość, halucynacje wzrokowe i słuchowe, przygnębienie, pobudzenie psychomotoryczne, uwrażliwienie zmysłów. Działania niepożądane: nagłe osłabienie, zmęczenie, zaburzenie równowagi, nadmierne pocenie się, zawroty głowy, szum w uszach, zaburzenia żołądkowo - jelitowe, nudności, biegunka, wymioty, przyśpieszenie tętna, podwyższenie temperatury ciała nawet do 40oC, suchość w jamie ustnej, zaczerwienienie skóry, śpiączka, zaburzenia oddechu, obniżenie ciśnienia krwi.
Chemiczne-benzylopiperazyna - Substancja psychoaktywna o działaniu stymulującym. Efekty działania BZP są bardzo podobne do amfetaminy i obejmują pobudzenie, euforię, zwiększenie koncentracji oraz ogólne uczucie przyjemności. Odbiór bodźców zewnętrznych jak dotyk czy muzyka może być intensywniejszy. Działanie niepożądane: drgawki, podniesienie temperatury ciała, uczucie zagubienia, psychozy, bezsenność (czasem mogąca trwać nawet 3 doby po przyjęciu dawki), tachykardia, mdłości, wymioty i bóle głowy. W przypadku połączenia z alkoholem może nastąpić zgon.
Mefedron - Wywołuje: pobudzenie, euforię, otwartość, podniecenie, gonitwę myśli, rozszerzenie źrenic, rumieńce na twarzy, drżenie rąk, gęsią skórkę, pocenie, zmiany temperatury ciała, podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi i zaburzenia rytmu serca, silne pragnienie przyjęcia kolejnej dawki, zaburzenia pamięci krótkoterminowej, szczękościsk, realistyczne sny. Działanie niepożądane: krwawienie z nosa, pieczenie nosa (przy aplikacji donosowej), halucynacje, nudności, wymioty, kłopoty z krążeniem krwi, wysypki, uczucie niepokoju, paranoja, nadpobudliwość i urojenia. Po zażyciu nawet niewielkich dawek dosyć często zdarza się przejściowa utrata pamięci krótkotrwałej.
MDPV - Działanie psychoaktywne: pobudzenie, podwyższenie koncentracji, zwiększona czujność, bezsenność, podniecenie seksualne, niepokój, nerwowość, przyspieszony rytm serca, skoki ciśnienia tętniczego, intensywne pocenie się, brak łaknienia, nudności. Działanie niepożądane: przekrwienie oczu, bardzo szybkie bicie serca, silne bóle głowy, osłabienie mięśni, szczękościsk, ból nerek, duży niepokój, apatia, bezsenność z jednoczesnym pobudzeniem, lęki, w skrajnych przypadkach lub przy zażywaniu dużych dawek przez długi czas: napady paniki, przewlekłe stany psychotyczne.
Wiele z tych substancji zostało wpisanych na tzw. czarną listę, jako substancje zabronione. Jednak dopalacze to substancje projektowane komputerowo. Można zakazać sprzedaży jednej, ale producenci szybko zmodyfikują jej cząstki i zaczną sprzedawać je pod nową nazwą. Z myślą o tych wszystkich, którzy używają lub zamierzają użyć dopalaczy, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii uruchomiło akcję informacyjną „Dopalacze mogą cię wypalić”. Na stronie dopalaczeinfo.pl można poznać fakty na temat wszystkich popularnych tego typu specyfików, dowiedzieć się, jak dokładnie działają i jakie niosą ze sobą zagrożenia. Jeśli planujemy skorzystać z dopalaczy, być może wiedza, z którą pozwala zaznajomić się ta akcja sprawi, że jeszcze raz dobrze to przemyślimy, a może nawet zrezygnujemy. Bądźmy świadomi niebezpieczeństw stwarzanych przez dopalacze, bo gdy doświadczymy ich sami, może być nam bardzo trudno sobie z nimi poradzić.
Alkohol etylowy - Należy do związków chemicznych, które szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego, już w ciągu 5-10 minut po spożyciu można go wykryć we krwi. W ciągu 15 minut wchłonięciu ulega 50% spożytej dawki. Po pewnym czasie stabilizacji stężenia alkoholu etylowego w tkankach, rozpoczyna się proces jego eliminacji. Jest to w 90% eliminacja enzymatyczna, a w 10% usuwanie w postaci niezmienionej z moczem i powietrzem wydychanym.. Etanol jest środkiem odurzającym o działaniu narkotycznym.
Wypicie 150-250 g alkoholu etylowego w krótkim czasie może okazać się śmiertelne, choć nie są to zbyt częste przypadki i zwykle są one uwarunkowane innymi czynnikami takimi jak np. choroby układu krwionośnego. Jest substancją narkotyczną z kategorii desperantów. W małych dawkach - rzędu 30-35 ml (duże piwo, dwa kieliszki wódki) wywołuje on stan pobudzenia, przyspieszone bicie serca, rozszerzenie źrenic, zaprzestanie odczuwania zmęczenia i ogólną poprawę nastroju. U zdrowej, młodej osoby, która do tej pory nie spożywała alkoholu, wypicie 100 g etanolu (ok. 1/4 l wódki) powoduje już zwykle stan silnego zamroczenia - objawiający się utratą sprawności ruchowej, problemami z utrzymaniem równowagi, utratą kontroli nad własnymi emocjami.
W skrajnych postaciach zamroczenie alkoholowe przejawia się całkowitą utratą świadomości i zanikami pamięci, zanika zdolność koncentracji i oceny sytuacji, pamięć, mowa, widzenie staje się nieostre . Często alkohol leży u podstaw zachowań agresywnych i impulsywnych, a zaburzenie zdolności logicznego myślenia może powodować nieporozumienia, przez co osoby nadużywające alkoholu często wdają się w bójki. Sporadyczne spożywanie etanolu zwykle nie powoduje uzależnienia, jednak systematyczne jego spożywanie - nawet w niewielkich ilościach - prowadzi do pełnego, fizycznego uzależnienia. Nagłe odstawienie lub zmniejszenie spożywania alkoholu powoduje wystąpienie objawów zespołu abstynenckiego, a u ok. 5% alkoholików - majaczenia alkoholowego.
Spożywaniu alkoholu towarzyszy złudne uczucie ciepła. Bierze się to stąd że alkohol przyśpiesza wymianę ciepła pomiędzy otoczeniem a organizmem poprzez przyspieszenie krążenia i rozszerzenie naczyń krwionośnych. Tak więc efekt rozgrzania wystąpi jedynie w ciepłym pomieszczeniu. Na mrozie nastąpi krótkotrwałe uczucie ciepła, następnie przyspieszenie wychłodzenia ciała co może doprowadzić do hipotermii a następnie śmierci. Znaczne upojenie alkoholowe może skutkować ostrym nieżytem żołądka, a nawet prowadzić do groźnego krwotocznego zapalenia żołądka. Spożywanie działa niszcząco również na wątrobę, początkowo powodując jej odwracalne stłuszczenie, a po wielu latach picia nieodwracalną marskość, co przekłada się na komplikacje w przetwarzaniu substancji odżywczych trafiających do organizmu podczas trawienia.
Alkohol metylowy - Zatrucie alkoholem drzewnym (nazwa pochodzi stąd, że otrzymuje się go przy suchej destylacji drewna) wywołuje poważne następstwa, a nawet często kończy się śmiercią. Bardzo często spotykanym następstwem spożycia alkoholu metylowego jest uszkodzenie słuchu lub wzroku. 12% zatrutych traci wzrok całkowicie, 25% , a więc co czwarty zatruty, ślepnie na jedno oko, w pozostałych przypadkach występują również zaburzenia wzroku mniejszego lub większego stopnia. Spirytus drzewny smakiem i zapachem nie różni się od zwykłego spirytusu - stąd łatwo o zatrucie przypadkowe. Znaczne upojenie alkoholowe może skutkować ostrym nieżytem żołądka, a nawet prowadzić do groźnego krwotocznego zapalenia żołądka. Spożywanie działa niszcząco również na wątrobę, początkowo powodując jej odwracalne stłuszczenie, a po wielu latach picia nieodwracalną marskość, co przekłada się na komplikacje w przetwarzaniu substancji odżywczych trafiających do organizmu podczas trawienia. Metanol jest głównie toksyczny pośrednio - toksyczne są przede wszystkim metabolity metanolu. Uszkadzają one bezpośrednio komórki, denaturując białka, działają też szkodliwie na nerwy, szczególnie nerw wzrokowy. Toksyczność dotyczy zatem przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, nerwu wzrokowego, a także nerek, wątroby i serca. W oku, poza nerwem wzrokowym, uszkadzana jest siatkówka i rogówka. Rozpiętość dawki śmiertelnej dla człowieka jest bardzo duża, ale przyjmuje się, że stężenie 80 mg/l w surowicy krwi stanowi istotne zagrożenie dla życia. W praktyce jednak, ze względu na szybki metabolizm metanolu spożycie nawet dużej ilości tego alkoholu nie prowadzi do tak wysokiego stężenia. Najniższa zanotowana dawka śmiertelna dla człowieka wynosi 143 mg/kg, a LD50 5,6 mg/kg (szczur, doustnie). Ze względu na metabolizowanie do kwasu mrówkowego utrata wzroku może nastąpić już przy znacznie mniejszej ilości tego alkoholu.
Glikol etylenowy - Organiczny związek chemiczny o słodkim smaku. Do zatrucia dochodzi poprzez omyłkowe lub samobójcze wypicie płynu zawierającego glikol, zawarty np. w niezamarzającym płynie chłodniczym stosowanym w samochodach. łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego. Początkowe objawy zatrucia to bóle i zawroty głowy, później dołączają się bóle brzucha, wymioty, czasem biegunka. Po okresie pobudzenia przypominającym upojenie alkoholowe, dochodzi do działania depresyjnego na ośrodkowy układ nerwowy i wystąpienia śpiączki z przyśpieszonym i pogłębionym oddechem. Przyjmuje się, że dawką śmiertelną może być około 100 ml. Glikol etylenowy ulega w organizmie metabolizowaniu poprzez dehydrogenazę alkoholową. Produktami przemiany są aldehyd glikolowy, kwas glikolowy, kwas glioksalowy, a także kwas szczawiowy. W moczu osób zatrutych stwierdza także niewielkie ilości formaldehydu, świadczące o tym, że glikol ulega także przemianie do kwasu mrówkowego. W przebiegu zatrucia dochodzi do rozwoju kwasicy metabolicznej, a także uszkodzenia nerek, wątroby i mózgu. Decydujące dla rozpoznania tego zatrucia jest badanie zawartości glikolu etylenowego we krwi lub moczu.
Higiena, toksykologia
i bezpieczeństwo żywności 12.10.2010r. semestr V