ROZPUSZCALNIKI ORG.:
*płynne w warunkach normalnych * nierozp. W wodzie *rozpuscz. wielocząste. subst org. *lotne *litofilne *narkotyczne Cechy wspólne: *rzpuscz. w tłuszczach *przenikanie przez bł. Kom *powinowactwo do tk. bogatych w lipidy *toksyczne dla OUN i narządów miąższowych Rozpuszczalnik org. podział: A)alifatyczne: ropa naftowa, benzyna B)aromatyczne: benzen, toluen, ksylen, anilina C)chlorowane: chloroform, CCl4, trichloroetylen D)alkohole: metylowy, etylowy, glikol etylenowy E)inne: CS2, zw. złożone
1)ANILINA: Biotransormacja w org. do p-aminofenolu -> p-iminochinonu, zw. o właściwościach silnie utleniających. P-iminochinon reaguje z Hb, tworzy się MeHb i p-aminofenol Mech. dział toksycznego: *bezpośrednio dział. narkotycznie *powoduje powst. methemoglobiny, a przez to niedotlenienie org. *zahamowuje systemy utleniające w kom, m.in. cyt. P-450, pogłębia przez to efekt niedotlenienia narządów o dużym zapotrzebowaniu na tlen: serce, mózg, nerki *rozpad białkowego kompartymentu Hb prowadzi do zaburzenia erytropoezy i obrazu czerwonokrwinkowego *p-iminochinon jest rakotwórczy Zatrucie ostre: *zaburzenia widzenia *niedotlenienie i zaburzenie krążenia: sinica uszu, nosa, warg *spadek cis. Tetniczego *niedotlenienie OUN, powodujące: bóle głowy, dreszcze , pobudzenie, oszołomienie, utratę przytomności Następstwa: *niedokrwistość *żółtaczka *zmiany w OUN *zgon na skutek niewydolność krążenia Zatrucie przewlekłe: *ogólne osłabienie *bezsenność *wzmożona pobudliwość nerwowa *osłabienie pamięci *zmiany ciś. tętniczego *niedomoga ze strony serca *dość duże stężenie methemoglobiny w krwi *podwyższona retykulocytoza *ciałka Heinza-Ehrlicha Działanie odległe: *hepatotoksyczne *rak stercza *rak pęcherza
2)BENZEN: Losy w org.: *wchłania się gł. z dróg oddechowych, rzadko przez skórę czy p. pokarmowy *benzen w org. ulega przemianie do fenolu, a r-cja ta może zach 2 drogami; *metabolity benzenu wydlane są gł. z moczem *benzen i jego metabolity wiążą się z białakami watroby, szpikiem kostnym, białkami śledziony, krwi, nerek, mięśni Mech. dział. toksycznego: *działa narkotycznie na OUN- duże powinowactwo do otoczki sfingomileinowej ukł. nerwowego, co powoduje jego uszkodzenie i zmianę przewodnictwa *duże powinowactwo do szpiku kostnego- uszkadza młode, proliferujące kom. krwinek czerwonych lub białych, powodując niedokrwistość plastyczną lub białaczkę *dział. mutagenne- wiąże się kowalencyjnie z DNA i RNA *hamuje niektóre swoiste enzymy uczestniczące w replikacji DNA *powoduje powst dużej ilości wolnych rodników Zatrucie ostre: *niewielka ekspozycja: ból, zawroty głowy, osłabienie, euforia *znaczna ekspozycja: zaburzenie widzenia, zaburzenia akcji serca, szybki i płytki oddech, drżenie kończyn, utarta świadomości, porażenie i śpiączka z gwałtownymi wzbudzeniami i majaczeniem *skażenie skóry: podrażnienie, łuszczenie, pekanie Zatrucie przewlekłe: *utrata łaknienia *senność *pobudliwość *bladość powłok *rozwijająca się niedokrwistość może powodować aplazję szpiku *wydłużony czas krwawienia i krwawe wybroczyny *białaczka *encefalopatia mózgu zgon z powodu: *ciężkiej aplazji szpiku *niedokrwistości, stłuszczenia lub martwicy m. sercowego, wątroby, nadnerczy *wewnątrzustrojowe rozległe zmiany krwotoczne Działania odległe: *białaczki limfocytarne *ziarniaki *chłoniaki *nowotwory wątroby i płuc
3)TOULEN: (NDS=100mg/m3) *dobrze ichnia się z ukł. Oddechowego i przez skóre *ulega biotransormacji do kw. Benzoesowego, wdalanego z moczem Mech dział toksycznego: *działa drażniąco na OUN *toksyczny dla ukł. Krwiotwórczego, ale nie tak jak benzen, nie powoduje aplazjii szpiku *nie ma dział mutagennego *nie kumuluje się worg. Zatrucie ostre: *zaburzenia równowagi, utrata przytomności, porażenie ośrodków nerwowych, szybsze niż przy benzenie Dział odległe: duże prawdopodob. choroby psych. Zatrucie przelekłe: *podrażnienie bł. Śluzowych *zapalenie spojówek *zaburzenia nerwowe z bólami i zawrotami głowy *wzmorzone odruch ścięgniste *drżenie konczyn * we krwi zmienia się ilość wielkość i kształt erytrocytów *limfocytoza *↑ wrażliwość na alko
4)KSYLEN: *wchł. się z p. pokarmowego, ukł. oddechowego, nie uszkodzoną skórę *biotransorm. W wątrobie, przy udziale cyt. P-450; gł. Metabolity to kw toluilowe *wydalane gł z moczem Mech. Dział toksycznego: *pwinnowactwo do tk. tłuszczowej i nerwowej *powoduje apalzję szpiku *dział. narkotyczne Zatrucia oste: *pary powoduje podrażnienie bł. ukł. Oddechowego, powodują bóle i zawroty głowy, pobudzenie, nudności, wymioty. W dużych stężeniach działają narkotycznie, powodują zaburzenia rytmu serca z ryzykiem migotania komór, utraty przytomności i śmierci *ciekłe ksyleny mają miejscowe działanie drażniące, wywołują podrażnienie spojówek i ich zaczerwienienie; mogą spowodować uszkodzenie rogówki *drogą pokarmową ksyleny powodują bóle brzucha, wymioty z ryzykiem zachłyśnięcia i zachłystowego zapalenia płuc. Następstwem mogą być zaburzenia funkcji wątroby i nerek. Zatrucie przewlekłe: *zaburzenia ze strony ukł. Nerwowego *zaburzenia i uszkodzenie ukł. krwiotwórczego *zaburzenia węchu *przewlekłe zapalenie spojówek *przewlekłe zapalnie skóry *stany zapalne górnych dróg oddechowych
5)CHLOROFORM: *wchłania się tak jak wszystkie *słabo metabolizowany, gł wydalcie przez płuca *jego toksycznym metabolitem jest fosgen Mech dział toksycznego: *dział. Narkotycznie *nieodwracalnie uszkadza wątrobę, jego akt. metabolity( o charak. rodników) wiążą się kowlanecyjnie z białkami wątroby i powodują zanik glutationu *wywołuje zmiany martwicze w kom. Kanalików nerkowych Zatrucie ostre: *podniecenie, po którym wyst głębokie znieczulenie *zaburzenia trawienia, którym często towarzyszy żółtaczka *zaburzenia przemiany materii *zaburzenia rytmu serca *może się pojawic glukoza w moczu *zgon na skutek zatrzymania akcji serca Zatrucie przewlekłe: *objawy przypominające zatrucie alkoholem *zaburzenia trawienia, utrata łaknienia, wymioty *pobudliwość *drżenie rąk *zwężenie źrenic *bezsenność *halucynacje *zaburzenia psychiczne Dział odlegle: uszkodzenie i marskość watroby
6)TRICHLOROETYLEN: wchłania się jak wszystkie, kumuluje w tk, tłuszczowej i b. wolno przechodzi do krwiobiegu Mech dział. Toksycznego: *ma olbrzymie powinowactwo do ukł. Bogatych w lipidy oraz łatwo przechodzi przez bł. kom *depresja OUN *jego metabolity (wodzian chloralu, trichloroetanol, trichlorooctan) należą do silnych trucizn protoplazmatycznych i enzymatycznych, powodują stłuszczenie wątroby, uszkodzenie nerek i serca Zatrucie ostre: *to co zwykle *drgawki *utrata przytomności *zaburzenia rytmu serca *chrak. Jest porażenie nerwu trójdzielnego, a zwłaszcza jego zakończeń czuciowych *porażenie oddechu i czynności serca-zgon Zatrucie przewlekłe: *uposledzienie wzroku *bóle nerwowe, stawowe, miniowe *towarzyszą tym objawom stany padaczkowe *rozwija się zółtaczka *uszkodzenie wątroby, nerek *stany zapalne skóry
7) TETRACHLOREK WEGLA: *wchłania się jak wszystkie *kumuluje w szpiku kostnym, bł elementów morfotycznych *mała część CCl4 metabol. Jest do b. akt. dział. rodników hepatotoksycznych Mech. Dział. toksycznego: *działa narkotyczne (przenika przez bariere krew-mózg) *działa hepatotoksyczne ze wzgl. Na powst wolnych rodników uszkadzających siateczkę śródplazmatyczną, co powoduje ↓ syntezy białek oraz zach. Mikrosomalnego łańc. Utlenienia *wolne rodnik reagują z lipidami bł. kom powodując ich peroksydacje i uszkodzenie Zatrucie ostre: 1)natychmiastowe: objawy narkotyczne i dział drażniące 2)zatrucie opóźnione(12-36h): podrażnienie bł. śluzowej oczu, dróg oddechowych, p. pokarmowego *bolesne napięcie mięśni 3) późne(2-8dni): *jak wyżej *↑cis. Krwi *skaza krwotoczna *uszkodzenie nerek 4)Doustne: uszkodzenie i powiększenie wątroby, żółtaczka, uszkodzenie nerek, ze strony OUN: ból głowy, oszołomienie, znieczulenie ogólne poprzedzone często napadami szału *zaburzenia ze strony ukł. Krążenia, sinica *często zapalenie i obrzęk płuc Zatrucie przewlekłe: *drżenie mięsni * częstomocz *niedokrwistość bolesność i powiększenie wątroby *↑ stężenia bilirubiny w krwi i urobilinogenu oraz urobiliby w moczu *uszkodzenie wątroby, kanalików i kłebuszków nerkowych Działanie odległe: 8stłuszczenie wątroby *przewlekłe uszkodzenie nerek
8)CS2: *wchł. się z ukł. oddech. i przez skórę *metabolizowany do ditiokarbaminianów i zw. taiazolidowych (czynnik chelatujący Cu i Zn) *wydalany z moczem Mech. Dział. Toksycznego: *jest litofilny wiec łatwo przenika do OUN i obwodowego UN *chelatuje jony metali Cu i Zn, które odgrywają mazaną rolę w aktywacji metaloenzymów *przyspiesza proces miażdżycy Zatrucie ostre: *podrażnienie bł. kom *niewyraźne widzenie *niepokój, nudności, wymioty *↓cis. Krwi *sinica *utrata przytomności i drżenie mięśni *porażenie oddechu i zgon Jeżeli nastąpi powrót do przytomności, w czasie zdrowienia obserwuje się wzmożona pobudliwoąś a nawet objawy psychotyczne. W kontakcie ze skóra: pieczenie, zaczerwienienie, łuszczenie, pękanie, przy dużym stężeniu oparzenia II stopnia Zatrucie przewlekłe: *I etap utrata czucia w kończynach i osłabienie mięśni *później pojawią się objawy neurologiczne: pobudzenie, depresja, utrata pamięci, niewyraźne widzenie *postępujące upośledzenie widzenia *objawy zespołu Parkinsona *miażdżyca ogólna