Szybkość - określana jest jako zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu. Ocena ta przejawia się poprzez trzy składowe: - czas reakcji (utajony), - czas ruchu prostego (prędkość pojed. ruchu), częstość ruchów cyklicznych.
Czas reakcji - od momentu zadziałania bodźca do zapoczątkowania ruchu. Na ogólny jego wymiar składa się szereg czasów cząstkowych. Częstość ruchów - liczba powtarzanych cykli w czasie.
Uwarunkowania!!! Badania genetycznych uwarunkowań szybkości, w których mierzono m. in. czas reakcji prostej, częstość ruchów kończyn oraz czas biegu na 60m wykazały, że w motoryczności bliźniąt daje się zaobserwować istotny wpływ czynników dziedzicznych, które jednak przedstawiają różną zmienność pod wpływem środowiska. Z badań wynika, że czas reakcji prostej jest silnie uwarunkowany genetycznie, podobnie jak szybkość ruchów ręki.
Szybkość posiada pewne uwarunkowania biologiczne. Wraz z procesem wzrastania, dojrzewania i różnicowania rozwijającego się organizmu w przebiegu ontogenezy dynamicznie zmieniają się warunki i możliwości przejawiania dyspozycji szybkościowych. Z uwagi na znaczące powiązanie poszczególnych składowych szybkości z ukł. nerwowym, on przede wszystkim wyznacza tempo i kierunek sensomotoryczny uwarunkowań tej cechy. Ponadto: proporcje ciała, wysokość i masa, siła m, sprawność ogólna, właściwy trening, motoryka.
Rozwój w ontogenezie!!!
(4-7) wiek przedszkolny: jest fazą dynamicznego rozwoju motoryczności, lecz szybkość jest mało rozwinięta. Wolny jest m. in. czas reakcji.
(7-12) młodszy wiek szkolny: dzieci przejawiają duże dyspozycje szybkościowe, łatwo przyswajają uproszczone lub nawet całościowe elementy techniczne. Okres od 10 do 12 bywa nazywany złotym wiekiem dla podkreślenia sprzyjających warunków prezentowanych przez organizm pod względem sprawnościowym.
(12-14) średni wiek szkolny: okres licznych zaburzeń koordynacyjnych (szybkie i nierównomierne wzrastanie). Systematyczny trening łagodzi jednak gwałtowne przejawy dojrzewania. Tak, więc okresu tego nie należy uważać za etap uniemożliwiający rozwój szybkości.
(14-18) okres dojrzewania: doskonalą się funkcje ukł. nerwowego, rozwija się ukł. mięśniowy, rosną zdolności koordynacyjne. Jest to najlepszy okres przeprowadzania treningu szybkości.
(18-22) okres młodzieńczości: zakończenie procesu wzrostu i rozwoju. Pełna sprawność poszczególnych ukł. pozwala na intensywne kształtowanie szybkości. Najkrótsze są czasy reakcji i ruchu (rekordy życiowe).
Ogólne zasady metodyki treningu: w ramach całościowego treningu szybkości możemy wyróżnić 3 elementy składowe: - doskonalenie czasów reakcji, - właściwy trening szybkości,
- trening wspomagający.
Charakter postępowania treningowego zależy do: rodzaju specjalizacji sportowej. Poziomu zaawansowania sportowego zawodnika, poziom indywidualnego przygotowania szybkościowego.
1. Elementarną podstawą metodyki kształtowania szybkości prostej reakcji ruchowej jest reagowanie na ciągle pojawiający się bodziec z ustawieniem na skrócenie czasu reagowania.
Podczas kształtowania szybkości reakcji na poruszający się obiekt uwagą zwraca się na skrócenie czasu początkowej fazy reakcji. Umożliwia to: kształtowanie umiejętności wyprzedzającego włączania i utrzymania obiektu w polu widzenia, ukierunkowane zwiększenie wymagań w stosunku do szybkości, percepcji i innych komponentów reakcji. Należy dążyć do nauczania zawodnika rozpoznawania i przewidywania działań przeciwnika.
2. Właściwy trening szybkości:* konkretyzacja zadań - należy zapewnić specyficzny rozwój tych zdolności ruchowych, od których bezpośrednio zależy końcowa szybkość ruchu. * swoistość ruchów - głównymi środkami kształtowania szybkości ruchu są ćwiczenia wykonywane z krańcową intensywnością. * Założenia metodyczne - 1. Ułatwienie warunków zewn. i stosowanie sił dodatkowych przyspieszających ruch. 2. wykorzystanie efektu przyspieszonego następstwa i zmienności dążeń. 3. literowanie i sensoryczna aktywizacja ćwiczeń szybkości. 4. wykorzystanie efektu rozpędu. 5. ograniczenie przestrzenno-masowych granic wykonywania ćwiczeń. * planowanie ćwiczeń szybkości - interwały odpoczynku w serii ćw. szybkości powinny być takie żeby każde kolejne ćwiczenie można było wykonać z szybkością nie mniejszą niż poprzednie.
3. Trening wspomagający - jego zadaniem jest kształtowanie cech i właściwości funkcjon. ustroju sprzyjających przejawianiu szybkości . Zaliczamy: przygotowanie siłowe, skocznościowe, gibkościowe.
Metody treningowe!!!
1. Metoda powtórzeniowa - operuje się 3 elementami: czasem pracy, ilością powtórzeń, długotrwałością i charakterem przerw wypoczynkowych. Opiera się na następujących zasadach: prędkość każdego powtórzenia jest max, zadanie realizowane jest w takim czasie w którym możliwe jest utrzymanie max V, przerwy mają granice by kolejne powtórzenie mogło być podjęte z max V, zawodnik z każdym powtórzeniem stara się poprawić wynik.
2. Metoda submax prędkości - podobna struktura inne założenie. W tej metodzie intensywność wysiłku nie ma charakteru skrajnego max, lecz submax (V=85-95% możliwości). Równolegle stawia się wymóg technicznego doskonalenia ruchu. Możliwe staje się wydłużenie cz. treningu. Metody kontroli!!!
1. sprawdziany służą ocenie skuteczności treningu i ustaleniu zgodności między założonym celem a rzeczywistymi efektami. Należy je stosować w uprzednio założonych terminach wynikających ze struktury proc. treningu.
2. specjalna aparatura do pomiaru ciągłych i odcinkowych prędkości.
3. pomiar fizycznych parametrów ruchu
4. pomiar wewn struktury ruchu. 5. trenażery. 6. testy fizjol. i biochem.
Czas reakcji = t T = t1=t2=t3=t4=t5 1- powstanie pobudzenia w receptorze, 2- przekazanie pobudzenia do OUN, 3- przebieg pobudzenia, 4 - przebieg pobudzenia do mięśni, 5 - pobudzenie mięśniowe i zmiana napięcia.
Czas reakcji zależy od: płci, liczby włókien czerw i białych, wieku (dziecko - 0,5s, dorosły - 0,2s, wytrenowany 0,07s), ukł. nerwowego, proporcji ciała, sprawności ogólnej, warunków atmosf., wytrenowania, miejsca urodzenia, siły mięśni antagonistycznych, pozycji w blokach, czynnika psychol., stanu zdrowia.
SIŁA MIĘŚNIOWA - to zdolność do pokonywania oporu zewn. lub przeciwstawiania się nim realizowana kosztem wysiłku mięśniowego. Jest ona w dużej mierze uzależniona od warunków wykonywania ruchu. Podział pracy mięśniowej!!! - izometryczna - (statyczna) wzrost napięcia przy stałej długości; - izotoniczna (dynamiczna) zmiana długości mięśnia bez jego napięcia.
Uwarunkowania:
Na siłę mięśni wpływają różne czynniki: - hipnoza (bodźce świetlne, dźwiękowe, cieplne), - rytmy dobowe i sezonowe, - wysokość, promieniowanie ultrafioletowe, odżywianie, wcześniej wykonywana praca, sterydy anaboliczne.
Metody treningowe siły
Metody systemu budowy ciała - z ogólnego zestawu ćw. wybiera się 8-10, które angażują wszystkie duże grupy mięśniowe, które należy rozwinąć. Obciążenia dobiera się tak aby zawodnik był w stanie wykonać względnie szybko 8-10 powtórzeń ćw. w jednej serii. Przerwa między seriami wynosi początkowo 4-5 min. Ten zestaw ćw. nie ulega zmianom przez dłuższy okres czasu. Po około 4 tyg. Należy zwiększyć obciążenie poprzez zwiększenie ciężaru.
Metoda elektrostymulacji - zastąpienie naturalnego impulsu nerwowego imp. elektrycznym pochodzący z generatora prądu. Fizjolog Koc twierdzi że: przy pomocy tej metody można wybiórczo oddziaływać na pojedyncze mięśnie lub ich grupy; przyrost siły wiąże się z przyrostem masy; pozwala na max aktywizację jednostek motorycznych mięśnia.
Zewnętrznym wyrazem pracy mięśni jest rozwijana przez nie siła, która w myśl drugiej zasady dynamiki jest iloczynem masy i przyspieszenia. Zwiększenie siły może więc nastąpić zarówno przez równoczesny wzrost jej 2 składowych, jak również każdej z nich z osobna. Analiza ćw. stosowanych w treningu inf. nas że siła zwiększa się najczęściej w efekcie przyrostu wartości tylko jednej składowej - masy lub przyspieszenia. Wynika stąd, że istnieje alternatywa rozwoju max siły, która można wyrazić wzorem: Fmax = Mmax x A ; Fmax = M x Amax Max ćw. w których siła mięśniowa wzrasta dzięki stopniowemu zwiększaniu przemieszczanej masy, stwierdzamy coraz większe napięcie mięśnia przy zachowaniu stałej szybkości skurczu (np. podnoszenie ciężarów). W ćw. w których max wyniki osiąga się dzięki zwiększeniu przyspieszenia (rzuty i skoki). Przedstawione warianty działania prowadzącego do rozwinięcia max siły mięśniowej stanowią podstawę podziału wszystkich ćwiczeń siłowych na 2 grupy: -właściwe ćw. siłowe (ciężary, ćw. izometryczne, przeciąganie liny) - ćw. szybkościowo-siłowe (rzuty, pchnięcia, skoki)
Pokonując jakiś opór możemy wykonać to wolno, względnie szybko lub w formie zrywu. Taki właśnie zrywowy charakter wysiłku, który występuje podczas pokonywania oporów nie sięgających końcowych obciążeń, przy jednoczesnym max dla danego przypadku przyspieszenia nazwał siła zrywową. Dalej założył że ćwiczenie podczas którego wielkość pokonywanych oporów nie dochodzi do wartości granicznej, a ponadto wykonywane jest z przyspieszeniem również nie dochodzącym do wartości granicznej można potraktować jako wysiłek kształtujący (siłą szybką) ; natomiast ćw. polegające na pokonywaniu max oporów z prawie stałą szybkością kształtują sprawność siłową zwaną siłą wolną.
Siłę przejawiającą się w warunkach statyki dzieli się na tzw. siłę aktywną i pasywną. Odnośnie pierwszej - ma miejsce gdy w toku napinania mięśni nie zachodzą zjawiska wstępnego ich rozciągania bądź rozciągania mającego miejsce podczas pracy mięśni. Odnośnie drugiej - napięcia w trakcie, których siły zewn. działające na mięśnie starają się je rozciągnąć.
1. Bezwzględna siła mięśniowa - wyznaczamy ją przez min wielkość ciężaru, którym należy obciążyć mięsień aby całkowicie uniemożliwić jego skrucenie się przy działaniu bodźcem o dużym natężeniu.
2. Względna siła absolutna - ilość bezwzględnej siły mięśnia przez powierzchnię poprzecznego przekroju jego włókien.
3. Absolutna siła mięśniowa - traktowana jako siła możliwa do rozwinięcia w wybranym ruchu; wyznacza się ją wielkością max możliwego jeszcze do pokonania oporu.
4. Względna siła mięśniowa - traktowana jako iloraz absolutnej siły mięśniowej przez masę zawodnika.
Siła kształtuje się wraz z rozwojem osobniczym, który charakteryzuje się niejednolitością tempa wzrostu różnych układów i narządów. Przyspieszenie wzrostu siły następuje przez 9-12 miesięcy po osiągnięciu szczytowego tempa przyrostu masy. W wieku 7-13 poziom siły mięśniowej nie wykazuje dużego zróżnicowania ze względu na płeć. Począwszy od 13-14 zauważa się u chłopców zwiększone tempo przyrostu siły m. związane jest to z okresem pokwitania i ze zwiększeniem aktywności męskich hormonów płciowych. Płciowych dziewcząt obserwuje się stabilizacje poziomu siły m. a nie kiedy jej regres. Badania młodzieży męskiej nie uprawiającej sportu w sposób zorganizowany inf. o ciągłym wzrastaniu siły aż do 19 roku życia. Spadek siły u tej samej młodzieży obserwuje się ok. 30 roku życia. Okresem najintensywniejszych przyrostów siły m. nietrenujących osobników jest wiek 11-16. w rozwoju siły m. występują okresy przyspieszeń i zahamowań. Max i intensywnych ćw. nie należy rozpoczynać przed czasem pełnego ukształtowania kośćca. (17 rok).
Metodyka kształtowania siły !!!
Praca ukierunkowana na kształtowanie siły m. powinna uwzględniać 3 główne zadania:
- uzupełniania i podnoszenia na wyższy poziom wszechstronnego przygotowania zawodnika
- rozwój grup mięśniowych niezbędnych dla specjalizacji
- wykorzystanie sprawności uzyskanej w efekcie treningu kształtującego siłę m. do podniesienia sprawności uprawianej dyscyplin.
Drogi kształtowania siły mięśniowej!!!
1. Polega na doskonaleniu proc synchronizujących aktywność włókien mięśniowych z ukierunkowaniem na jednoczesną mobilizację jak największej ilości jednostek motorycznych.
2. Działanie skierowane na przyrost masy mięśniowej.
3. 1+2
Cały proces przygotowania siłowego zawodnika składa się z trzech etapów:
1. ogólnego przygotowania siłowego zawodnika obejmującego trenowanie wszystkich mięśni jego bez uwzględnienia jego specjalizacji sportowej.
2. mięśnie mają pracować w sposób zbliżony do zachodzącego w uprawianej konkurencji, kształtuje się też specyficzny „funkcjonalny fundament” siłowy.
3. specjalnego przygotowania siłowego polegającego na rozwijaniu siły tych mięśni, które posiadają istotny udział w specjalizacji sportowej z jednoczesnym kształtowaniem innej cechy motorycznej. W motoryce pracy nad kształtowaniem siły mięśniowej wyróżniamy elementy, środki treningowe, metody stosowania tych środków, charakter pracy mięśni, wielkość pokonywanego oporu, intensywność pojedynczego ćwiczenia, liczbę powtórzeń jednej serii, czas i charakter pracy między seriami, liczbę serii.
Metody treningowe i kontroli!!!
Oceniamy za pomocą dynamometrów. Dokonywane są na specjalnych stanowiskach pozwalających zmierzyć max moment siły rozwijanej w określonych stawach. Dynamometry wyposażone w rejestratory pozwalają ocenić gradient siły, także zmierzyć statyczną wytrzymałość siłową. Sprawność siłową mierzy się za pomocą specjalnych testów ruchowych.
Teoria sportu - nauka o wychowaniu i doskonaleniu sportowym w przebiegu całej działalności sportowca począwszy od doboru i prognozowania poprzez selekcję i całą drogę do mistrzostwa sportowego, aż do zakończenia kariery sportowej i zbadania skutków działalności sportowej.
Sport - składowa cześć kultury społeczeństwa obejmująca dobrowolną działalność mającą na celu podnoszenie sprawności fizycznej i jej manifestację.
Sport wyczynowy - charakteryzuje się daleko idącą specjalizacją gdzie dominującym czynnikiem jest dążenie do uzyskania max wyniku na prestiżowych zawodach sportowych.
Sport rekreacyjny - dąży do utrzymania sprawności fizycznej, odprężenia psychicznego oraz dobrego samopoczucia.
Tradycyjne zróżnicowanie uprawiających sport:
- amatorzy (nie czerpią korzyści materialnych)
- zawodowcy (sport jest źródłem utrzymania)
Czynniki wyznaczające poziom sportu w poszczególnych krajach: 1. stosunek społeczeństwa do sportu. 2. liczba uczestników ruchu sportowego. 3. poziom wyników uzyskanych w różnych etapach szkolenia. 4. stopień wykorzystania sportu w procesie wychowania młodzieży. 5. liczba i jakość kadry zawodowej i społecznej. 6. miejsce zajmowane przez sport w kulturze danego społeczeństwa. 7. poziom nauki o sporcie. 8. stan materialnego wyposażenia ogniw ruchu sportowego. 9. dostępność urządzeń sportowych. 10. struktury organizacyjne ogniw zarządzania sportem. 11. rola masmediów w kształtowaniu środowiska.
Składowe struktury rzeczowej treningu sportowego.
Wyróżniamy 5 składowych: 1. Przygotowanie sprawnościowe - ogólna sprawność jest podstawą zdrowia, odzwierciedla poziom sprawności poprzez testy. Obejmuje dwie formy potencjał ruchowy i sprawność specjalną. 2. Przygotowanie szybkościowe - zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu. 3. Przygotowanie siłowe - zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub przeciwstawiania się mu kosztem wysiłku mięśniowego. 4. Przygotowanie wytrzymałościowe - zdolność do kontynuowania długotrwałej pracy o wymaganej intensywności bez obniżenia efektywności działań. 5. Przygotowanie koordynacyjne - dzieli się na: gibkość - właściwość układu ruchu umożliwiająca osiąganie dużej amplitudy ćwiczeń uzależniona od kształtu stawów i elastyczności, skoczność - wyraża moc pracy mięśniowej i określa zdolność przemieszczania ciała w przestrzeni poprzez fazę lotu. 6. Przygotowanie techniczne - sposób wykonania zadania ruchowego, proces opanowania takiego zasobu zadań ruchowych pozwala uzyskać racjonalne i efektywnie najlepsze wyniki sportowe. Jest procesem długotrwałym opartym na budowaniu zautomatyzowanych nawyków ruchowych. Proces ten przebiega w 5 fazach ; powstaniu wyobrażenia o działaniu ruchowym; budowa wstępnej struktury ruchu; kształtowanie umiejętności; pełne opanowanie nawyków; osiągnięcie plastyczności nawyku. 7. przygotowanie taktyczne - to celowy racjonalny sposób prowadzenia walki uwzględniający poziom umiejętności to wieloletni proces zdobywania, utrwalania umiejętności taktycznych przebiega w czterech fazach: sprawdzanie działań taktycznych z partnerami z własnego zespołu; wyuczenie kilku schematów działania; kształtowanie umiejętności elastycznego stosowania schematów i kombinacji taktycznych; rozwijanie umiejętności tworzenia własnych planów działań podczas walki. 8. Przygotowanie psychiczne - prawidłowe przygotowanie może pozwolić na efektywniejsze wykonywanie łasnych możliwości jest to główna sfera oddziaływania trenera na zawodników. Ma na celu wykorzystanie cech i właściwości psychiki koniecznych dla uzyskania wysokich wyników sportowych. 9. Przygotowanie teoretyczne - intelektualne zmierza do wyposażenia zawodnika w zasób wiadomości o uprawianej dyscyplinie oraz zasadach treningu.