W pustyni i w puszczy - Henryka Sienkiewicza
W wyżej podpisanej pracy, chciałabym opisać lekturę, która już podczas pierwszego czytania zapadła mi w pamięć, jako uczennicy szkoły podstawowej
i gimnazjum, do tego stopnia, że chętnie wracam do niej do dnia dzisiejszego. Może już nie z taką samą fascynacją, jaka towarzyszyła mi podczas pierwszej samodzielnej lektury, ale na pewno z dużą dawką sentymentu.
„W pustyni i w puszczy” była pierwotnie wydawana w odcinkach w latach 1910-1911 w "Kurierze Warszawskim”, a później również w "Dzienniku Poznańskim", "Słowie Polskim" i "Dzienniku Chicagowskim" w Stanach Zjednoczonych. Wydanie książkowe miało miejsce w 1911 w Warszawie.
Dzieło to jest przede wszystkim powieścią przygodową, a więc gatunkiem bardzo dobrze przyjmowanym przez współczesną młodzież. Jest to niejako zapis
z wyprawy do Afryki we wspomnieniach samego autora, jednak pisarz, zamiast pamiętnikowo odtwarzać rzeczywistość, umieszcza ją starannie w ramach opowieści. Przytoczone dzieło to opowieść o losach dwójki dzieci przemierzających Czarny Ląd, która jest swego rodzaju ukłonem w stronę egzotycznego piękna Afryki, jej mieszkańców, zwyczajów, fauny oraz flory. Pojawiają się w niej opisy niezwykłej przyrody, a zwłaszcza krajobrazów piaszczystych lądów oraz niesamowitych zjawisk pogodowych. Analizując wątek przyrodniczy powieści trzeba pamiętać, że była ona efektem miłości Sienkiewicza do Afryki, którą zwiedził w 1890 roku (dwadzieścia lat przez ukończeniem dzieła). Swoje wspomnienia zawarł w „Listach z podróży do Ameryki”, mającej nosić początkowo tytuł „Przygody dwojga dzieci w środkowej Afryce”.
Prócz uroków Pustyni Libijskiej czytelnik poznaje razem z głównymi bohaterami czar miasta Port-Said w państwie Egipt, Mombassa, położonego
w egipskiej prowincji El-Fajum wzdłuż Nilu Medinet, Izmaił i Kairu, jezioro Timsah
i rzekę Wadi-Toumilat; zwiedza starożytne miasto Krokodilopolis, ogląda piramidę Hanara i jezioro Karoun, podróżuje przez miejscowości: Wadi-Rajan (skupisko wzgórz), Kharge, Asuan, Wadi-Halfa, Chartum, Omdurman, Faszodę i wiele innych.
Dodatkowym atutem tej książki, który wpływa na jej atrakcyjność pod względem fabularnym, jest historia głównych bohaterów, przemierzających bezkresne, niebezpieczne pustynie i tajemnicze afrykańskie puszcze
w poszukiwaniu schronienia i znalezienia kontaktu ze swoją rodziną. W miarę postępowania akcji powieści, Henryk Sienkiewicz wprowadza czytelnika w głąb afrykańskiego kontynentu odkrywając przed nim coraz to nowe krajobrazy, przedstawiając nowych bohaterów i przekazując swoją wiedzę na temat niezwykłej afrykańskiej kultury. Podobnie, jak zachwycony niespotykanym widokiem Staś, narrator w duchu zachwyca się krajobrazem Afryki: „No! Widzieliśmy coś takiego, czego nie widziały nigdy oczy żadnego Europejczyka. I wiesz co myślę - że jeśli dojdziemy szczęśliwie do oceanu, to nikt nam nie uwierzy, gdy powiem, że są
w Afryce słonie wodne”. Wymienienie przez Sienkiewicza prawie 150 gatunków afrykańskich zwierząt i roślin sprawia, że „W pustyni i w puszczy” może być odbierane za pewnego rodzaju album turystyczny, z którego z największą chęcią skorzystałoby współczesne, nowoczesne biuro podróży. Niepowtarzalnym dowodem niech służy wspomnienie w powieści o afrykańskich porach roku (suchej
i deszczowej), zwierzętach Afryki (gorylach, słoniach, lampartach, wężach, lwach, zebrach, wielbłądach, antylopach, flamingach, skorpionach, krokodylach, hienach) oraz rozłożystych drzewach: sykomor, drzewach chlebowych, akacjach, nabaku
i baobabów.
Odkrywanie kolejnych geograficznych krain Czarnego Lądu i śledzenie losów dwójki przyjaciół, może być dla młodzieży fascynującą przygodą. Staś Tarkowski
i Nel Rawlison są przecież prawie równolatkami docelowego czytelnika, czyli ucznia szkoły podstawowej lub gimnazjum. Myślę, że fakt, iż powieść Sienkiewicza jest dziełem niezwykłym, kryje się w przedstawieniu innej kultury, religii i obyczajów za pomocą niecodziennej historii dzieci, które łączy niezwykła przyjaźń.
Ukazanie w powieści takich elementów, jak porwanie, ucieczka przed oprawcami, nauka samodzielności, czy próby powrotu do rodziny - wszystko to miało wpływ na popularność książki Sienkiewicza, która po dziś dzień przez wielu krytyków oraz - co ważniejsze: czytelników - jest postrzegana, jako najwybitniejsze podróżnicze dzieło II połowy XIX wieku.