METODA MARII MONTESSORI
Życiorys:
Maria Montessori przyszła na świat 31,08,1870 we włoskiej katolickiej rodzinie. Jako pierwsza we Włoszech podjęła studia medyczne. 1907 roku w Rzymie założyła Casa dai Bambini i dwa lata później całkowicie pochłonęła się kształceniem wychowawców i nauczycieli. Kolejne domy powstawały już nie tylko we Włoszech, ale także, za granicami państwa. Systemy totalitarne i II wojna światowa częściowo zniszczyły jej dzieło, jednakże w 1949 roku wznowiła swoją działalność. Zmarła w 1952 roku a na jej grobie widnieje napis: „Proszę kochane dzieci, które wszystko potrafią, aby razem ze mną budowały pokój miedzy ludźmi i na świecie.”
Metoda:
Podstawę jej całej pracy, działalności stanowiło dziecko i jego rozwój. Uważała, że dzieciństwo jest bardzo ważnym okresem dla rozwoju dziecka, w którym zachodzą wszystkie procesy twórcze, które kształtują osobowość. Montessori uważa, że dzieci posiadają wewnętrzną energię, która skłania je do aktywności i sprawia, że są niestrudzone, nie boją się wysiłku, a wręcz przeciwnie poszukują go. Dlatego na tej potrzebie spontanicznej i wszechstronnej aktywności należy się skupić i opierać na niej wychowanie dziecka.
Dziecko chłonie z otoczenia emocje i uczucia. Początkowo robi to w sposób nieświadomy, a później w sposób celowy, zamierzony i świadomy. Przez co zdobywa wiedzę i doświadczenie. Proces ten dokonuje się dzięki typowym dla dzieciństwa właściwościom:
-„ Absorbująca psychika” (chłonący umysł) umożliwia okolicznościowe uczenie się dziecka już od wczesnego okresu życia. Dzięki niej dziecko rejestruje w podświadomości wszelkie informacje docierające z otoczenia, które przenikają umysł i tworzą jego intelektualne predyspozycje. Czyni to mimowolnie i bez wysiłku. Skutkiem działania "absorbującej psychiki" jest zapisanie w podświadomości obrazu otoczenia oraz powstanie świadomości dziecka.
- "Okresy szczególnej wrażliwości", tzw. "wrażliwe cykle", to okresy, w których wrażliwość dziecka nastawiona jest na określone rodzaje bodźców. Dziecko łatwo wtedy opanowuje określone umiejętności. Okresy te są przejściowe, a ono w toku rozwoju kieruje swoje zainteresowanie i aktywność na coraz to inne przedmioty i treści, na opanowanie coraz to nowych umiejętności, do opanowania których dojrzało. Maria Montessori wymienia kilka wrażliwych cykli, w tym: wrażliwość na język, porządek, naukę dobrych manier. W okresie szczególnej wrażliwości dziecko uczy się chętnie i intensywnie. Jeżeli zostanie on przeoczony, zmarnowana zostanie szansa szybkiego uczenia się dziecka, ponieważ później będzie to robiło dużo trudniej i z większym wysiłkiem.
-"Polaryzacja uwagi", to zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub jedną czynnością, skłaniające do głębokiego wnikania w ich istotę, długotrwałego przy nich pozostawania, wielokrotnego do nich powracania. Tej długotrwałej i głębokiej koncentracji, dzięki której dziecko dokonuje samodzielnych odkryć, głęboko je przeżywając- przypisywała Maria Montessori fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości. Dzięki niej potrafi ono pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, przeżywając jednocześnie radość i czerpiąc satysfakcję z efektów własnych działań. Zjawisko polaryzacji uwagi występuje tylko wtedy, gdy w procesie wychowania uwzględniane są potrzeby rozwojowe dziecka, gdy wykorzystywane są okresy szczególnej wrażliwości.
Metody kształcenia: Ćwiczenia, Obserwacja, Praca z materiałem źródłowym,Metody ekspresyjne (Drama, Improwizacja), Metody samodzielnego pokonywania trudności
Maria Montessori podzieliła dzieci ze względu na wiek:
I poziom - przedszkole - od 3 do 6 lat,
II poziom - szkoła podstawowa - od 6 do 9 lat,
III poziom - szkoła podstawowa - od 9 do 12 lat.
Celem metody Montessori jest rozwijanie cech osobowości, prawidłowego charakteru oraz zdobywanie wiedzy i umiejętności. Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły, wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy, wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej, osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem, wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie, uniezależnieniu od nagrody, formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji, rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy, osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa, umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.
Zadania pedagogiki Montessori:
-Dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami, czyli uczenie przez działanie
-Dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności- samodzielność
-Dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań- koncentracja
-Dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych- lekcje ciszy
-Dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu- porządek
-Dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj- społeczne reguły
-jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem- obserwacja
-dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe- tzw indywidualny tok rozwoju każdego dziecka.
Właściwe przygotowanie otoczenia, które wspomaga w pełni harmonijny rozwój osobowości dziecka jest podstawowym warunkiem- sprawia że dziecko czuje się szczęśliwe i radosne, przez co szybko i chętnie się uczy. Zaś najważniejszymi elementami tego otoczenia SA wolność, porządek, kontakt z rzeczywistością i naturą poprzez spacery i wycieczki oraz materiały dydaktyczne. Materiał dydaktyczny ma wspomagać rozwój dziecka, dlatego zwany jest materiałem rozwojowym.
Jest tak przygotowany, rozmieszczony w klasie i udostępniony dzieciom, że tworzy logicznie uporządkowaną całość programową. Umożliwia on wyjście w uczeniu się dziecka od doświadczenia i poznania zmysłowego. Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, ale także kształtowaniu się osobowości.
Oryginalny zestaw pomocy dydaktycznych zwany Materiałem Montessori posiada takie cechy:
1)prostota, precyzja i estetyka wykonania,
2)uwzględnienie zasady stopniowania trudności,
3)dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,
4)budzenia ciekawości i zainteresowań dziecka,
5)przechodzenie od materiału konkretnego do bardziej abstrakcyjnego,
6)konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę błędów,
7)logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,
8)ograniczenie - dany rodzaj występuje tylko raz, w jednym egzemplarzu
Maria Montessori podzieliła materiał dydaktyczny na;
-materiał niezbędny do ćwiczeń życia praktycznego, związany z samoobsługą, troską o środowisko,
zwyczajami i normami społecznymi;
-materiał „akademicki” służący nauce języka, matematyki i innych dziedzin wiedzy;
-materiał artystyczny związany z ekspresją muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka;
-materiał religijny, np. przedstawiające przypowieści biblijne;
-materiał sensoryczny, rozwijający poznanie zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności umysłowej
Opis przykładowych materiałów dydaktycznych:
1.Piramida (rysunek)
To wycięte trójkąty równoramienne, ich ilość może być różna w zależności od ilości pięter, każdy brzeg trójkąta zaznaczony jest innym kolorem.
Przy pomocy tej metody dzieci muszą dobrać wyniki do działań lub odwrotnie na zasadzie gry w domino. Tylko w przypadku ułożenia prawidłowo wszystkich elementów powstanie Piramida.
Piramida uczy dodawania, odejmowania, mnożenia lub dzielenia w zakresie 100.
Mocne strony metody
-Indywidualne podejście do każdego dziecka
-Metoda przygotowuje do samodzielnych decyzji w życiu, gdyż dziecko od początku jest własnym budowniczym
-Dziecko potrafi się skupić, gdy jest odpowiednio zmotywowane = samo chce, gdyż jest zainteresowane danym przedmiotem czy zjawiskiem
-Wyraźna żądza wiedzy i wymierne efekty takiej nauki
-Stopień trudności zadań dopasowany do wieku i indywidualnych zdolności dziecka
-Przekaz pozytywnych wartości, takich jak prawda, dobro, piękno
Krytyka metody
-Wyraźne zaangażowanie religijne, treści mistyczne
-Nie można ćwiczyć z dzieckiem w domu, ponieważ materiały do pracy są specyficzne
-Metoda kładzie większy nacisk na indywidualizm niż na socjalizację
-Brak ocen może przeszkodzić rodzicom w kontrolowaniu osiągnięć swoich dzieci
-Nieustanna skupiona nauka, brak zabawy, rozrywki, "głupkowania"
-Drogie i trudno dostępne w Polsce pomoce naukowe
Literatura:
1. "Metoda Marii Montessori - Historia i współczesność" - praca zbiorowa pod redakcją Sabiny Guz. Wydawnictwo UMCS - Lublin 1994;
2. B. Bednarczuk, Psychologiczne podstawy pedagogiki Marii Montessori, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin - Polonia, vol. XVIII, 2000.
3.Guz Sabina, Edukacja w systemie Montessori, Lublin 1998.
4. www.profesor.pl
5. B. Bednarczuk, Dziecko w klasie Montessori. Odniesienia teoretyczne i praktyczne, Lublin 2007.