I. Podstawy prawne i istota cash flow
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych(cash flow) jest jednym z elementów sprawozdania finansowego dużych jednostek.
Sprawozdanie finansowe składa się z :
bilansu,
rachunku zysków i strat,
informacji dodatkowej.
Ponadto sprawozdanie finansowe obejmuje w niektórych przypadkach również sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych(cash flow). Dotyczy to jednostek wymienionych w Art. 64 pkt 1 ustawy, których sprawozdania finansowe podlegają badaniu i ogłaszaniu:
banków oraz ubezpieczycieli,
jednostek działających na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,
2a.jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych
spółek akcyjnych,
pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły granice dwóch z trzech następujących wielkości:
a) średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość w walucie polskiej 1.000.000 ECU,
c) przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie polskiej 3.000.000 ECU.
Rachunek przepływów środków pieniężnych jest sprawozdaniem o charakterze dynamicznym, które opiera się na bilansie i rachunku wyników. Służy do oceny sytuacji finansowej jednostki lub przedsięwzięcia inwestycyjnego.
Sprawozdanie to ujmuje wszystkie wpływy i rozchody środków pieniężnych jednostki, z wyłączeniem operacji związanych z zakupem lub sprzedażą środków pieniężnych. Informacje o przepływach środków pieniężnych są podstawą do oceny możliwości jednostki w zakresie generowania gotówki i jej ekwiwalentów, zmian w aktywach netto jednostki, jej płynności i wypłacalności oraz możliwości przystosowania się do zmiennego otoczenia przez oddziaływanie na kwoty i terminowość przepływów pieniężnych.
Istotą przepływów pieniężnych jest ustalenie różnicy między wpływami a wydatkami pieniężnymi poniesionymi w danym okresie. Nadwyżka oznacza dopływ środków pieniężnych i nazywana jest często angielskim terminem cash flow. W największym uproszczeniu składa się na nią zysk po opodatkowaniu (zysk netto) oraz amortyzacja środków trwałych.
Oprócz nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało w danym okresie korzysta ono również z innych źródeł przychodów:
długoterminowych w postaci nowych akcji bądź dopłat udziałów do funduszu założycielskiego zwiększających kapitały własne oraz zaciągania kredytów i pożyczek,
krótkoterminowych, dotyczących zwiększenia stanu wszelkich zobowiązań oraz zmniejszenia stanu środków obrotowych w których zamrożone są środki pieniężne.
II. Budowa rachunku przepływów finansowych
Podstawowym założeniem w konstrukcji rachunku przepływów finansowych jest rozróżnienie trzech sfer działania przedsiębiorstwa: działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.
W sferze operacyjnej firma generuje strumienie pieniężne, pochodzące z jej podstawowej działalności. Wykazuje się tu wynik finansowy netto firmy ( zysk lub stratę), który następnie jest korygowany o szereg następujących pozycji:
amortyzację,
saldo wynikające z różnic kursowych,
odsetki i dywidendy (zarówno otrzymane, jak i zapłacone),
utworzone rezerwy,
podatek dochodowy,
wynik ze sprzedaży i likwidacji składników działalności inwestycyjnej,
zmianę stanu zapasów, zobowiązań, rozliczeń międzyokresowych i przychodów przyszłych okresów.
W ten sposób uzyskujemy wielkość środków pieniężnych netto, pochodzących z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa.
Cash flow na tym poziomie powstaje poprzez odjęcie od wpływów pieniężnych z działalności operacyjnej (wielkość ta jest zwykle zbliżona do zysku operacyjnego) wydatków pieniężnych z tego tytułu.
W sferze działalności inwestycyjnej ujmuje się strumienie pieniężne, związane ze zmianami stanu składników majątkowych firmy. Wielkość środków pieniężnych netto z działalności inwestycyjnej uzyskuje się, sumując następujące pozycje:
nabycie lub sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych, składników rzeczowego majątku trwałego, akcji, udziałów lub innych papierów wartościowych,
udzielone lub zwrócone pożyczki,
otrzymane lub zwrócone dywidendy i odsetki.
Oczywiście, w zależności od "kierunku" operacji (kupno-sprzedaż) pozycje te przyjmują wartości dodatnie lub ujemne.
Tak więc cash flow z tytułu inwestycji jest niczym innym, jak saldem przeprowadzanych przez firmę w danym okresie operacji, związanych z jej składnikami majątkowymi.
Z kolei sfera działalności finansowej to dokładne określenie zmian struktury kapitałów, posiadanych przez przedsiębiorstwo. Uwzględnia się tu szereg operacji finansowych, przeprowadzanych przez przedsiębiorstwo w danym okresie obrachunkowym. Takich jak:
zaciągnięcie lub spłatę kredytów i pożyczek,
emisję lub wykup obligacji czy innych papierów wartościowych,
wypłatę dywidendy,
płatności, wynikające z umów leasingu finansowego,
wpływy z emisji akcji.
Sumując te pozycje (również z właściwymi znakami) otrzymujemy wielkość środków pieniężnych netto z działalności finansowej. Cash flow z działalności finansowej jest saldem operacji finansowych firmy w danym okresie obrachunkowym.
Zmiana stanu środków pieniężnych netto - wielkość ta powstaje poprzez zsumowanie pozycji poprzednich: przepływów środków z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.
Środki pieniężne na początek roku obrotowego - tu wykazuje się wielkość, wynikającą z rachunku przepływów pieniężnych, sporządzonego w roku poprzednim.
Środki pieniężne na koniec roku obrotowego - to zmiana stanu środków pieniężnych netto w danym roku obrachunkowym, powiększona o wielkość tych środków na początek roku. W ten sposób powstaje ostateczny wynik rachunku przepływów środków finansowych - stan środków pieniężnych na koniec roku obrotowego.
III. Znaczenie analizy cash flow
Analiza bilansu i rachunku wyników nie wystarcza do sporządzenia rzetelnej oceny sytuacji firmy, konieczna jest analiza rachunku przepływów finansowych.
Zysk wyrażający nadwyżkę przychodów nad kosztami jest miernikiem sprawności procesu wytwarzania i sprzedaży. Nie zawsze jednak pozwala na prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego zdolności płatniczej. Wygospodarowanie nawet dużego zysku nie oznacza, że przedsiębiorstwo będzie miało środki na regulowanie w terminie swoich zobowiązań, a także na prowadzenie właściwej polityki rozwojowej. Zysk jest źródłem dopływu dodatkowych pieniędzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwięziony" w należnościach lub zapasach. Dlatego też miernikiem gospodarki finansowej nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepływów pieniężnych.
Cash flow wykorzystywany jest przede wszystkim do oceny płynności finansowej. Analiza bilansu pozwala określić płynność w danym momencie bilansowym, jest więc analizą statyczną, natomiast cash flow jest rachunkiem płynności w ujęciu dynamicznym. Analiza statyczna i dynamiczna jest powiązana ze sobą, ponieważ dopływ środków pieniężnych, a więc najbardziej płynnych aktywów, przyczynia się do wzrostu statycznych kryteriów płynności.
Statyczna analiza płynności określa stan płynności w danym momencie, nie dostarcza zaś informacji o przyczynach kształtowania się tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni wpływów i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania i pozwala na ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie objętym analizą.
Rachunek przepływów pieniężnych służy do oceny sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa w przeszłości (rachunek ex post) i jednocześnie może być podstawą planowania przyszłych wpływów i wydatków (rachunek ex ante).
Cash flow służy odtworzeniu wszystkich źródeł przychodów i sposobów ich zagospodarowania. Jeśli przedsiębiorstwo wykorzystywało jako źródło finansowania kredyt bankowy, to koszty obsługi kredytu wpłyną na wynik finansowy. Niektóre przychody są sporadyczne np. podwyższenie kapitału zakładowego, sprzedaż papierów wartościowych lub środków trwałych. Uwzględnienie tych źródeł finansowania w analizowanym okresie wyklucza możliwość skorzystania z nich w przyszłości.
W przypadku wydatków istotna jest ich struktura. Jaka część środków finansowych została przeznaczona na zwiększenie kapitału obrotowego, rozwój przedsiębiorstwa, inwestycje, jaka zaś na wynagrodzenia. Taka analiza pozwala ocenić zdolność firmy do generowania dochodów w przyszłości.
Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpływy pieniężne z wydatkami, wynikającymi z zaplanowanych rozmiarów działalności i przewidywanego rozwoju. Wydatki te powinny być grupowane według ich wagi oraz stopnia pilności. Zestawienie prognozowanych przepływów pieniężnych ma ogromne znaczenie w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Pozwala ocenić czy przyszłe przychody ze sprzedaży wyrobów i usług wystarczą na pokrycie niezbędnych wydatków, czy konieczne będzie, i w jakim zakresie, uzupełnienie środków z innych źródeł.
Każda jednostka, sporządzająca sprawozdanie finansowe, wypracowuje własne metody oceny zdarzeń gospodarczych, a obowiązujące przepisy sprawiają, że część z nich może być przedstawiana w sposób bardziej lub mniej korzystny.
Bibliografia:
1.Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz.591)
2.Praca zbiorowa po red. K. Sawickiego, Podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa 1996r.,
3.M. Sierpińska, T. Jachna “Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych” PWN, Warszawa 1997r.
4.Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa, praca zbiorowa pod redakcją S. Kasiewicza, SGH Warszawa 1995r.
5.www.tf.pl
Ustawa z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz.591) Art. 64, ust. 1
Praca zbiorowa po red. K. Sawickiego, Podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa 1996r., s.286
M. Sierpińska, T. Jachna “Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych” PWN, Warszawa 1997r., s. 71
Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa, praca zbiorowa pod redakcją S. Kasiewicza, SGH Warszawa 1995r., s. 105